جزوه خاک شناسی عمومی
متن جزوه :
ه پدیده تبادل کاتیون در کلوئیدها
با توجه به خاصیت اسیدی ضعیف رس و هوموس و در نتیجه جذب کاتیونهای فلزی به وسیله این مواد، مطالعه در پدیده قابلیت تبادل یون درخاک آغاز گردید که در آن به دانلود جزوه خاک شناسی عمومی ها در برقراری چنین پدیده ای بیشتر تکیه می شود. اسیدهای ضعیف مزبور محل اسبی برای استقرار کاتیون ها محسوب می گردند و معمولا0 از آنها به صورت رس با یونH+یا هوموس با یونH+ یاد می شود. بدین ترتیب کاتیون هایی مانند ca2+ رس، ca2+ و K+هوموس وK+ هوموس در آیند.
امروزه بسیاری از مؤلفین نظریه فوق را تنها دلیل پدیده تبادل یون نمی دانند. بلکه ضمن تشریح بیشتر خاصیت اسیدی هوموس ، ساختمان فیزیکی رس و قابلیت نفوذ یون های خارجی را در آن برقراری پدیده مزبور دخالت می دهند. اگر اطلاق اسید ضعیف در مورد رس قابل بحث است، هوموس (به ویژه اسیدهای هومیک) می تواند به عنوان یک اسید واقعی به شمار آید که از آن املاح مختلف در خاک تشکیل می شود. ترکیب هیدروکربنه مواد آلی در PH های مختلف می تواند از خود یون H آزاد کند و آن را در معرض تبادل یونهای مثبت دیگر قرار دهد.
بدین ترتیب هر قدر مرحله هوموسی شدن کاملتر و درجه اکسیداسیون بیشتر باشد قابلیت جذب یون های خارجی در مواد آلی زیادتر خواهد بود. در ورقه های تشکیل دهنده ساختمان فیزیکی رس، امکان استقرار یک یون خارجی به جای یون موجود در ترکیب رس وجود دارد. وقتی یون های دو ظرفیتی مانند fe+2 , mn2+,Ni+2 ,mg+2 جای یون Al+3 را می گیرند و یا وقتی یون های 3ظرفیتی مانند Al+3وfe+3 جای یون si+4 را می گیرند، موجبات کمبود بار مثبت در ورقه های 8وجهی و چهار وجهی رس فراهم می شود، در نتیجه رس به عنوان کلوئید با بارالکتریکی منفی جلوه می کند و یونهای با بارمثبت را به طرف خود جذب می نمایند. نیرو یا شدت الکتریکی بار منفی ایجاد شده با ساختمان فیزیکی رس ارتباط دارد، به طوری که وقتی این شدت به حد کافی بوده، ورقه ها با فاصله کم از هم قرار داشته که اگر قابلیت انحراف و ازدیاد حجم مولکول کم باشد، امکان تثبیت یون هایی مانندk+,NH4+ در آنها وجود دارد. ه
ه ظرفیت تبادل کاتیون خاک (cation exchange capcity)
ظرفیت تبادل کاتیون خاک (C.E.C) عبارت از حداکثر مقدار کاتیونی است که وزن معینی از خاک قادر است در خود جذب یا نگهداری نماید. این ظرفیت را بر حسب میلی اکی والان در یک صد گرم خاک خشک نشان می دهند. با توجه به آنچه که در جانشینی کاتیون ها به جای یون +H در کلوئیدهای رس و هوموس گفته شد، اگر این ظرفیت برای خاک معینی T دانلود جزوه خاک شناسی عمومی اکی والان باشد و در موقعیت معینی S میلی اکی والان کاتیون در جذب 100 گرم خاک خشک قرار داشته باشد، تفاضل S,Tیعنی (T - S) مصرف مقدار هیدروژن موجود در جذب کلوئیدهای همان وزن خاک خواهد بود.
