و کامران وفا ( انگلیسی: Cumrun Vafa زاده ۱۳۳۹ در تهران) استاد ایرانی-آمریکایی فیزیک در دانشگاه هاروارد است. او از فیزیکدانان برجسته در زمینه نظریه ریسمان میباشد. وی در سال ۲۰۰۸ میلادی موفق به دریافت مدال دیراک شد. او به همراه جوزف پلچینسکی و اندرو استرومینگر، به پاس پیشبرد دانش درنظریه ریسمان، گرانش کوانتومی و نظریه میدانهای کوانتومی، برنده جایزه فیزیک بنیادی در سال ۲۰۱۷ در ایالت کالیفرنیا شدند.
کامران وفا در سال ۱۳۳۹ شمسی در تهران به دنیا آمد. پدر وی دکتر جواد وفا از اهالی زنجان و پدر بزرگش حاج علی اکبر از مالکان بزرگ شهر زنجان میباشد و خانه پدری آنها در مهدیه زنجان است وی تحصیلات خود را در دبیرستان البرز به پایان رساند و در سال ۱۹۷۷ به ایالات متحده آمریکا مهاجرت نمود. وی مدرک کارشناسی خود را در فیزیک و ریاضی از ام ای تی بدست آورد. کامران وفا در سال ۱۹۸۵ میلادی موفق به دریافت درجه دکتری خود با سرپرستی ادوارد ویتن از دانشگاه پرینستون شد. وفا و ویتن با هم پژوهشهای زیادی انجام دادند و حتی یک قضیه در فیزیک نظری به نام آنها به نام قضیه وفا–ویتن ثبت شدهاست.
وفا با پایان تحصیلاتش به دانشگاه هاروارد رفت عضو جونیور هاروارد شد که بعدها وی در همان جا یک کرسی جونیور گرفت. در سال ۱۹۸۹ به او یک کرسی ارشد (سینیور) پیشنهاد شد و از آن زمان تاکنون او در همان جا مشغول به فعالیت بوده است. وی از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۰ استادیار این دانشگاه بود و در کنار کارهای پژوهشی تدریس می کرد و در سال ۱۹۹۰ در دانشگاه بزرگ هاروارد صاحب کرسی شد. او از سال ۲۰۰۳ تاکنون استاد تمام دانشگاه هاروارد و صاحب کرسی ویلیام دانر است.
کامران وفا یک نظریه پرداز در زمینه نظریه ریسمان است. پژوهش های وی بر روی ماهیت گرانش کوانتومی و رابطه بین هندسه و نظریه های میدانهای کوانتومی متمرکز شده است. او در جامعه نظریه ریسمان به دلیل کشف مشترکش با اشترومینگر شناخته می شود. این دو کشف کردند که انتروپی بکنشتاین-هاوکینگ یک سیاهچاله را می توان با استفاده از حالت های سالیتونی نظریه ابرریسمان بیان کرد. وی همچنین به خاطر توضیح رابطه بین هندسه و نظریههای میدان که از دوگانگی های ریسمان ها بر میآید، شناخته میشود (که منجر به فرضیه گوپاکومار-وفا شد). این موضوع با عنوان «مهندسی هندسی نظریه های میدان کوانتومی» شناخته میشود. در سال ۱۹۹۷ او نظریه اف را ارائه داد که جزو نظریه های شناخته شده در ابرریسمان است.
او همچنین علاقه مند به فهمیدن معنی نهفته دوگانگی های ریسمان ها و همچنین تلاش در به کارگیری نظریه ابرریسمان برای حل مسائل حل نشده در فیزیک ذرات بنیادی (مانند مسئله سلسله مراتب و مسئله ثابت کیهانشناسی) است.
او مشارکت های عمیقی در زمینه نظریه های ریسمان توپولوژیک و فهمیدن تقارن آینه ای و ساخت مدار-خمینه در نظریه ریسمان داشته است.
