اکونومیست در گزارشی که شانزدهم اردیبهشت ماه منتشر کرده است نوشت: اگر آمریکاییها به آن سفارتخانهای که چهار دهه پیش به آن حمله کردند و تسخیر شد بازگردند، دیپلماتهای آمریکایی میبینند که آنجا تقریبا هیچ تغییری نکرده است. دستگاههای تلکس چهل سال پیش، کاغذ خردکنها، اتاقهای ارتباطی عایقبندی شده و آن لوگوی بزرگ مهر و موم شده بالای آن رواق با ستونهای بلند همه و همه دست نخوردهاند. امروز ایرانیانی که از کنار «لانه جاسوسی» رد میشوند، میگویند که این امکان وجود دارد که بار دیگر آن پرچم آبی - قرمز پر از ستاره در این مکان به اهتزاز دربیاید. مذاکرات بین ایران و آمریکا درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی وارد دور چهارم میشود. این گفتگوها تقریباً همان زمینه مذاکراتی است که به برنامه جامع اقدام مشترک (jcpoa) در سال ۲۰۱۵ انجامید. یعنی محدود کردن سهم ایران در غنیسازی اورانیوم. روند مذاکرات و لحن مذاکرهکنندگان اما با برجام متفاوت است. ایران در آن زمان با هفت قدرت جهانی مذاکره کرد و امروز فعلا فقط آمریکاست. آن زمان سیاستمداران ایرانی دو دسته شده بودند اما حالا پشت سر مقام معظم رهبری متحد شدهاند. پیش از شروع مذاکرات رهبر انقلاب نسبت به آن خوشبین نبود؛ اما حالا بهنظر میرسد ناظر و حامی مذاکرات است. خیابانهای ایران هم منعکسکننده این تغییر است. برخی از نمادهای آمریکا که روزی او را «شیطان بزرگ» نامیده شد، یکی یکی محو میشود. مصداقش برداشتن پرچم آمریکا در ورودی دانشگاه تهران. واعظان و خطیبان نماز جمعه هم شعار خستهکننده «مرگ بر آمریکا» را دارند کنار میگذارند. پلیس ایرانی که زمانی زنان بیحجاب را کتک میزدند، حالا همین برخورد را با کسانی میکنند خواستار اجرای قانون حجاب هستند. امید به توافق با آمریکا حتی اعتماد اقتصادی را تا حدودی بازگردانده است. از زمان آغاز گفتوگوها ریال ۲۵ درصد در برابر دلار قوی شده است. هر چند که - در مقایسه با سطح ۱۰۶ هزار تومان - بسیار ناچیز به نظر میرسد. قابل توجه آنکه این مقام معظم رهبری است که این تغییرات را پیش میبرد. او در سخنرانی اخیر خود از امام حسن (ع) و صلح او سخن به میان آورد. البته در ایران امروز ایستگاههای ماهوارهای خارجی و استفاده گسترده از vpn تسلط دولت بر اطلاعات را ضعیف کرده است. قبل از خروج ترامپ از برجام و اعمال مجدد تحریمها در سال ۲۰۱۸، ایرانیها هر ۱۰ سال یکبار برای اعتراض به خیابان میآمدند، اما حالا مردم آنقدر بهستوه آمدند که هر دو سال یک بار برمیخیزند. در سال ۲۰۱۵ تولید ناخالص داخلی ایران با تولید ناخالص داخلی ترکیه و عربستان سعودی همتراز بود. حالا بهسختی یک سوم آنها میرسد. خاموشیها هم در ایران عادی شده است. حالا همان مقاماتی که از «اقتصاد مقاومتی» دفاع میکردند، اکنون درخواست سرمایهگذاری - بهویژه آمریکا - در بخشهای اصلی مانند انرژی را دارند. از آن طرف ناوهای هواپیمابر و بمب افکنهای رادارگریز آمریکا در نزدیکی ایران کمین کردهاند. حملات متعدد به شمال یمن شاید پیامی از سوی آمریکا باشد. محور مقاومت هم که سابق بر آن، از سوریه گرفته تا لبنان و غزه، برچیده شده است. بنابراین نیروهای منطقه که وجودشان باعث موانعی در مذاکرات قبلی با آمریکا شد، وجود ندارند. کشورهای حاشیه خلیج فارس که قبلاً (۲۰۱۵) با اسرائیل علیه یک توافق متحد شده بودند، اکنون از ثباتی که ممکن است به ارمغان بیاورد، استقبال میکنند. حاکمیت ایران نهتنها روابط خود را با حاکمان عربستان سعودی عادی کرده است، بلکه میخواهند آنها بهعنوان پلی بین ایران، خاورمیانه و آمریکا باشند. برخی از تندروهای جانسخت در ایران اما از زد و بند میترسند. آنها می گویند مقابله با آمریکا، بهترین راه است. بسیاری اما از این بیم دارند که اسرائیل به دنبال کشاندن پای آنها به یک درگیری آشکار است و این در حالیست که تهدید حملات آمریکا و اسرائیل هنوز احساسات ملی را برمیانگیزد. زمانی ایدئولوگها هجوم میآوردند تا بلایای مرموز را به گردن اسرائیل بیندازند. اما حالا هنگامی که همزمان با دور سوم مذاکرات با آمریکا در ۲۶ آوریل، انفجاری در بندر - شهید رجایی - ایران، رخ داد و دست کم ۷۰ نفر را جان باختند، آن را به عنوان یک حادثه نادیده گرفتند. مقام معظم رهبری امروز به جای یک رئیسجمهور تندرو، مسعود پزشکیان را در کنار خود دارد که علناً خواستار توافق با آمریکا شده بود. از آن طرف محمد باقری، رئیس ستاد نیروهای مسلح پیش از گفتگو با آمریکا با لباس غیرنظامی در تخت جمشید، پایتخت باستانی ایران ظاهر شد و پیام صلح را فریاد زد. یک مقامی که نخواست نامش فاش شود از دولت آمریکا به اکونومیست گفت که در نامه ترامپ به مقام معظم رهبری به زبان فارسی کلمه «عزیزم» آورده شده و ایشان اینگونه خطاب قرار داده شدهاند. ترامپ با مذاکره برابر با نمایندگان ایران، در واقع بر دست بالای بینالمللی آنها مهر تأیید زده و صداهای اپوزیسیونی را که خواهان تغییر حکومت هستند، خاموش کرده است.