بدین ترتیب ظرفیت تبادل کاتیون یک خاک نماینده مجموعه کاتیون ها و هیدروژن قابل تبادل در جذب یکصد گرم از خاک است . T=S+H+ ظرفیت تبادل کاتیون یک خاک اهمیت فوق العاده ای در خواص فیزیکی شیمیایی آن دارد و از آن به عنوان یک مشخصه تعیین نوع خاک استفاده می شود. به طور کلی می توان گفت که هر قدر خاکی از کلوئیدهای معدنی و آلی غنی باشد، این ظرفیت در آن بیشتر است و هر چه خاک در معرض شستشوی کمتری قرار داشته و نیز PH آن خنثی یا به طرف قلیایی میل کند، مقدار S به ظرفیت مزبور نزدیک است، به طوری که در خاک های آهکی (اشباع از کلسیم) و خاک های قلیایی (اشباع از
دیم)، Sتقریبا0 معادل T می باشد. در تعیین مقدار کاتیون قابل تبادل موجود در یک خاک (S)، از خاصیت جانشینی یونها استفاده می شود، بدین ترتیب که کلیه کاتیونهای جذب شده در وزن معینی از خاک را با جانشین کردن کاتیونی دیگر مانند4+ NHاستخراج می نماید ( معمولا0 برای این کار از محلول استات آمونیوم استفاده می شود) در محلول استخراج شده هر یک از کاتیون های Na+2 , k2+,mg+2 ,ca+2 و غیره را اندازه گیری و از جمع آنها sرا تعیین می نمایند. ظرفیت تبادلی رسها زیاد وبنا به نوع رسها متفاوت است ظرفیت تبادلی کلوئیدهای آلی ازهمه انواع رسها بیشتر است. کلا هرچه بافت خاک ریزتر وموادآلی فراوانتر گردد. به تبع آن سطح ویژه بیشتر شده ظرفیت تبادل کاتیون خاک افزایش می یابد.
ه انواع و مقادیر کاتیون های تبادلی :
هوادیدگی کانیها منبع طبیعی کاتیونهای تبادلی خاک است. هر قدر میزان کاتیون حاصل از هوا دیدگی بیشتر باشد بالطبع قانون ر جرمها امکان جذب آن کاتیون ها بیشتر است. به طور کلی نوع و مقدار کاتیون های تبادلی عملا0 تابعی است از(ظرفیت و شعاع کاتیون هیدراته )کاتیونهایی که دارای ظرفیت بالاتر می باشند با نیروی زیادتری نسبت به کاتیون های دارای ظرفبیت پایین تر جذب می گردند و در ظرفیت مساوی کاتیونی که شعاع آب هیدراته کمتر است به علت نزدیکی بیشتر به سطح میسل با نیروی بیشتر جذب می گردد.
بر اساس شعاع یون های غیرهیدراته چنین به نظر می رسد که LIحداکثر نیروی جذب را دارد و Rbحداقل نیروی جذب و حال آن که چون LIحداکثر شعاع دانلود جزوه خاک شناسی عمومی و Rbحداقل شعاع هیدراته را دارد قضیه کاملا0برعکس می باشد. در نتیجه نیروی جذب چهار کاتیون مذکور و یا به عبارت دیگر ترتیب جایگزینی کاتیونها معکوس بوده و به ترتیب Rb دارای حداکثر نیروی جذب و LI حداقل و وضعیت عناصر دیگر به صورت زیر است:
K>Na>Li
ترتیب جایگزنی عناصر تبادلی متداول در غالب خاکها نیز به شرح زیر می باشد:
AL3+ >Fe3+>H+>Ca2+>Mg2> k>Na>NH4>Li
لا0 گیاهان همانقدر که کاتیون جذب می کنند آنیون هم جذب می کنند. قابلیت استفاده آنیون عمده نیترات، سولفات و فسفات توسط گیاه تا حد زیادی بستگی به معدنی شدن مواد آلی خاک دارد. بر روی هم دو آنیون فسفات و سولفات از آنیون های معدنی ستند که غالبا0 در تبادل خاکها شرکت دارند. ه
نقاطی که تبادل آنیونی انجام می دهند در اثر جذب هیدروژن یا پروتون به وسیله هیدروکسیل های سطح رس به وجود می آیند. گیبسایت یک رس اکسیدی می باشد که از یک آلومینیوم که به وسیله شش یون هیدروکسیل احاطه شده تشکیل گردیده است. ر شرایط معمولی و اسیدی خاک های تروپیک که کاملا0 هوادیدگی پیدا کرده اند یون های هیدروکسیل اتم های هیدروژن
هر چه واکنش خاک قلیایی تر شود یا به عبارتی PH خاک بالاتر رود ظرفیت تبادل کاتیونی خاک افزایش می یابد و برعکس هر چه واکنش خاک پایین تر رود ظرفیت تبادل آنیونی افزوده می گردد. اگر چه تعداد کمی از افق های خاکها دارای بار مثبت می باشند ولی از آن جهت که بسیاری از عکس العمل های مربوط به خاک و گیاه در جهت عکس می باشد. به طور خلاصه می توان موارد زیر را در مورد خاکهایی که دارای بارالکتریکی مثبت می باشند ذکر نمود.
