از ابتدای سال جاری بورس ایران با رشدی بی‌سابقه به زندگی روزمرهٔ بسیاری از مردم راه یافته است. غیرمتخصصین نیز پس‌انداز خود را وارد بورس کردند و برخی با فروش دارایی‌هایشان سرمایهٔ خود را به سهام تبدیل نمودند تا بتوانند ارزش آن را افزایش دهند. اما در اواخر مرداد ماه سال جاری، شاخص کل بورس پس از رشدی حدوداً سیصددرصدی سیر نزولی خود را آغاز کرد؛ اتفاقی که برخی اقتصاددانان با یادآوری ماهیت نوسانی بورس دربارهٔ آن هشدار داده بودند.
با گذشت یک ماه از آغاز سیر نزولی شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، تعدادی از فعالان بورس خواستار دخالت و حمایت دولت برای جلوگیری از سقوط بازارند. در روز چهارشنبه ۱۲ شهریور، گروهی از کاربران با هشتگ #بورس_محکم موجی را در توییتر فارسی آغاز کردند تا با جلب حمایت سایر کاربران، خواستهٔ خود را به گوش متولیان اقتصادی قوهٔ مجریه برسانند. در ادامه به بررسی این هشتگ پرداخته می‌شود.
بورس، بازار، دولت، حمایت، روحانی و بازار سرمایه شاخص‌ترین کلمات استفاده‌شده در توییت‌های هشتگ #بورس_محکم بوده‌اند. کاربران با اشاره به سخنانی از دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور، که در آن گفته شده است «بورس را ما باید محکم و مستحکم نگه داریم» و ویدیوی آن را بهنام صمدی در یکی از اولین توییت‌های این هشتگ به اشتراک گذاشت، خواستار آن شدند که دولت سهامداران را در بازاری که خود آن‌ها را به مشارکت در آن فراخوانده بود تنها نگذارند (صمدی)؛ چرا که «مردم سرمایه های خرد و پس انداز خود را برای جا نماندن از تورم و نه سود به پیشنهاد دولت وارد بازار سرمایه کردند» (موسوی). کاربران بازارگردانی نمادها را در روزهای گذشته ناکافی دانسته‌اند (ناشناس، به نقل از ولید هلالات) و خواستار آن شده‌اند که بانک مرکزی ورود سهامداران حقوقی به بازار و حمایت از سهم‌ها را تسهیل کند (مهرزاد).
با بررسی دقیق‌تر و توییت‌ها و تحلیل عمیق‌تر محتوای آن‌ها ممکن است اطلاعات بیشتری دربارهٔ عقاید کاربران شرکت‌کننده در این هشتگ به دست بیاید، اما به نظر می‌رسد اکثریت این کاربران در خواستهٔ خود با یکدیگر همداستانند؛ هرچند مخالفینی نیز یافت می‌شوند:
به نظر می‌رسد اولین توییت مرتبط با این هشتگ را امیرحسن مهرزاد، مدیر روابط عمومی سیمان تأمین (سیتا) در ساعت ۲:۱ بعد از ظهر چهارشنبه ۱۲ شهریور ماه ۱۳۹۹ نوشته است:
نماد سیتا همانند بسیاری از نمادهای دیگر در روزهای اخیر وضعیت خوبی نداشته است. چهارشنبه سومین روزی بود که سهام سیتا با کاهش پنج‌درصدی ارزش روبه‌رو شده بود.
پس از دو توییت از کاربران ناشناس، بهنام صمدی، خبرنگار و تحلیلگر بازار سرمایه، در توییتی ویدیویی از حسن روحانی به اشتراک می‌گذارد که در آن وعدهٔ حمایت از بورس داده شده بود:
دقایقی بعد زهیر موسوی، خبرنگار سابق اعتماد، و کاربر ناشناسی به نام بورس‌باز با فاصله‌ای چندثانیه‌ای دو توییت با این هشتگ می‌نویسند:
پس از آن کاربران دیگری از جمله احسان مازندرانی، مدیر مسؤول سابق فرهیختگان، نوید خاندوزی، کارشناس بازار سرمایه، و میترا فرخ‌پور، فعال بازار سرمایه، به هشتگ ملحق می‌شوند.
هشتگ #بورس_محکم در دومین ساعت پس از توییت آغازین به مرز ۱۷۵ توییت در ساعت می‌رسد؛ اما خیلی سریع تعداد کاربرانی که از آن حمایت می‌کنند کاهش می‌یابد و حدود پانزده ساعت پس از شروع، می‌توان عدم اقبال نسبی آن را حدس زد. در فواصل ۲۴ساعتهٔ بعدی تعداد توییت‌ها با به‌سرعت کاهش می‌یابد، اما در ۲۴ ساعت پنجم پس از توییت آغازین (ظهر یکشنبه تا ظهر دوشنبه) تعداد توییت‌ها دوباره افزایش می‌یابد.
هدف بسیاری از هشتگ‌های توییتر فارسی جلب توجه بین‌المللی است. به نظر می‌رسد فعالین توییتری بورس معتقد بوده‌اند جلب توجه بین‌المللی پاسخ مناسبی برای مشکلشان فراهم نمی‌کند و بنابراین اهتمام زیادی در رواج دادن هشتگ نداشته‌اند. توییت‌های فراوانی وجود دارد که با وجود اشاره به دغدغهٔ مشابه، از هشتگ #بورس_محکم استفاده نکرده‌اند.
