تصور کنید پس از یک جراحی ساده، بیمار به دلیل یک عارضه طبیعی پزشک را متهم به آسیب عمدی کند؛ آیا واقعاً پزشک مقصر است؟ این سؤال بسیاری از پروندههای پزشکی را شکل میدهد و نیاز به یک مرز روشن میان «آسیب درمانی» و «آسیب جنایی» دارد. در دنیای پزشکی، تفاوت میان یک عارضه طبیعی درمانی و یک آسیب ناشی از سهلانگاری یا تقصیر بسیار ظریف است، اما همین تفاوت تعیینکننده مسئولیت قانونی و حقوقی پزشک است.
اگر پزشک تمام اصول علمی و فنی را رعایت کند و اقدام او با رضایت کامل و آگاهانه بیمار انجام شود، حتی اگر جای بخیه باقی بماند یا عارضهای جزئی ایجاد شود، مسئولیتی از نظر کیفری متوجه او نیست. بهعنوان مثال، خانمی که تحت عمل زیبایی صورت قرار گرفته و پس از جراحی کمی تورم و کبودی دارد، نمیتواند پزشک را به جرم آسیب عمدی متهم کند، زیرا این عوارض طبیعی روند درمان است و بخشی از فرایند بهبود بدن محسوب میشود.
اما اگر پزشک بدون مهارت کافی، بیاحتیاطی کرده یا بدون رضایت بیمار اقدام کند، مسئولیت قانونی دارد و باید دیه یا خسارت پرداخت کند. بهعنوان نمونه، اگر همان جراحی زیبایی با سهلانگاری باعث آسیب دائمی به عصب صورت شود، پزشک ضامن است و قانون او را موظف به جبران میکند. این موضوع نشان میدهد که رعایت اصول پزشکی و کسب رضایت بیمار نه تنها حق بیمار را تضمین میکند بلکه پزشک را نیز از مسئولیتهای غیرضروری محافظت میکند.
این تفکیک باعث میشود پزشکان با آرامش بیشتری عمل کنند و بیماران نیز بدانند فقط در موارد واقعی تقصیر میتوانند حق خود را مطالبه کنند. در واقع، قانون میان «خطای حرفهای» و «عمل درمانی اصولی» تفاوت قائل شده است و برای هر دو طرف عدالت ایجاد میکند.
برای درک بهتر میتوان این وضعیت را با رانندگی مقایسه کرد: اگر یک راننده با رعایت قوانین و احتیاط کامل رانندگی کند و تصادفی بهصورت ناخواسته رخ دهد، مسئول کیفری ندارد و تنها ممکن است بیمه خسارت را پوشش دهد. اما اگر راننده بدون توجه یا با سرعت غیرمجاز باعث تصادف شود، مسئولیت قانونی برعهده اوست. دقیقاً مانند پزشکی که در مسیر درمان اقدام اصولی میکند یا در مسیر بیاحتیاطی و تقصیر قرار میگیرد.
خلاصه کلام درمان اگر مطابق اصول باشد جرم نیست و هیچ پزشک متعهدی نباید به دلیل تلاش برای بهبود بیمار مورد بازخواست قرار گیرد. این دیدگاه باعث شفافیت حقوقی، کاهش شکایتهای غیرموجه و ایجاد امنیت روانی و قانونی برای پزشکان میشود و به بیمار نیز اطمینان میدهد که تنها در صورت خطای واقعی میتواند مطالبه داشته باشد.