(1این گونه خاکها آنیون هایی نظیر نیترات و کلرو را جذب می نمایند.
(2 کاتیون هایی از قبیل کلسیم ، منیزیوم ، پتاسیم از سطح کلوئیدهای مثبت خاک دفع و احتمالا0 از محیط خاک شسته و خارج می گردند:
خاک هایی که دارای ظرفیت تبادل کاتیونی بالا یا دارای رس های سیلکاته با نقاط منفی زیاد هستند آنیون ها را از خود دور نموده و در نتیجه جذب آنیونی در آنها اهمیت بسیار کمی برخوردار است.
درصد اشباع بازی و هیدروژنی :
بازهای تبادلی ( (T.E.B=S
زهای تبادلی معمولا0شامل کلسیم، منیزیوم ، پتاسیم و سدیم می باشد. ( (T.E.B=S در خاک های معمولی کاتیون هایی که اغلب همراه با یون +H در جذب سطحی کلوئیدها شرکت دارند به ترتیب عبارتند از Na+2 , k2+,mg+2 ,ca+2 و NH4و بالاخره عناصر کمیاب خاک مانند zn2+,mn+2 , cu+2 و غیره
در حالی که خاک های با خاصیت شیمیایی ویژه همواره از این قاعده مستثنی هستند، به طوری که در خاک های قلیایی کاتیونNa+ و گاهی کاتیون Mg+2 بیش از سایر یون ها در جذب کلوئیدها شرکت دارند و در بعضی از خاک های اسیدی آلومینیوم به صورت یک کاتیون قابل تبادل (Al+3) به مقدار قابل ملاحظه وجود دارد. در عمل از خاصیت قابلیت تبادل نسبی کاتیون ها برای اصلاح خاکهای قلیایی استفاده می شود. با افزایش مقدار لازم یون کلسیم به وسیله ترکیبات واحد آن (مانند گچ , CaSO4OH2
Ca+2 جای Na+را در جذب سطحی کلوئیدها می گیرد و در نتیجه سدیم همراه با ترکیبات محلول حاصله ضمن شستشو و زهکشی از محیط خاک خارج می شود. ه
هیدروژن تبادلی ( (Exch.H
مقدارب از ظرفیت تبادلی خاک نیز دراختیار یونهای Hاست که از تفاضل ظرفیت تبادل کاتیونی خاک ومجموع بازهای تبادلی به دست می آید.
H= T-Sیا ( Exch.H =CEC-T.E.B
درصد اشباع بازی B.S.P=V
هرگاه نسبت بازهای تبادلی را در عدد100 ضرب کنیم حاصل را درصد اشباع بازی می گوئیم درصد اشباع بازی خاکهای قلیایی
خاکشناسی عمومی
42
وآهکی بسیار بالا است.ولی درخاکهای اسیدی هیدروژن تبادلی خاک زیاداست. درصد اشباع بازی خاکهای مناطق خشک کلا بالا است
V=S/T×100یا B.S.P=TEB/CEC×100
ظ واکنش خاک PH
منظور از واکنش خاک اسیدی خنثی یا قلیا بودن آن است. این حالات در نتیجه واکنش های شیمیایی و بیو شیمیایی انجام شده در خاک تعیین می گردد. واکنش خاک یکی از عواملی است که در رشد گیاه و فعالیت موجودات زنده ریز خاک تأثیر زیاد دارد. لذا با تعیین واکنش خاک می توان تا حدودی وضعیت رشد گیاه را پیش بینی نمود. چنانچه واکنش خاک به شدت اسیدی باشد می توان نتظار کمبود برخی عناصر غذایی گیاه نظیر فسفر، کلسیم ، منیزیوم و مولیبدن را داشت . در این شرایط احتمال کمبود عناصری مانند روی، منگنز و آهن نمی رود. برعکس ممکنست زیادی برخی از آنها نظیر روی و منگنز و همچنین آلومینیوم سبب وز مسمومیت در گیاه شود. در حالتی که واکنش خاک قلیایی باشد احتمالا3 کمبود فسفر، آهن و روی در گیاه رخ داده ولی مشکلی از نظر تأمین کلسیم، منیزیوم و مولیبدن آن نخواهد بود. حالات خنثی تا کمی اسیدی بهترین حالت واکنش خاک از نظر تأمین عناصر غذایی گیاه می باشد. واکنش خاک با معیار PH سنجیده می شود. ه
تعریف PH و طرز اندازه گیری آن :