بیشترین تعداد توییت‌ها در حوالی ساعت ۳ بعدازظهر به ثبت رسیده است. این مسأله را می‌توان ناشی از جهش ناگهانی تعداد توییت‌ها در ساعات آغازین دانست.
در طول پنج روز بیش از ۷۶۶ کاربر با بیش از ۱۳۸۲ توییت در هشتگ #بورس_محکم شرکت کردند.
تعداد لایک‌های توییت‌های هشتگ #بورس_محکم به طور میانگین ۱۲٫۲۵ برابر تعداد ریتوییت‌ها بوده است (میانه برابر ۷٫۷۰). این عدد بیشتر از نسبت مشابه در بسیاری از هشتگ‌های رایج توییتری است. به نظر می‌رسد کاربران زیادی با کلیت خواسته‌های نویسندگان توییت‌ها موافق بوده‌اند، اما این خواسته‌ها آن‌قدر برایشان مهم نبوده است که به ریتوییت کردن و مشارکت فعال در هشتگ روی آورند.
بسیاری از مشارکت‌کنندگان در این هشتگ در توییتر سابقه‌ای بیش از یک سال دارند. با توجه به روی آوردن گستردهٔ مردم عادی غیرمتخصص به بورس، شبکه‌های اجتماعی از جمله توییتر به یکی از منابع سهامداران خرد برای آشنا شدن با بورس، دریافت اخبار مرتبط، اطلاع از تحلیل‌های متخصصین و دریافت سیگنال‌های خرید و فروش تبدیل شد؛ در نتیجه به نظر می‌رسد مشارکت تعدادی کاربر کم‌سابقه در هشتگ‌های مرتبط با بورس طبیعی باشد.
در مجموع، به نظر نمی‌رسد از روش‌های غیرطبیعی (مانند گسترش هشتگ با بات‌های توییتری) برای رواج دادن هشتگ #بورس_محکم استفاده شده باشد و هشتگ رشدی طبیعی داشته است؛ هرجند احتمال تصمیم هدفدار و آگاهانهٔ کاربران آغازگر هشتگ، خصوصاً با توجه به ارتباط آن‌ها با برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های عرضه‌شده در بورس اوراق بهادار ایران (سیتا و شستا)، منتفی نیست.
عمدهٔ کاربران مشارکت‌کننده در هشتگ #بورس_محکم را می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد:
این گروه که با رنگ آبی مشخص شده است و حدود یک‌چهارم شرکت‌کنندگان در هشتگ را تشکیل می‌دهد، عمدتاً شامل بهنام صمدی، حساب‌های کاربری توییت‌بورس، بورس‌نیوز و عرضه‌اولیه و دنبال‌کنندگان آن‌ها می‌شود. اکثریت این کاربران احتمالاً سهامداران خردی هستند که اخبار لحظه‌ای بورس برایشان مهم‌تر از تحلیل‌های بنیادی و اخبار عمومی اقتصادی است.
این گروه که با رنگ نارنجی مشخص شده است از فعالان بورسی مانند میترا فرخ‌پور و نوید خاندوزی و دنبال‌کنندگان آن‌ها تشکیل شده است. به نظر می‌رسد برخی از اعضای مهم این گروه از مدیران کانال‌های تلگرامی و صفحات مجازی آموزش بورس و سیگنال‌دهی هستند. اکثریت کاربران این گروه احتمالاً سهامداران خردی هستند که به اخبار لحظه‌ای، سیگنال‌های خرید، نوسان‌گیری و تحلیل تکنیکال علاقه‌مندند.
این گروه که با رنگ سبز ماشی مشخص شده است از فعالین اقتصادی مانند حسین سلاح‌ورزی، خبرنگاران اقتصادی مانند سحر خوشحال، ناهید صباحی و مهدیه کردی و دنبال‌کنندگان آن‌ها تشکیل شده است. اکثریت این کاربران احتمالاً از سهامداران قدیمی‌تر بورس، علاقه‌مندان به تحلیل بنیادی و دنبال‌کنندگان اخبار اقتصادی تشکیل شده است.
این گروه که با رنگ بنفش مشخص شده است از خبرنگاران و فعالین رسانه‌ای مانند آرزو ترکتاز، سروش خسروی، بهروز شجاعی، احسان مازندرانی، زهیر موسوی و امیرحسن مهرزاد و دنبال‌کنندگان آن‌ها تشکیل شده است. به نظر می‌رسد اکثریت این کاربران را افرادی تشکیل می‌دهند که بورس تنها دلیل ارتباطشان با توییتر نیست.
گروه دیگری از کاربران که با رنگ سبز جنگلی مشخص شده‌اند کاربران عادی روزمره‌نویس و روزمره‌خوانی هستند که ارتباط مستحکمی با فضای بورسی توییتر ندارند. در این گروه کاربرانی ناشناس با تعداد دنبال‌کنندگان و دنبال‌شوندگان بالا نیز دیده می‌شود.
نگارنده لازم می‌داند از آقای علیرضا قاضی‌نوری که در برخی تحلیل‌ها نگارنده را راهنمایی کرد قدردانی نماید.
