قبل از هر چیزی بهتره یه نگاهی بندازیم به حداقل میزان منابع سیستم که توزیع های معروف برای روون اجرا شدن لازم دارن :
اوبونتو - فدورا - مینت - دبیان - ردهت - سنت او اس ـ آرچ - جنتو - المنتری
مسلما بعضی از توزیع ها که نسخه سرور هستن منابع بیشتری هم لازم دارن.
وقتی سخت افزارتون به نسبت نیاز توزیع مورد نظر قدرت مطلوبی داره ولی بازم کند عمل میکنه قطعا یه برنامه ای داره بیشتر منابع سیستم رو اشغال میکنه که باعث گلوگاه شده. سرعت اجرا سیستم عامل بستگی به میزان CPU ، RAM و IO هارد داره پس با دستور هایی که یادآوری میکنم اول این سه تا منبع رو چک کنید.
۱- با دستور top میزان بار روی CPU دستگاه رو چک کنید و مقدار load average سه تا عدد داره که به ترتیب از سمت چپ وضعیت بار روی CPU رو تو 1, 5 ,15 دقیقه گذشته نشون میده .این اعداد نباید تو حالت که سیستم کار خاصی انجام نمیده نزدیک به تعداد هسته های CPU باشن. با قدرت CPU های نسل حاضر معمولا باید یک و پایین تر باشه . با زدن دکمه C و M میتونید لیست رو بر اساس استفاده CPU و Memory (RAM) مصرفی مرتب کنید.
به طور مثال تو تصویر زیر بالاترین عنوان لیست gnome-shell هست که داره ۲۱٫۹ درصد از CPU سیستم رو استفاده میکنه.
۲- با دستور free میزان مصرف RAM و SWAP رو چک کنید تو حالت بیکاری نباید سیستم از SWAP استفاده کنه. یعنی ستون use از ردیف Swap باید صفر باشه.اگر صفر نبود یعنی تمام حافظه RAMسیستم اشغال شده و این اتفاق معمولا باعث کندی شدید سیستم میشه.
تو سیستم هایی که مصرف خونگی دارن معمولا مرورگر بیشترین مصرف رم رو داره که عواملی مثل باز کردن تعداد زیادی Tab و اضافه کردن افرونه (Add-ons) باعث این اتفاق میشه.
۳- با دستور sudo iotop میزان استفاده برنامه ها از هارد و swap رو کنترل کنید ، در قسمت بالایی دستور از total disk read و total disk write میشه فهمید هارد درگیر هست یا نه . اگر هست چه برنامه ای داره استفاده میکنه.
تو بیشتر توزیع ها این دستور به صورت پیش فرض وجود نداره و باید خودتون اضافه اش کنید :
در توزیع های دبیان بیس مثل Ubuntu و mint و kali :
$ sudo apt install iotop
در توزیع های Cent OS و RHEL و Fedora :
# yum install python python-ctypes
# yum install iotop
در توزیع فدورا ورژن ۲۲ به بعد :
# dnf install iotop
اگر تو تست های بالا متوجه شدید Desktop environment شما داره بیشتر از ۷۰٪ منابع رو اشغال میکنه از دسکتاپ های سبک تر مثل lxde ،xfce و openbox استفاده کنید.
خود من از gnome استفاده میکنم از به نظرم جزء زیبا ترین و بهترین دسکتاپ هاس اما اینجا ما دنبال بهترین نیستیم! دنبال سبک ترینیم.
دسکتاپ های Gnome، Unity و KDE به خاطر جلوه های بصری که دارن جز دسکتاپ های سنگین به شمار میرن .
برای چک کردن منابع تا اینجا ابزار هایی رو معرفی کردم که Command line بودن و علتش هم اینه که تو نسخه های Core لینوکس و همینطور به صورت Remote که وصل میشیم به ماشین بشه ازشون استفاده کرد. اما بعضی وقتا ترجیح میدیم در محیط گرافیکی نیازهامونو برطرف کنیم .
از برنامه هایی گرافیکی که همزمان میزان مصرف منابع سیستمون رو بهتون نشون میدن میشه به Stracer اشاره کرد.
قالبیت های کلیدی نرم افزار :
− مانیتورینگ CPU, Memory,Disk
− مانیتورینگ پهنای باند مصرفی
− نشان دادن مشخصات سیستم
− کنترل برنامه های startup سیستم
− پاکسازی سیستم از انواع Cashها و logها ( من این گزینه رو مطلقاً پیشنهاد نمیکنم )
− کنترل سرویس های سیستم
− مانیتورینگ پروسه های برنامه (دقیقا مثل دستور top )
− مدیریت آدرس های Repository
- مدیریت دگیج های نصب شده
سورس این نرم افزار رو میتونید از صفحه Github و پکیج های deb. و rpm. رو از سایت Sourceforge دانلود کنید.
از روش های موثر دیگه اینه که سرویس هایی که موقع up شدن سیستم عامل به صورت پیشفرض روشن هستن رو چک کنید و اونایی که لازم ندارید رو غیر فعال کنید برای این کار از دستور های زیر میتونید استفاده کنید :
$ service --status-all
$ chkconfig --list
$ initctl list
# systemctl list-unit-files --state=enabled
مشخصا همه دستور های بالا رو همه توزیع ها جواب نمیده بسته به نوع توزیع بعضیاشون به صورت پیش فرض وجود دارن بعضیاشونم باید نصب کنید.
و در آخر اگر سخت افزار ضعیفی دارید سراغ توزیع های سبک یا به اصطلاح lite برید :
۱−توزیع Bodhi :
۲−توزیع Puppy :
۳−توزیع Linux Lite :
۳− توزیع Ubuntu MATE
۴−توزیع Arch به علاوه یه میز کار سبک :
در بیشتر موارد از روش هایی که گفتم میتونید علت کندی سیستم رو بفهمید ولی خب موارد مثل خرابی سخت افزار (مخصوصا هارد دیسک - زیاد شدن bad sector) - اتصال یک سخت افزار ناسازگار - پر شدن هارد - بدافزار ( تو لینوکس خیلی کم پیش میاد ولی خب محال نیست) - راه اندازی سیستم تو حالت کم مصرف (مخصوصا تو لپ تاپ ها که از باتری استفاده میکنن اگر power manager مناسبی نصب کردید محتمل تره ) و گرد خاک زیاد داخل کیس یا بدنه لپ تاپ هم میتونه عامل کندی باشه.
برای مطالعه این مطالب به سایت زوم طب به دسته بندی لینوکس زیر دسته عیب یابی مراجعه فرماید.