در یک لیتر آب خالص در حرارت 25 درجه سانتی گراد واکنش زیر صورت گرفته و مقدار بسیار کمی یعنی در حدود 7-10 یون هیدروژن و همچنین مقداری نیز یون هیدروکسیل تولید می شود : -OH + +H <--- O2H چنانچه می دانیم یون هیدروژن عامل اسیدی و یون هیدروکسیل عامل قلیایی است. تجربه نشان داده است که در آب خالص ، غلظت یون هیدروکسیل عامل دانلود جزوه خاک شناسی عمومی ت. تجربه نشان داده است که در آب خالص، غلظت یون هیدروژن و یون هیدروکسیل مساوی بوده و لذا اصطلاحا0 گفته می شود که آب مایعی خنثی است. چنانچه برخی شرایط منجر به ازدیا غلظت یون هیدروژن در محلولها شود، گفته می شود واکنش محلول اسیدی است. چون غلظت یون هیدروژن در محلول های بیولوژیکی بسیار کم است به جای غلظت از لگاریتم عکس آن استفاده
ده و آن را اصطلاحاPH 0 می نامند. بنابراین
PH = Log ( 1 ⁄ H + )
بنابراین برای آب خالص مطابق رابطه می توان نوشت :
PH = Log ( 1 ⁄ H + ) = Log ( 1 ⁄ 10 -7 ) = Log 10 7 = 7
به عبارت دیگر PH آب خالص 7 می باشد. از آنجا که حاصلضرب غلظت یون هیدروژن در غلظت هیدروکسیل برای محلول های آبی رقیق، ثابت و برابر
10-14
خاکشناسی عمومی
43
می باشد. بنابراین :
(H+) (OH- ) = 1014
PH + POH = 14
باید توجه داشت که معیار PHبرای محلول های دقیق آبی طراحی گردیده است. محلول های دارای PH کمتر از 7 را اسیدی و محلول های دارای PH بیش از 1/7 قلیایی می نامند.
برای اندازه گیری PHدو راه کلی موجود است یکی استفاده از محلول ها یا کاغذهای معرف است.
این محلول ها یا کاغذها بسته به غلظت یون هیدروژن به رنگی در می آیند که از مقایس آن رنگ با جداول مربوطه می توان PHرا تعیین نمود. راه دیگر تعیین PHاستفاده از الکترودهای خاصی موسوم به الکترودهای شیشه ای است. این الکترودها بسته به غلظت یون هیدروژن محیط دارای پتانسیل الکتریکی می شوند که این پتانسیل در مقایسه فیزیکی با یک الکترود راهنما اندازه گیری و از روی آن PH محلول مورد نظر تعیین می شود
بررسی خاک های ایران از نقطه نظر PH
pHخاک های فلات مرکزی ایران در اکثر موارد بیش از 7 است و علت آن وجود کربنات کلسیم، سولفات کلسیم و املاح شور و سدیمی می باشد. در بعضی از خاک های غنی از سدیم و کربناتهای محلول، PHخاک از 9نیز تجاوز نموده و به 9/7و حتی بیشتر می رسد مثلا0خاک غنی از سدیم ، PHخاک تا 10افزایش می یابد. PHحداکثر خاک های فلات مرکزی ایران بین 7تا 8/5در نوسان است. در خاک های جنگلی شمال PHخاک اسیدی بوده و حتی به 4/2کاهش می یابد. عامل اسیدی شدن در این دانلود جزوه خاک شناسی عمومی نزولات آسمانی، وجود ماسه سنگها و شنها است.
ه اصلاح خاک های آهکی از نقطه نظر کاهش :PH
همانطور که می دانیم جذب تعداد زیادی از عناصر معدنی در خاک های آهکی به کندی انجام می گیرد در بین این عناصر می توان آهن، فسفر ، روی، کبالت ، پتاس و غیره را نام برد. در خاک های آهکی ایران مسئله کمبود و عناصر کمیاب در حقیقت مطرح نیست زیرا این عناصر در خاک هستند و حتی به مقدار زیاد ولی به علت وجود آهک و یون کلسیم فراوان، جذب عناصر کم مصرف با مشکلات فراوان انجام می گیرد. برای اصلاح و بهبود خاک های آهکی روش و متدهای زیادی وجود ندارد.
