آی‌بی‌ام یکی از پیشگامان اولیه در حوزه هوش مصنوعی بود. این شرکت که به طراحی برخی از اولین کامپیوترهای شخصی جهان مشهور است، در سال ۱۹۹۷ اولین سیستم هوش مصنوعی را توسعه داد که توانست قهرمان جهان شطرنج را شکست دهد و در سال ۲۰۱۱ اولین هوش مصنوعی را عرضه کرد که در مسابقه تلویزیونی «Jeopardy» موفق به کسب پیروزی شد.
در سال ۲۰۲۵، مرزهای هوش مصنوعی بسیار متفاوت به نظر می‌رسند. تیترهای خبری اغلب بر مدل‌های هوش مصنوعی ساخته‌شده توسط شرکت‌هایی مانند گوگل و OpenAI تمرکز دارند؛ مدل‌هایی که برای آموزش آن‌ها میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری شده و قادرند به‌عنوان متخصصانی عمومی به انواع سؤالات پاسخ دهند. اما رویکرد آی‌بی‌ام کاملاً متفاوت است. این شرکت تمرکز خود را بر ساخت ابزارهای هوش مصنوعی کوچکتر با تأکید بر قابلیت اطمینان و کمک به مشتریان در کاربردهای تخصصی معین قرار داده است.
این استراتژی آی‌بی‌ام به یکی از جنبه‌های بحث داغی که در سیلیکون ولی و وال استریت در جریان است اشاره دارد: آیا منافع اقتصادی حاصل از هوش مصنوعی عمدتاً به چند شرکت بزرگ که میلیاردها دلار در «مدل‌های بنیادی» مانند OpenAI و گوگل سرمایه‌گذاری می‌کنند تعلق می‌گیرد یا این منافع به هزاران شرکتی که از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری خود استفاده می‌کنند، منتقل خواهد شد؟
اخیراً به نظر می‌رسد امواج به سمت آی‌بی‌ام تغییر کرده باشد. در پایان ژانویه، انتشار یک مدل هوش مصنوعی متن‌باز با کارایی بالا توسط آزمایشگاه چینی DeepSeek باعث شد بسیاری از تحلیلگران وال استریت به این نتیجه برسند که شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکایی ممکن است در بازیابی سرمایه‌گذاری‌های عظیم خود دچار مشکل شوند؛ چرا که فناوری مشابهی با هزینه‌ای بسیار کمتر در جای دیگری در دسترس خواهد بود. در همان هفته، آی‌بی‌ام آخرین گزارش‌های درآمدی خود را منتشر کرد که نشان‌دهنده افزایش ۱۰ درصدی در فروش نرم‌افزارهای هوش مصنوعی سفارشی آن بود و انتظارات تحلیلگران را پشت سر گذاشت. به دنبال این خبر، قیمت سهام شرکت ۱۲ درصد افزایش یافت، به بالاترین میزان تاریخی خود رسید و ارزش شرکت به حدود ۲۴۰ میلیارد دلار رسید.
برای آرویند کریشنا، رهبر سابق بخش پژوهشی آی‌بی‌ام که از سال ۲۰۲۰ مدیرعامل این شرکت شده است، خبر DeepSeek گویی تأییدی بر استراتژی او بود. او در مصاحبه‌ای با مجله TIME می‌گوید: «مدل‌های کوچکتر، که با هزینه محاسباتی بسیار کمتر آموزش داده می‌شوند، می‌توانند موفق عمل کنند.» وی پیشنهاد می‌کند که این موضوع ممکن است خبر خوبی برای شرکت‌های فناوری بزرگ در صف مقدم رقابت هوش مصنوعی نباشد. او ادامه می‌دهد: «فکر می‌کنم این امر منجر به بازده اقتصادی متفاوتی خواهد شد — زیرا اگر شما تنها یک صدم هزینه آموزش یک مدل هوش مصنوعی را صرف کنید و بتوانید آن را بر روی زیرساختی بسیار کوچکتر پیاده‌سازی کنید، همه باید رقابتی عمل کنند. بنابراین، معتقدم که این موضوع بر اقتصاد آن‌ها فشار وارد خواهد کرد.»
البته، آی‌بی‌ام تنها یک شرکت هوش مصنوعی محسوب نمی‌شود. این شرکت خدمات محاسبات ابری ارائه می‌دهد، انواع نرم‌افزارها را طراحی می‌کند و یک کسب و کار مشاوره نیز دارد تا به مشتریان در اتصال تمامی این بخش‌ها کمک کند. همچنین، آی‌بی‌ام سرمایه‌گذار عمده‌ای در تحقیقات محاسبات کوانتومی است — تلاشی برای ساخت نوع کامپیوتری کاملاً متفاوت بر اساس اصول کوانتومی که می‌تواند برخی محاسبات را میلیاردها بار سریعتر از دستگاه‌های موجود انجام دهد. کریشنا خوش‌بین است که این تحقیقات به زودی به دستاوردهای بزرگتری منجر خواهند شد و پیش‌بینی می‌کند که پیش از سال ۲۰۳۰ «چیزی شگفت‌انگیز رخ خواهد داد.»
اگر چنین اتفاقی بیفتد، کریشنا سریعاً اضافه می‌کند که بخشی از ارزش حاصل نه تنها به آی‌بی‌ام بلکه به مشتریان آن نیز تعلق خواهد گرفت. او همچنین می‌گوید که چنین پیشرفتی می‌تواند به آی‌بی‌ام کمک کند تا به موقعیتی برتر در صنعت فناوری دست یابد، مشابه آنچه در اواخر قرن بیستم به عنوان بزرگترین تولیدکننده کامپیوتر شخصی جهان داشته است. وی می‌گوید: «با فرض اینکه جدول زمانی و دستاوردهای کوانتومی که در موردشان صحبت می‌کنم محقق شوند، فکر می‌کنم این امر به ما موقعیت فوق‌العاده‌ای و مزیت اولین حرکت در آن بازار خواهد داد تا جایی که ما به عنوان پاسخ غیررسمی برای آن فناوری‌ها شناخته شویم. همانطور که ما در اختراع رایانه‌های مین‌فریم و کامپیوترهای شخصی نقش داشتیم، شاید در زمینه کوانتومی نیز موقعیت مشابهی را اشغال کنیم.
منبع: تایم
