احسان یارشاطر (زاده ۱۲ فروردین ۱۲۹۹ – درگذشته ۱۰ شهریور ۱۳۹۷) بنیانگذار و سرویراستار دانشنامه ایرانیکا، بنیانگذار مرکز مطالعات ایرانشناسی و استاد بازنشسته مطالعات ایرانی در دانشگاه کلمبیا نیویورک بود.
او نخستین ایرانی است که پس از جنگ جهانی دوم در ایالات متحده آمریکا به مرتبه استادی رسید. از آغاز دهه ۱۹۷۰ (میلادی) نزدیک به ۴۰ ویراستار و ۳۰۰ نویسنده از سراسر آمریکا، اروپا و آسیا با یارشاطر همکاری داشته اند. یارشاطر ویراستاریِ سه مجلد از تاریخ ایران کمبریج را هم بر عهده داشته و نویسنده شانزده جلد کتاب تاریخ ادبیات فارسی است.
احسان یارشاطر دانشآموخته دوره دکترا رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران و نیز دانشآموخته دوره دکترا زبانشناسی ایرانی در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن بود. او از شاگردان ایرانیِ والتر هنینگ و مری بویس به شمار می آید. یارشاطر در سال ۲۰۱۵ جایزه بیتا را دریافت کرد.
احسان یارشاطر در خانوادهای کاشانیتبار در همدان زاده شد. سال یکم و دوم دبستان را در دبستانهای آلیانس یهودیان و تایید همدان گذراند. سپس همراه خانوادهاش به کرمانشاه و سپس به تهران کوچید. احسان یارشاطر دکترای زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران گذراند و پس از چندی با بورس شورای فرهنگی بریتانیا در تهران به لندن رفت و در آنجا در مدرسهی مطالعات مشرقزمین و آفریقای دانشگاه لندن دکترای فرهنگ و زبانهای باستانی ایران را دریافت کرد. دکتر یارشاطر در لندن زیر نظر بزرگانی چون والتر هنینگ و مری بویس پروریده شد.
زندهیاد دکتر یارشاطر در درازای زندگی پربارشان بنیادگذار چندین نهاد فرهنگی بودند: «دانشنامهی ایران و اسلام»، «دانشنامهی ایرانیکا» و «بنیاد ترجمه و نشر کتاب» .
هزینه ی دانشنامه ی ایرانیکا، بزرگ ترین پروژه ی ایران شناسی جهان، از سوی سازمان برنامه و بودجه پرداخت می شد ولی پس از رخدادهای سال ۱۳۵۷ خورشیدی این بودجه قطع شد و زنده یاد احسان یارشاطر بناچار کلکسیون شخصی خود را، که در بر دارنده ی آفرینه های (:آثار) تاریخی بود، به دیرینکده ی (:موزه ی) متروپولیتن فروخت. او این چنین از خود گذشت تا چراغ فرهنگ ایران را فروزان نگاه دارد. اکنون این دانشنامه ی ارزنده در دانشگاه کلمبیا چاپ می شود. نزدیک به ۴۰ ویراستار و ۳۰۰ نویسنده ی کارآزموده در زمینه ی گردآوری و سامان دهی این آفرینه ی سترگ شرکت داشته اند.
دکتر یارشاطر نزدیک به ۱۰ کتاب به زبان انگلیسی نگاشته اند و کتاب های ایشان به زبان فارسی چنین است: «الاشارات و التنبیهات» (نوشته ی پورسینا، ترجمه ی دکتر یارشاطر)، «پنج رساله» (نوشته ی پورسینا، ترجمه ی دکتر یارشاطر)، «شعر فارسی در عهد شاهرخ»، «داستان های شاهنامه»، «داستانهای ایران باستان»، «نقاشی نوین» و «برگزیده ی داستان های شاهنامه».
در سال ۱۳۳۳ دکتر یارشاطر «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» را بنیاد نهاد تا بهترین آفرینه های ادبی جهان به زبان فارسی ترجمه شود. دکتر یارشاطر در نیویورک بنیاد ایران شناسی ای گشود که دربردارنده ی کتابخانه ی شخصی زنده یاد سعید نفیسی و خود ایشان بود. او سراسر کوشید تا آفرینه های کلاسیک ایران به زبان های غربی ترجمه شود. به سخنی، با گشایش بنیاد ایران شناسی و بنگاه ترجمه و نشر کتاب آفرینه های ایرانی به جهان نمایانده شد و آفرینههای برگزیده ی جهانی به زبان فارسی برای بهره گیری پارسی زبانان آماده شد.
یارشاطر شنبه ۱۰ شهریور ۱۳۹۷ در کالیفرنیا درگذشت.
آثار
برای مطالعه ی بیشتر به وبسایت رداک مراجعه کنید.