خاک های آهکی بی اندازه از مواد آلی فقیر هستند و یکی از نقایص این خاکها کمبود مواد آلی و هوموس هستند. از طرف دیگر با اضافه نمودن مواد آلی می توان از نقش مضر آهک جلوگیری نمود. روش دیگر عبارت خواهد بود از اضافه کردن کودهای شیمیایی اسیدی کننده خاک، تعداد این کودها کم و تأثیر آنها کند می باشد. در بین آنها می توان سولفات آمونیوم را نام برد.
در خاک دو نوع اسیدیته تشخیص داده می شود: اسیدیته حقیقی که آنرا اسیدیته لحظه ای (actual acidity)و در واقع همان مفهومی است که تاکنون در مورد PH خاک گفته شد و وقتی از PH به طور کلی نام برده می شود، منظور این اسیدیته است. بنابراین اسیدیته حقیقی خاک نمایانگر غلظت یونهای هیدروژن آزاد در محلول خاک می باشد. خاک اسیدی دارای PHکمتر از 7، خاک خنثی دارای PHمساوی 7و بالاخره خاک قلیا دارای PHبیشتر از 7اسیدیته کل در واقع بیان کننده توانایی ضمنی خاک در دارا بودن خاصیت اسیدی بیشتر از اسیدتیه حقیقی است به همین جهت آنرا اسیدیته پتانسیل (potential acidity)نیز می نامند. در مفهوم اسیدیته کل، یون های H+قابل تبادل موجود در خاک که قابل جابه جا شدن به وسیله کاتیونها می باشند، در نظر گرفته می شود و اندازه گیری آنهم با تعیین مقدار کاتیون های فلزی که جای هیدروژن قابل تبادل را می گیرند، امکان پذیر است. به طور کلی در میان واحدها و ترکیبات عمده تشکیل دهنده خاک، عده ای به عنوان عوامل اسیدی و عده ای دیگر در نقش عوامل قلیایی عمل می کنند. از دسته اول رس و هوموس را می توان نام برد. که همانند یک اسید ضعیف (اسیدوئید) اهمیت فراوان در خواص فیزیکوشیمیایی خاک دارند، در صورتی که آهک و ترکیبات حاصل از آن که در اغلب خاکها کم و بیش یافت می شود،به عنوان یک عامل قلیایی و خنثی کننده ترکیبات اسیدی به حساب می آید و بالا فرد در میان کلوئیدها، هیدروکسید آهن که از آن به عنوان کلوئید با خاصیت باز ضعیف (بازوئید) یاد شده، در دسته اخیر قرار می گیرند.
ظ تغییرات PH خاک :
دامنه تغییرات PHدر خاک های طبیعی موجود، معمولا0بین حداقل 3تا 3/5و حداکثر 11تا 12قرار دارد. PHحداقل در خاک های باتلاقی و خاک های حاوی مقادیر قابل ملاحظه سولفات آلومینیوم و PH حداکثر در خاک های قلیایی مناطق خشک و حاوی مقادیر زیاد کربنات سدیم اتفاق می افتد. در شرایط یکنواخت مواد اولیه تشکیل دهنده خاک و سایر مشخصات یزیکوشیمیایی یکسان معمولا0 هر قدر شستشو در خاکی بیشتر صورت گیرد، به دلیل مهاجرت کاتیونها و عوامل قلیایی، PH خاک تنزل می یابد.
در تعقیب بارندگی شرایط فیزیکی خاک از قبیل ساختمان فیزیکی و پایداری آن، وجود عوامل کلوئیدی نگهدارنده کاتیونها (کلوئیدهای رس و هوموس و بالاخره نفوذ پذیری خاک در به ثمر رساندن تأثیر فوق مورد توجه قرار می گیرند. چگونگی تلفیق این عوامل با هم در کندی و تسریع خاک و در نتیجه در تغییرات PH آن تأثیر می نماید. در یک خاک معین،PH دارای تغییرات فصلی است شدت بارندگی در بعضی از فصول سال (حرکت املاح به طرف عمق) خشکی و تبخیر زیاد خاک دانلود جزوه خاک شناسی عمومی در فصول دیگر (صعود املاح به طرف سطح خاک) انتقال بیشتر شاخ و برگ مرده گیاهان به خاک در فصل خزان و بالاخره چگونگی توسعه فعالیت موجودات زنده خاک در مدت سال و تأثیر آن در تخریب و تحول مواد آلی، همه و همه از عواملی هستند که کم و بیش در ترکیب و غلظت محلول خاک و در نتیجه در تغییرات فصلی PH تأثیر می گذارند.