دکتر وفا در سال ۱۹۸۶ با آفرین صدر ازدواج کرد و حاصل این ازدواج سه فرزند پسر با نامهای فرزان، کیان و نیکان است. او متولی «شبکه ایرانیان برای دانش و نوآوری (NIKI)» است. این مؤسسه فعالیت های عام المنفعه زیادی در ایران انجام داده؛ از جمله میتوان به تأسیس مرکز تحقیقات پیشگیری و درمان زخمهای مزمن در زنجان اشاره کرد. کامران وفا زیاد به ایران سفر میکند و آخرین بار در ۲۸ مهر ۱۴۰۰ برای سخنرانی در دانشگاه صنعتی شریف با عنوان String theory and our universe به تهران آمد.
کامران وفا تا به حال بیش از ۲۵۰ مقاله علمی نوشتهاست. او در سال ۱۹۸۹ جایزه «محقق جوان» ریاست جمهوری آمریکا را دریافت کرد. در همان سال جایزه های آلفرد پی اسلون و بنیاد پاکار هم به او اعطا شد .
وفا عضو فرهنگستان علوم ایالات متحده آمریکا است و با آکادمی هنر و علوم این کشور نیز همکاری میکند. او در سال ۲۰۰۸ به خاطر تلاشهایش در زمینه ریاضی و فیزیک جایزه AMS لئونارد ایسنبود را به دست آورد و در همان سال جایزه مرکز بینالمللی فیزیک نظری (ICTP) موسوم به دیراک هم به او تعلق گرفت.
در سال ۲۰۱۶ جایزه دنی هاینمن در زمینه فیزیک ریاضی هم به او داده شد. در سال ۲۰۱۶ کامران وفا به اتفاق اندرو اشترومینگر و جوزف پلچینسکی برنده جایزه سه میلیون دلاری «پیشگامان علم» (Breakthrough Prize) شدند. این بزرگترین جایزه علمی جهان است که از سال ۲۰۱۲ کار خود را آغاز کرده و توسط صاحب نامانی از سیلیکون ولی مثل یوری میلنر، سرگئی برین و مارک زاکر برگ تأمین مالی می شود. مراسم سال ۲۰۱۶ آن در مرکز تحقیقاتی Ames ناسا واقع در کالیفرنیا برگزار شد. کامران وفا فیزیک دان ایرانی و استاد دانشگاه هاروارد، در تاریخ دهم دی هزار و سیصد و نود شش برنده جایزه فیزیک بنیادی در سال ۲۰۱۷ شدند.
کامران وفا در مورد علاقه شدید خود به فیزیک به خبرنگاران می گوید: «علاقه من به فیزیک به خیلی وقت پیش بر می گردد. به یاد دارم زمانی که کلاس اول دبستان بودم هر زمان که به ماه نگاه می کردم این سوال که چرا ماه به زمین نمی افتد اذیتم می کرد! و این که چرا دیگران از این موضوع اذیت نمی شوند و مثل اینکه اینگونه سوالات نامربوط هستند! این نوع سوالات بودند که بعد از دوران کودکی مرا به فیزیک علاقه مند کردند. »
کامران وفا هم اکنون موفق به کسب کرسی استادی در درس فیزیک نظری انرژی زیاد و به ویژه تئوری ریسمان دانشگاه هاروارد شده است. او یکی از پژوهشگران اصلی و یکی از رهبران مهم پژوهش در نظریه ریسمان است که یکی از نظریه های مهم فیزیک مدرن برای توصیف نیروهای طبیعت است. این نظریه ناهماهنگی میان نظریه نسبیت اینشتین و مکانیک کوانتوم را حل کرده است و پیش بینی می کند که ذرات اولیه به جای متمرکز بودن در یک نقطه از ریسمان های یک بعدی بسیار کوچکی تشکیل شده اند.
برای مطالعه بیشتر به وبسایت رداک مراجعه کنید.