امروزه در قریب به اتفاق وکالت های تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی، وکالت به صورت بلاعزل می باشد و معمولا موکلین بدون آگاهی و توجه به این امر وکالت را تنظیم می کنند.
وکالت بلاعزل نوعی از وکالت می باشد که در آن موکل نمیتواند به طور یکجانبه وکیل را از سمت خویش عزل نماید.
ممکن است موکل پس از تنظیم وکالت بلاعزل بنا به دلایلی عدم صلاحیت وکیل را احراز کند و بخواهد وکیل را از سمت خویش برکنار نماید اما چون وکالت بلاعزل است موکل نمی تواند چنین کاری را انجام دهد.
راهکاری که می‌توان از آن استفاده نمود، ضم ناظر استصوابی به وکیل می باشد.
موکل با ضم ناظر استصوابی به وکیل، وکیل را ملزم می کند که اعمال خویش در حدود وکالت را به تصویب ناظر برساند تا موثر واقع شود.
بدین ترتیب هرگاه وکیل عملی را بدون تصویب ناظر استصوابی انجام دهد، چنین عملی هیچ گونه اثری از نظر حقوقی نخواهد داشت.
در رابطه با امکان ضم ناظر به وکیل، در میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد.
اما به نظر می‌رسد که چنین عملی هیچ گونه ممنوعیتی در قانون و شرع ندارد و اساسا چنین عملی حق موکل می باشد.
البته باید توجه کرد که هرگاه موکل حق ضم ناظر به وکیل را به نحو ملزمی از خود ساقط کرده باشد اساسا نمی تواند چنین عملی را انجام دهد.
با توجه به اینکه در وکالت های مهم مانند وکالت در خرید و فروش تولیدات یک کارخانه که به جهت گستردگی و تنوع فعالیت وکیل ، و یا مانند وکالت در طلاق که به جهت تاثیر آن بر مهم ترین رکن جامعه یعنی خانواده حائز اهمیت میباشد.
راهکاری که از طریق فقه امامیه مطرح و قابل اجرا در حقوق ایران می باشد، اتخاذ ناظر استصوابی بر عملکرد وکیل می باشد تا وکیل در حوزه اختیارات خود که به وسیله قانون یا عرف و یا عقل و به خصوص به وسیله تراضی طرفین تعیین شده، محدودیت داشته باشد و زیر چشم بینای ناظر اقدام نماید که منجر به شفافیت عملکرد وکیل و جلوگیری از فساد و سوء استفاده میگردد.
ضم ناظر معمولا در وکالت های بلاعزل اتفاق می افتد چرا که عقد وکالت یک عقد جایز است و اگر ضمن عقد لازمی شرط نشود طرفین می توانند بی محابا آن را فسخ کنند و در چنین مواردی معمولا ناظر ضم نمی شود البته هیچ ممنوعیتی هم برای ضم ناظر در چنین مواردی وجود ندارد.
لذا در وکالت های بلاعزل تنها راهی که موکل می تواند وکیل را محدود کند ضم ناظر به وکیل می باشد البته به شرط آن که در ضمن وکالت چنین حقی را از خود سلب نکرده باشد.
حامد سعیدی وکیل پایه یک دادگستری
*برای آشنایی بیشتر با مطالب حقوقی پرکاربرد به صفحه وکیل سعیدی مراجعه کنید.*