عملیات مختلف زراعی دلیل دیگری در تغییرات PH خاک است. شخم زیاد، زیرو رو کردن خاک و آبیاری مداوم همواره موجبات شستشوی خاک را فراهم می کند، در نتیجه مهاجرت املاح از لایه های سطحی خاک به طرف اعماق در شرایط
زهکشی مناسب در تغییرات PHخاک تأثیر دارد در یک منطقه با خاک مشابه، اختلاف PH بین قطعات تحت کشت و آبیاری و قطعات بکر و بایر مشاهده می شود)
ه اثرات مصرف کودهای مختلف و میکروارگانیسم ها روی PH
مصرف کودهای مختلف در خاک های زیر کشت، تغییراتی در PHایجاد می کند، معمولا0 کودهایی از نوع آمونیاکی، سولفات، کلرور پتاسیم، سوپر فسفات ، گوگرد ، اوره و خون خشک موجب تنزل PH خاک می شود، در حالی که کودهای دیگر مانند سیا نامید، اسکوری، نیتراتهای سدیم و کلسیم و کود دامی، PH خاک را بالا می برند. تأثیر فعالیت میکروارگانیسم ها در عمل هوموسی شدن بقایای آلی تأثیر دارند، خواه ناخواه در PH خاک تأثیر می گذارند، چرا که محصول نهایی این فعالیت در هر شرایط ، نوع مشخص از هوموس است که PH آن با نوع دیگر تفاوت دارد.
ه PH و حاصلخیزی خاک :
PH را نباید به تنهایی عامل مستقل برای تعیین حاصلخیزی خاک دانست بلکه، PHمعمولی از عوامل مختلف شیمیایی است که به عنوان یک معیار قابل اندازه گیری نمایانگر چگونگی تلفیق عوامل مزبور است. در ذکر بهترین رقم PH همواره باید شرایط ویژه هر منطقه از جمله منابع آب و خاک، آب و هوا و گیاهان کشت شده، مورد توجه قرار گیرند. در یک حالت کلی می توان گفت که اغلب گیاهان برای رشد و بازدهی مطلوب، PH حدود خنثی زا می طلبند. بعضی از گیاهان مانند یونجه و چغندر PHکمی قلیایی را ترجیح می دهند (بین 7تا ( 7/5 و بعضی دیگر مانند سیب زمینی و یولاف در PH کمی اسیدی بهتر رشد می کنند ( بین 5/5 تا (6/5
PHبا خواص فیزیکی و شیمیایی خاک و کلا0 با رشد و بازدهی گیاهان ارتباط دارد. تجمع ذرات کلوئیدی برای تشکیل خاکدانه ها و برقراری ساختمان فیزیکی مطلوب در خاک مستلزم PH متناسب با طبیعت کلوئید است. PH بالا در خاک های قلیایی به نقش سدیم در پخشیدگی دانلود جزوه خاک شناسی عمومی و ایجاد لایه های فشرده و غیر قابل نفوذ کمک می کند، در حالی که تنزل PH همواره معیاری در پیشرفت مراحل اصلاح خاک های مزبور به شمار می رود.
برای قابلیت جذب بسیاری از عناصر مورد نیاز گیاهان، حدودی از PH همواره مناسبتر و گاهی ضروری تر است. در این میان رابطه فشرده قابلیت جذب فسفر یا PHخاک بیش از همه جلب توجه می کند. آنیون فسفات در PH های مختلف ظرفیت های متفاوت به خود می گیرد.
PO4-3 , HPO4-2 , H2PO4-
صورت های مختلف این آنیون می باشند که به ترتیب از PH کمتر از 4 تا بالاتر از 9 در خاک ظاهر می شوند. بهترین شرایط جذب فسفر در خاک برای گیاهان 6تا 7و برای پتاسیم و گوگرد بالاتر از 6است و برای ازت 6تا 7/5است. اگر PHبه عنوان تنها وسیله ارزیابی در اختیار باشد در یک حالت کلی جدول استفاده از اراضی را می توان به شرح زیر ارائه نمود.
