اختلال دیکته نویسی کودکان چیست؟ یادگیری واضح و صحیح نوشتن کلمات و جملات یکی از محورهای اصلی دوران دبستان کودک است. همه بچه‌های کوچک در نوشتن یا تکمیل قلم‌نویسی با مشکل مواجه هستند. اما اگر دستخط فرزند شما به طور مداوم تحریف یا نامشخص است، ممکن است ناشی از ناتوانی یادگیری به نام دیسگرافیا باشد. این یک مشکل سیستم عصبی است که بر مهارت های حرکتی ظریف مورد نیاز برای نوشتن تأثیر می گذارد. انجام کارها و تکالیف دست خط را برای کودک سخت می کند. روانشناس کودک این وضعیت را “اختلال دیکته نویسی” می نامند.
اختلال دیکته نویسی یا Spelling Disorder که زیر مجموعه اختلالات یادگیری است عبارت است از ناتوانی در نوشتن صحیح، یادگیری و به خاطر سپردن الگوهای املایی و کلمات. به عبارتی ساده‌تر افرادی که با اختلال دیکته نویسی دست و پنجه نرم می‌کنند، در نوشته‌های خود بیشتر از افراد همسنشان دارای غلط املایی هستند. این اختلال متمایز از اشتباهات رایج کودکان کلاس اول، دوم و سوم ابتدایی است.
نوشتن مستلزم به کارگیری مهارت‌های گوناگونی است. مهارت‌های مکانیکی نوشتن مانند دستخط، هجی کردن و نقطه گذاری از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز هستند. همچنین مهارت‌های زبانی مانند درک معنای کلمه‌ها و دستور زبان نیز مورد نیاز هستند. مهارت‌های تفکر مانند سازماندهی و برقراری ارتباط میان مطالب هم مهارت‌هایی هستند که دو بخش قبلی را تکمیل خواهند کرد. از این منظر می‌توان ادعا کرد که اختلالات دیکته نویسی بسیار متنوع هستند.
دانشمندان مطمئن نیستند که چرا اختلال دیکته نویسی در کودکان اتفاق می افتد. در بزرگسالان، گاهی اوقات با آسیب مغزی مانند سکته مغزی مرتبط است. در کودکان، این اختلال یادگیری معمولاً همراه با سایر ناتوانی های یادگیری مانند ADHD (مرکز درمان بیش فعالی) و نارساخوانی رخ می دهد.
کودکان مبتلا به نارسا نویسی دستخط نامشخص، نامنظم یا متناقض دارند، اغلب با شیب ها، اشکال، حروف بزرگ و کوچک، و سبک های شکسته و چاپی متفاوت است. آنها همچنین تمایل دارند چیزها را به آرامی بنویسند یا کپی کنند.
والدین یا معلمان ممکن است وقتی کودک برای اولین بار شروع به نوشتن تکالیف در مدرسه می کند، متوجه علائم شوند. سایر علائم دیسگرافی که باید مراقب آنها بود عبارتند از:
اختلال دیکته نویسی خود بخشی از اختلال یادگیری است که باعث می‌شود فرد در نوشتن کلمات دچار اشکال شود. حتی می‌توان آن را ذیل اختلالات نوشتن دسته بندی کرد. از طرفی دیگر خود این اختلال هم دارای انواعی است که بررسی آنها به درک بهتر مشکلات این کودکان کمک خواهد کرد:
یکی از اختلالات دیکته نویسی که از اهمیت بالایی برخوردار است، اختلال وارونه نویسی می‌باشد. این اختلال کمترین شیوع را در بین این دسته از اختلالات دارد. این مشکل به شیوه‌ای خواهد بود که فرد نمی‌تواند جهت درست نوشتن را تشخیص دهد در نتیجه ممکن است کلمات را برعکس یا وارونه بنویسد. لئوناردو داوینچی، هنرمند بزرگ ایتالیایی، هم با این مشکل روبرو بوده است.
در برخی از موارد فرد ممکن است حروف را پس و پیش کند. به صورتی که کلمه معنای خود را از دست بدهد. برای مثال به جای «مدرسه» بنویسد «مردسه». این مشکل ممکن است ناشی از تفکیک شنیداری باشد یا حافظه دیداری فرد دارای اختلال باشد. در موارد نادر هم ممکن است به دلیل عدم درک صحیح از چپ و راست مربوط باشد.
در رسم الخط فارسی برخی آواها را به کمک حروف مختلف می‌توان نوشت. برای مثال «ت» و «ط» یک آوا دارند. در نتیجه فرد ممکن است آنها را به جای هم به کار بگیرد. این مشکل در نوشتار برخی از کلمات هم خود را به شیوه عمومی‌تری نشان داده است. به همین دلیل است که «باتری» و «باطری» هر دو درست هستند. در قدیم هم «تهران» را «طهران» می‌نوشتند.
از طرفی دیگر در فارسی حروف زیادی وجود دارند که از نظر ظاهری مشابه هم هستند و تفکیک آنها برای کودکان کمی سخت است. برای نمونه حروف «ج»، «ح»، «خ» و «چ» همگی شبیه هم هستند و تنها تفاوت آنها در تعداد نقطه‌ها است. بنابراین بروز عدم تفکیک این حروف در املای کودکان ابتدایی دور از انتظار نمی‌باشد.
توجه به حروف و کلمات به حافظه دیداری مناسبی نیاز دارد. همچنین حافظه شنیداری فرد باید قوی باشد تا بتواند بین شنیدن و نوشتن یک کلمه ارتباط برقرار کند. ضعف در اجزای گفته شده ممکن است باعث شود فرد در نوشتن جمله، بخشی از یک کلمه یا کل آن کلمه را ننویسد. برای نمونه ممکن است فرد کلمه «مادر» را «مار» بنویسد.
در نوشتار فارسی برخی از کلمات حاوی حروف و صداهایی هستند که بیان خواهند شد اما نوشته نمی‌شوند. برای نمونه در کلمه «مادَر» حرف «ـَ» تلفظ می‌شود اما نوشته نمی‌شود. یا در کلمه «بنَا» علامت تشدید به سختی قابل تشخیص خواهد بود.
از طرفی دیگر برخی از کلمات مانند «خواب» دارای حروفی هستند که تلفظ نمی‌شوند. در این موارد فرد ممکن است در تشخیص و جایگذاری حروف دچار مشکل شود.
اولین قدم این است که پزشک اطفال کودک شما هرگونه بیماری یا شرایط دیگری را که می تواند باعث مشکلات نوشتن شود را رد کند.
یک روانشناس دارای مجوز که در زمینه اختلالات یادگیری آموزش دیده باشد، می تواند دیسگرافی را تشخیص دهد. این می تواند روانشناس مدرسه فرزند شما باشد. متخصص به فرزند شما تست های آکادمیک و نوشتاری می دهد که توانایی او در بیان افکار و مهارت های حرکتی ظریف او را می سنجد. به عنوان مثال، ممکن است از آنها خواسته شود که به انگشتان خود ضربه بزنند یا مچ دست خود را به طریق خاصی بچرخانند.
همچنین ممکن است از کودک شما خواسته شود جملات بنویسد یا کلمات و حروف را کپی کند. متخصص به آنها نگاه می کند:
درمان از کودکی به کودک دیگر متفاوت است و بستگی به این دارد که آیا آنها ناتوانی های یادگیری یا شرایط سلامت دیگری دارند یا خیر. داروهای مورد استفاده برای درمان ADHD در برخی از کودکانی که هر دو بیماری را دارند به دیسگرافی کمک کرده است.
در اینجا مواردی وجود دارد که می توانید امتحان کنید:
