ضبط حرکت (Motion capture)، ردیابی حرکت و mocap اصطلاحاتی می باشند که برای توصیف جنبش یا حرکت افراد و اشیاء در صحنه سه بعدی مورد استفاده قرار می گیرند.
یقینا تا کنون فیلم ها و پویانمایی های گوناگونی را در سینمای هالیوود و حتی اخیرا سینمای خودمان دیده اید که از جلوه های ویژه جذاب و بسیار زیبا استفاده می کنند. این جلوه های ویژه کاملا شبیه دنیای واقعی هستند و حرکات کاراکترها شبیه به حرکات آن ها در دنیای واقعی است.
از این گونه فیلم ها می توان به فیلم های آواتار و انیمیشن های بیوولف، ماجراهای تن تن و حتی بسیاری از بازی های ویدئویی همچون سرزمین ناشناخته اشاره کرد.
همانطور که می دانید بعد از ابداع فناوری ضبط سه بعدی حرکات و انتقال آن به رایانه، فیلم، بازی های رایانه ای و خصوصا انیمیشن ها پا به دنیای جدیدتری گذاشتند. در واقع این فناوری، کارگردانان را توانا می ساخت که بتوانند سکانس هایی با حداکثر کیفیت و شبیه بودن به حرکات افراد در دنیای واقعی بسازند و بیننده کاملا احساس می کند حرکات این کاراکترها کاملا مشابه حرکات افراد در دنیای واقعی است.
اما اگر بخواهیم تعریف دقیق تری از موکپ داشته باشیم می توان گفت، موشن کپچر به مجموعه تکنیک های اطلاق می شود که اجازه می دهد حرکات یک عنصر واقعی (که لزوما انسان نیست) ضبط، و به یک محیط سه بعدی در رایانه منتقل کرد.
علاوه بر اینکه امروزه بیشتر بازی های رایانه ای از این فناوری برای ساخت بازی ها جذاب تر و مهیج تر استفاده می کنند در عرصه پزشکی و توانبخشی نیز کاربردی خاص دارد. برای مثال کودکی که مشکل حرکتی دارد پزشکان معمولا در نهایت با ضبط حرکات مفاصل آن به این شیوه، فرد را درمان می کنند
موشن کپچر به چند صورت مختلف بسته به نیاز و محیط انجام می شود، اما از انواع می توان به 1- نوری 2- مکانیکی3- الکترومغناطیسی اشاره کرد. معمولا در صنعت سینما و ساخت انیمشن ضبط تصاویر به صورت نوری بیشترین کاربرد را نسبت به سایر فناوری ها دارد اما در بعضی مواقع نمی توان به صورت اپتیک یا نوری تصاویر را منتقل کرد که در ادامه گفته مشود.
شاید در بعضی از پشت صحنه های ساخت انیمشن یا فیلم ها دیده باشید که شخصیت های آن بر روی بدن خود توپ های سفید رنگی را چسبانده اند، در واقع این توپ ها سنسورهای منعکس کننده نوری هستند که حرکات ان ها توسط دوربین های مخصوص که نسبت به حرکات آن ها حساس هستند، ضبط شده و به محیط سه بعدی انتقال پیدا می کند.
واضح است که معمولا این توپ ها در مفاصل و دست های شخص جایگزین می کنند تا حرکات به طور کامل و طبیعی به رایانه منتقل شود.
اما پس از اینکه حرکات فرد توسط دوربین ها به رایانه منتقل شد نوبت به آن می رسود این حرکات بر روی کاراکتر مورد نظر در دنیای مجازی تطبیق داده شود. در واقع مفاصل فرد بازیگر برو روی کاراکتر ساخته شده برده شود و سرعت حرکات تنظیم شود.
در حالت مکانیکی فرد یک سری سنسورهای حرکتی را برو روی بدن خود همانند یک لباس نصب می کند و در این حالت دیگر نیازی به دوربین های ثبت حرکات نیست زیرا حرکت خود همین سنسورها به رایانه منتقل می شود و به دلیل کم هزینه بودن کاربرد زیادی را مواقعی که سازنده می خواهد هزینه کمی را انجام دهد دارد.
اما در سیستم ضبط حرکت الکترومغناطیسی بر روی لباس مخصوصی که فرد می پوشد فرستنده های الکترونیکی متصل می کنند که امواج آن توسط گیرنده های آن دریافت و پس از یک پروسه خاص به رایانه منتقل می شود. همه این روش های که بیان شد بسته به نیاز کارگردان و نوع صحنه ها انتخاب می شود. برای مثال در فیلم ارباب حلقه ها بیشتر صحنه های فیلم با استفاده از سنسورهای الکترومغناطیسی ساخته شد.
کاربرد این فناوری فقط به عرصه سینما و انیمشن منتهی نمی شود بلکه امروزه کاربردهای زیادی در عرصه های مختلف دارد. علاوه بر اینکه امروزه بیشتر بازی های رایانه ای از این فناوری برای ساخت بازی ها جذاب تر و مهیج تر استفاده می کنند در عرصه پزشکی و توانبخشی نیز کاربردی خاص دارد. برای مثال کودکی که مشکل حرکتی دارد پزشکان معمولا در نهایت با ضبط حرکات مفاصل آن به این شیوه، فرد را درمان می کنند
حتی در عرصه ورزشی نیز در درجات حرفه ای از حرکات فرد ورزشکار موشن کپچر تهیه می شود و و مربیان به این وسیله حرکات اشتباه ورزشکاران خود و ضعف عضلانی آنان پی می بردند.
