بعد از گذشت بیش یک سال از آغاز همه‌گیری کووید-۱۹ در دنیا، یکی از دغدغه‌های اصلی دولتمردان در کشورهای مختلف افزایش اطمینان و اعتماد مردم برای گرفتن واکسن است. ارتباطات در این زمینه نقش مهمی را ایفا می‌کند. در شرایط فعلی یک نکته روشن و مبرهن است؛ کشورها هر یک به‌نوعی از بحران شیوع ویروس کرونا متاثر شدند چالش‌های مشترکی در این بحران برای همه وجود داشت. امروز گفت‌و‌گوی صادقانه و ارتباط شفاف با مردم از طریق رسانه‌ها و همراهی افکار عمومی برگ برنده کشورها برای مقابله با این اپیدمی است و کشورهایی که در این زمینه موفق عمل می‌کنند، برنده هستند.
در یک نظرسنجی که در نوامبر سال ۲۰۲۰ در آمریکا انجام شد ۶۰ درصد آمریکایی‌ها اعلام کردند که احتمالا یا قطعا واکسن کووید-۱۹ را برای جلوگیری از شیوع این بیماری دریافت خواهند کرد این آمار نسبت به نظرسنجی مشابهی که شش ماه قبل از آن در ماه می صورت گرفته بود ۱۲ درصد کاهش داشت.
تردید در دریافت واکسن از سوی افراد دلایل متعددی از جمله دیدگاه‌های سیاسی، مذهبی، فرهنگی و جمعیت‌شناسی دارد. یکی دیگر از عوامل موثر سواد سلامت، چگونگی دریافت اطلاعات مربوط به این حوزه و درک آن است. اینکه مردم متوجه باشند چقدر در معرض ابتلا به یک بیماری مانند کووید-۱۹ هستند، شدت و اثر این بیماری چیست و واکسن چقدر موثر است می‌تواند به افزایش اعتماد سازی برای دریافت واکسن اثرگذار باشد. برای درک بهتر این موضوع موسسه روابط عمومی (instituteforpr.org) اقدام به انتشار منابع مختلف مانند مقاله‌ها و گزارش‌های معتبر به‌عنوان راهنمای متخصصان روابط عمومی در زمینه واکسن کووید-۱۹ کرده است.
این راهنما همچنین مباحثی از قبیل اطلاعات غلط و دروغین را پوشش می‌دهد و در زمینه طراحی برنامه‌ها، کانال‌ها و استراتژی‌های ارتباطی کمک می‌کند. بدیهی است که داشتن استراتژی ارتباطی برای افزایش جذب اعتماد عمومی برای دریافت یک واکسن در نهایت منجر به تسریع در بهبود شرایط اقتصادی خواهد شد.
جای خالی موسسه‌های مشابه مانند موسسه روابط عمومی در ایران محسوس است. آن هم وقتی یک سخنگو نه یک متخصص ارتباطات در وزارتخانه بهداشت یا سازمان غذا و دارو به‌جای پاسخ‌گویی شفاف درباره روند واکسیناسیون در ایران در پاسخ به یک شهروند در توییتر می‌نویسد: «شما نزن اجباری نیست». این فقط یک اشتباه ساده از جنس ارتباطات نیست و حکایت از آن دارد که روابط عمومی سازمان غذا و دارو از فقدان پروتکل‌های ارتباطی رفتار سازمانی در شبکه‌های اجتماعی رنج می‌برد. همچنین هیچ فکت‌شیت یا مستنداتی درباره فعالیت‌های صورت گرفته در زمینه روند واکسیناسیون در ایران نه برای شهروندان که حتی برای رسانه‌ها هم فراهم نشده است که حداقل عارضه این دو نقطه ضعف در استراتژی و فعالیت‌های ارتباطی بی‌اعتمادی به سازمان غذا و دارو یا وزارت بهداشت است.
در این شرایط اعتماد و اطلاعات و یک استراتژی ارتباطی روشن و شفاف می‌تواند موثر باشد. با فرض اینکه بپذیریم اعتماد مردم به سازمان غذا و دارو در بالاترین سطح است باز هم رفتار سازمان غذا و دارو و به‌خصوص رئیس روابط عمومی این سازمان در توییتر حرفه‌ای نیست. می‌توان گفت مردم نمی‌خواهند بدانند که واکسن تولید ایران چقدر خوب است بلکه می‌خواهند از روند کار آگاهی داشته باشند. این روزها زمانی است که باید درباره روند کار صحبت کنید. این موضوع درباره واکسن‌های وارد شده هم صدق می‌کند. انتشار گزارشی شفاف از تعداد واکسن‌ها، دریافت کنندگان و اینکه به چه دلیل واکسن را دریافت کرده‌اند می‌توانست اعتماد عمومی را به این سازمان برگرداند.
باید توجه کرد که برنامه ارتباطی واکسن کووید-۱۹ باید یک برنامه کامل و بی عیب و نقص باشد. همان‌طور که گفته شد تولید و توزیع اولین قدم است اما چالش اصلی متقاعدسازی مردم است. نتایج یک نظرسنجی که میان ۱۳ هزار نفر از ۱۹ کشور در دنیا انجام شده نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد از شرکت کنندگان در نظرسنجی نسبت به دریافت واکسن مردد هستند و ۱۴ درصد هم ایمنی و اثر واکسن‌ها را رد کرده‌اند. در نظرسنجی‌های دیگر در انگلستان ۳۶ درصد از مردم به واکسیناسیون اعتماد ندارند و این میزان در آمریکا به عدد ۵۱ درصد می‌رسد (درباره ایران به نظرسنجی مشابهی برنخوردم). از یک طرف باید درباره واکسن اطمینان داد و از سوی دیگر کسانی را که تمایلی به دریافت واکسن ندارند را ترغیب کرد. این ماموریت در کشورهای دنیا به عهده متخصصان روابط عمومی گذاشته شده است. انتشار گزارش‌های آماری کاهش ابتلا به ویروس کووید-۱۹ در کشورهایی که از واکسن استفاده کرده‌اند می‌تواند موثر باشد. همچنین اعتبارسازی توسط افراد مورد اعتماد در جامعه و انتقال پیام‌ها درباره بهداشت عمومی از طریق ایشان هم از راه حل‌های این مساله است. یعنی استفاده از جریان اطلاعات. فایزر مثال خوبی در این زمینه است. شرکتی که از بیانیه‌های ساده مطبوعاتی برای اطلاع‌رسانی استفاده می‌کند. بدون پرداختن به جزییاتی که انتشارشان ضرورتی ندارد.
باید امیدوار بود که شاید متخصصان ارتباطات بتوانند با برنامه‌های خود باعث افزایش اعتماد عمومی در گرفتن واکسن در دنیا شوند پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که همه‌گیری کووید-۱۹ تا پایان سال ۲۰۲۱ به پایان می‌رسد.
منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد
