در هنگام تصمیمگیری برای تعویض روغن عوامل تاثیرگذار زیادی وجود دارد و در خیلی از موارد، روغن موجود ممکن است اصلا نیاز به تعویض نداشته باشد. امروزه با توجه به افزایش فشارها جهت کاهش هزینههای عملیاتی در راستای افزایش سود عملیاتی، نیاز به تعریف یک مشی بهینه جهت تعویض روغن، احساس می شود.
در گذشته، اغلب سازمانها منحصرا تعویض روغنها را مطابق دورههای از پیش تعیینشده انجام میدادند که این دورهها برمبنای ملاحظاتی از قبیل تقویم، میزان ساعات کارکرد، میزان مصرف سوخت، مقدار کیلومتر طیشده و یا میزان محصول تولید شده بواسطهی تجهیز، برنامهریزی میشود. در خیلی از موارد، علاقهمندی در بکارگیری این روش در راستای توقف و از سرویس خارج کردن برنامهریزی شده و پرهیز از توقف برنامهریزی نشده در آینده و یا نیاز به تعویض روانکار در حین کار است. علاوه بر این، تعویض روغن تجهیزات جدیدی که هنوز تحت گارانتی هستند، معمولا در بازههایی که توسط کارخانهی سازنده مشخص شده، انجام میگیرد که پیروی از این مشی ممکن است بهینه نباشد.
از سوی دیگر استراتژی تعویض روغن بر مبنای وضعیت آن، نقش قابل توجهی در کاهش مصرف روغن و هزینههای وابسته دارد. اجرای تعویض روغن مبتنی بر وضعیت، هزینهی اضافهای جهت پایش وضعیت دارد که با نام ارزیابی روانکار شناخته می شود؛ همچنین در این روش، ریسک ادامهی کار روغن نزدیک به پایان عمر، نیز اضافه میشود که میتواند منجر به چالشهایی نظیر موارد زیر شود:
1. نیاز ناگهانی و نامناسب به تعویض روغن
2. فرسودگی و آسیب به ماشین
3. نیاز به اجرای یک شستشوی پرهزینه پیش از پر کردن مخزن با روانکار جدید (که ناشی از اکسیده شدن روغن دیر تعویض شده است.)
بدون هیچ سبک و سنگین کردنی، برای بیشتر شرکتها و تجهیزات، مزایای تعویض روغن بر مبنای وضعیت خیلی بیشتر از ریسکها و هزینههای مرتبط با آن است.
در این مقاله یک روش سامانمند جهت انتخاب بهینه میان استفاده از تعویض روغن در بازه های زمانی از پیش تعیین شده و تعویض روغن بر مبنای وضعیت، ارائه میگردد بدینصورت که چندین عامل و عنصر تصمیمگیری در یک کارت امتیازی آورده شده است که این عوامل براساس اهمیتشان، وزندهی شدهاند. در نهایت از امتیاز کلی حاصل از این کارت امتیاز، به عنوان ابزاری برای هدایت تصمیمگیری، استفاده میشود.
هزینههای پنهان تعویض روغن
هزینههای پنهان زیادی در مورد تعویض روغن وجود دارد که شرکتها را مجبور میکند که به دنبال یک مشی کاراتر جهت حفظ سلامت و قابلیت اطمینان روغنها باشند. در مطالعهی اخیر بر روی این موضوع، مشخص شد که هزینههای واقعی تعویض روغن اغلب بیش از 40 برابر هزینهی خرید خود روغن است. در ادامه یک سری عواملی که در هزینههای واقعی تعویض روغن مشارکت دارند، آمده است:
هزینهی تولید از دست رفته: شامل کاهش تولید بواسطهی از سرویس خارجکردن تجهیز جهت تعویض روغن و آمادهسازی آن جهت بازگشت به سرویس.
هزینههای اداری: شامل هزینههای برنامهریزی کار، ورود اطلاعات، برنامهریزی نیروی کار، مدیریت انبار، مدیریت دستورکارها، مستندسازی و غیره
هزینهی کارکرد نفرات: نیروی لازم جت خالی کردن مخزن روغن، انتقال روغن و ابزار روغنریزی به محل استقرار تجهیز، پر کردن مخزن و آماده سازی تجهیز جهت ورود دوباره به سرویس
هزینههای حمل و نقل و انبارش: هزینههای حمل و نقل و انبارش روغن، فیلتر، قیف، پمپ تخلیهی بشکه و غیره
هزینههای خرید و بازرسی: هزینههای مرتبط با خرید روغن، بازرسی، برچسبزنی، ذخیرهسازی و کارهای اداری (هزینهی بازرسی اغلب شامل هزینههای آزمایشگاه نیز می شود.)
هزینههای تخلیهی روغن: هزینههای مرتبط با آشغالگیری مواد جامد و مایع حاصل از خارج کردن روغن و تمیزکاری تجهیز
هزینههای بستن دستمال به سری که درد نمیکند!: روغنها بسته به دمای بهره برداری، حجم مایع و تمیزی، اغلب برای مدتی طولانی، قابل سرویسدهی باقی می مانند. تخلیهی یک روغن و اضافه کردن روغن جدید به سیستم، ریسکهایی در پی دارد از قبیل:
1. استفاده از یک روغن اشتباه
2. استفاده از یک روغن مصرف شده
3. استفاده از یک روغن ناسازگار (با رسوب روغن ته مانده در ماشین)
4. تعلیق دوبارهی آلودگیهای موجود در مخزن و نقاط کور
5. خرابیهای با عامل انسانی: مواد شوینده باقیمانده در تجهیز، آلودهسازی روغن، گم کردن قطعات تجهیز و...
حالا که پای هزینهها و ریسکهای واقعی مرتبط با تعویض روغن به میان آمد، اغلب عاقلانه است که بگذاریم وضعیت روغن مشخص کند که تعویض چه زمانی صورت بگیرد.
مزایای جانبی پایش عمر باقیماند ی روغن
استفاده از ارزیابی جهت پایش عمر باقیماندی روغنها اغلب به عنوان کاربرد اصلی پایش وضعیت روغن تصور می شود، در حالی که طبق تجربه، ارزیابی روغن مزایای مهم دیگری نیز دارد. گذشته از این، زمان پایش روغن شما همزمان، دیگر نشانههای حیاتی سلامت ماشین و وضعیت روغن را شامل فرسودگی، آلودگی، کاربرد روغن اشتباه، سازگاری روغن و غیره را نیز پایش میکنید.
تمامی روغنها در سرویس، نرخ فرسودگی قابل پیش بینی و یا MTBFندارند. دلیل چنین اتفاقی ناشی از کیفیت متفاوت روغنها، تغییر نرخ آلایندهها، چرخهی کار وابسته به کاربرد، شرایط محیطی و دیگر عوامل تحمیلی تنزل کیفیت روغن است. اگر از روش تعویض روغن مبتنی بر دوره های از پیش تعیین شده، با یک حاشیهی ایمنی منطقی (سطح اعتماد: تعویض روغن جلوتر از زمان واقعی موردنیاز، حدود 95% زمان) استفاده شود، بطور متوسط خیلی از روغنها در حالی که بیش از 50% عمر مفیدشان باقیمانده است، تعویض میشوند. بطور طبیعی، این طور حدسی کار کردن به همان نسبت منجر به تلف شدن تلاش، زمان، پول و منابع می شود.
دیگر عوامل جهت کاهش مصرف روغن
اجرای کارامد تعویض روغن بر مبنای وضعیت کمک میکند که زمانبندی تعویض روغن با دقت بیشتری انجام شود، یعنی نه دیرتر و نه زودتر (شکل 1).
شکل 1 - استفاده از پایش وضعیت جهت تعریف نقطهی بهینهی تعویض روغن
هنگام پایش وضعیت، روغن به ما میگوید که خسته است و باید تعویض شود اما جدا از آن ما باید بخوبی به پیامهای آن گوش فرا دهیم. هرچند زمانبندی تعویض روغن مهم است، اما مهمتر از آن بکارگیری استراتژیها و انجام فعالیتهای پیشکنشی جهت بهبود وضعیتهایی است که عمر روغن را زیاد میکند. یک استراتژی نگهداشت پیشکنشی وقتی بطور صحیح بکار گرفته شود، می تواند عمر روغن را دو تا سه برابر کند. این مهم بوسیلهی انجام کارهایی (همچون تمیز، خنک و خشک نگاه داشتن روغن) که منجر به کاهش وضعیتهایی می شود که به روغن استرس وارد میکند، بدست میآید.
کمتر از یک سال
یک سال
دو سال
سه سال
میزان خریدهای جدید روغن
10000 گالن
4500 گالن
2100 گالن
1420 گالن
میزان شارژ روغن
4200 گالن
4600 گالن
4600 گالن
4800 گالن
نرخ مصرف
4/2
98/0
49/0
29/0
نرخ مصرف =
خرید سالیانهی روغن/ میزان شارژ روغن
هدف، کاهش 50 درصدی مصرف روغن در هر سال تا زمانی که نرخ مصرف
به کمتر از 1/0 درصد برسد (متفاوت بر حسب صنعت و عمر تجهیز).
جدول 1 - روند نرخ مصرف روغن
خیلیها بهبود در مصرف روغن را با استفاده از پایش نرخ مصرف روانکار (LCR) انجام میدهند. LCR، حاصل میزان روانکارها و سیالهای هیدرولیک اضافه شده به تجهیزات در سال است، تقسیم بر مقدار سیالی که این تجهیزات حفظ میکنند (جدول 1). با بکاربردن ارزیابی روغن همراه با نگهداشت پیشکنشی، تنها در طی چند سال، روند نزولی قابلتوجهی در نرخ مصرف روغن بدست میآید.
کارت امتیازی تعویض روغن بر مبنای وضعیت
تصمیمگیری برای زمان تعویض روغن، خواه بر مبنای بازههای از پیش تعیینشده و یا بر مبنای وضعیت، باید با توجه به یک سری عوامل انجام شود. برای این منظور یک کارت امتیازی با عنوان " کارت امتیازی تعویض روغن بر مبنای وضعیت " تهیه شده که فرایند تصمیمگیری را آسان میکند (جدول 2).
این کارت امتیازی، یک سیستم امتیازدهی است که کاربر را قادر می سازد تا بسادگی با پاسخ به 9 پرسش دارای امتیاز و سپس جمع بندی کل امتیازات، تصمیمگیری کند. نتیجه امتیازات به این صورت است :
· امتیاز 100 یا بیش از آن، پیشنهاد میکند که تجهیز، نامزد خوبی برای انجام پایش وضعیت روغن است.
· امتیاز بیش از 200 تقریبا شما را مطمئن میکند که پایش وضعیت روغن برای آن تجهیز انجام شود.
در ادامه منطق استفاده از 9 عامل بکاررفته در امتیازدهی آمده است:
1. حجم روغن: به دلیل این که انجام تخلیه و تعویض روغن مستلزم صرف زمان و تلاش است، مقدار کل روغن باید به عنوان یک عامل در نظر گرفته شود. اگر حجم روغن تعویضی کم باشد (مخزن کوچک روغن)، ممکن است حتی اگر میزان روغن مصرفی به یک سوم کاهش یابد، باز هم هزینهی ارزیابی توجیه نداشته باشد.
2. نرخ سرریز: مخازن روغنی که بخاطر نشتی، سوختن روغن و علتهای دیگر مقدار زیادی روغن از دست میدهند و نیاز به سرزیرکردن روغن دارند، ممکن هست هیچوقت نیازی به تعویض روغن نداشته باشند. روغن سرریز جدید نتنها مقدار بیشتری افزودنی به سیستم تزریق میکنند بلکه غلظت آلودگیهایی مثل آب، خاک، اسیدها و دیگر تنزلدهندههای کیفیت روغن را کاهش میدهد.
3. هزینهی روغن: گران بودن یک روغن تمایل به حفظ و تخلیه نکردن زودتر از موعد آن را بیشتر میکند. خیلی از روغنهای ویژه و سینتتیک، می توانند تا 10 برابر گرانتر از دیگر روغنها باشند. نظر به این که یکی از عوامل انگیزشی برای خرید روغنهای ویژه، عمر طولانی آنهاست، انجام تصمیمگیری دقیقتر در مورد زمان تعویض این نوع روغنها در اغلب موارد توجیهپذیر است. در این مورد، تصفیه و بازیابی روغنهای استفاده شده نیز باید مورد توجه قرار گیرد. تصفیهی روغن و بازافزونی افزودنیها، در اصل یک نوع تعویض روغن است اما با هزینهی پایینتر. مورد دیگری که باید در نظر گرفته شود، تخلیهی نسبی روغن است.
4.هزینههای عمل تعویض روغن: هزینههای تعویض روغن فراتر از هزینهی خرید روغن است و عوامل زیادی را شامل می شود. باید بررسی شود که چه مزایایی بواسطهی تعیین دقیق دورههای تعویض روغن با استفاده از وضعیت آن بدست میآید. نمونههایی از این هزینههای پنهان، پیش از این در قسمت "هزینههای پنهان تعویض روغن" آمده است.
5. قابلیت دستیابی ماشین: خیلی از تجهیزات، مخازن روغن و شیرهای تخلیهای دارند که برای نگهداشت روتین قابل دستیابی نیستند. در این موارد، نیاز به دستیابی باید بخوبی برنامهریزی شده و تناوب تعویضها حداقل شود.
6. بازههای تعویض روغن توصیهشده توسط سازندهی تجهیز: خیلی از سازندگان، راهنماهای دقیقی برای روانکاری دارند و برخی تنها حداقل توصیهها را ارائه میدهند. چون شرایط کارکردی هر تجهیز (باز، سرعت، دما و ...) مشخصا متفاوت است، توصیههای ارائه شده توسط سازندگان، اغلب سختگیرانه است. عمل کردن به چنین توصیههای سختگیرانهای میتواند منجر به تعویضهای زودتر از موعد و غیرضروری شود.
7. دسترسی به امکانات ارزیابی روغن: امکانات ارزیابی روغن برای اکثر سازمانها قابل دسترسی است اما موارد زیادی وجود دارد که یا روغن ماشین را نتوان نمونهگیری کرد و یا آزمایشگاه ارزیابی مناسبی در دسترس موجود نیست. این مورد خیلی به پراکندگی جغرافیایی تجهیزات و وجود نیروی کار و یا دیگر دلایل وابسته است. ارزیابی روغن درون سازمان و یا در محل مزایای مشخصی دارد اما هزینه و نیروی کار درگیر در ارزیابی می تواند آن مزایا را خنثی کند.
8. پیامد خرابی: احتمالا تغییر رویهی کامل از یک برنامهی تعویض روغن دورهای به تعویض روغن بر مبنای وضعیت برای تجهیزاتی که ریسک بالای ایمنی دارند و یا توقف اضطراری آن ها هزینههای هنگفتی به دنبال دارد، ممکن نباشد. در این موارد، مزایا، ریسکها را پوشش نمیدهد. هنگامی که درجهی بالایی از قابلیت اطمینان، مطلوب باشد، اغلب، بهترین برنامه، ترکیبی از تعویض روغن بر مبنای وضعیت و دورهای است؛ بصورتی که موعد هرکدام که زودتر رسید، آن برنامه انجام شود. به دلیل این که گاهی اوقات روغنها ممکن است زودتر از موعد مورد انتظار خراب شوند و یا در صورتی که از یک روغن اشتباه استفاده شود، یک همچنین استراتژی ترکیبیای می تواند بهترین نتیجه را حاصل کند.
9. کیفیت فیلتراسیون:نگهداشت پیشکنشی در مورد عمر و قابلیت اطمینان بیشتر روغنها صحبت میکند. زمانی که روغنها بصورت مداوم پاکیزه نگهداشته شوند، سطوح روغنکاری با چالش کمتری (خوردگی، ساییدگی و...) مواجه میشوند. کنترل آلوگی، باعث طولانی شدن دورههای تخلیه بر مبنای وضعیت میشود. بالعکس، پرکردن مخازن با روغن آلوده، موجب خراشیدگی سطوح روانکاری شده و باعث میشود که تنها به همین دلیل و بدون درنظر گرفتن دیگر خصوصیات روغن، عمل تعویض انجام شود. در این موارد، تعویض روغن، تبدیل به راهکار پیشفرض برای رهایی از خاک و آب درون تجهیز میشود. در بررسی این عامل همچنین باید این احتمال نیز درنظر گرفته شود که روغن تازه ممکن است تمیزتر از روغن تخلیه شده نباشد؛ همچنین باید هزینهی فیلتراسیون نیز به عنوان یک عامل درنظر گرفته شود.
خلاصه:
جهت تصمیمگیری در مورد تعویض روغن، عوامل و نکات زیادی وجود دارد که باید درنظر گرفته شود. در مورد تجهیزات بحرانی و در مواردی که هزینهی تعویض روغن بالاست، واقعا نیاز است که مفروضات گذشته به چالش کشیده شود. کارت امتیازی ارائهشده در این مقاله، یک روش سامانمند جهت رسیدن به یک تصمیم بهینه ارائه میدهد. نویسنده پذیرای نظرات و پیشنهادات شما جهت بهبود این کارت امتیازی است.
نویسنده: جیم فیچ
جیم فیچ موسس و مدیرعامل شرکت Noria Corporation است که تجربهی زیادی در مورد روانکاری، ارزیابی خرابی و تحقیقات خرابی تجهیزات دارد. وی تاکنون به صدها شرکت در تهیه و گسترش برنامههای روانکاری و ارزیابی خرابی، مشاوره داده است. شما می توانید از طریق ایمیل jfitch@noria.com و تلفن 918-749-1400 با جیم فیچ در تماس باشید.
