مقدمه:
از زمان پژوهش‌های انجام‌یافته به‌وسیله‌ی گروه راهبری نگهداشت (MSG) به رهبری استن نولان (Stan Nowlan) و هوارد هیپ (Howard Heap) در صنعت هوایی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی که منتج به گزارشی با عنوان «نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان» یا RCM در سال ۱۹۷۸ شد، شرکت آلادون (Aladon) تحت رهبری جان موبری (John Moubray)، پیشگام در توسعه و اجرای RCM در صنعت بوده است. موبری نسخه‌ای از RCM را تحت نام تجاری RCM2 توسعه داد که شامل ۷ سؤال مشخص بود.
در سال ۱۹۸۶، موبری شرکت آلادون را تأسیس کرد و شبکه‌ی آلادون را که متشکل از افراد حرفه‌ای دارای صلاحیت و باتجربه‌ی صنعت (با نام متخصصان آلادون) ایجاد کرد. در طی ۳۰ سال گذشته، شبکه‌ی آلادون RCM2 را در صنایع و تجهیزات بیش‌تری نسبت به دیگر مدل‌های RCM اجرا کرده و RCM2 را به افرادی زیادی در سرتاسر جهان آموزش داده است.
به علت سردرگمی در ورژنهای مختلف RCM، صنعت به یک استاندارد در این زمینه نیاز پیدا کرد بنابراین در سال ۱۹۹۹ سازمان SAE، استاندارد SAE JA 1011 را منتشر کرد که در این استاندارد حداقل ضوابط فرایند اجرای RCM تشریح شده است. لازم به ذکر است که کتاب جان موبری با عنوان RCM2 یکی از مراجع اصلی‌ای است که در نگارش استاندارد استفاده‌شده است.
(استانداردهای SAE JA 1011 و SAE JA 1012 توسط مهندس قاسمی تحت عنوان کتاب «نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان» و کتاب موبری توسط دکتر زواشکیانی تحت عنوان «نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان» به فارسی ترجمه شده است.)
RCM2:
پیش‌ازاین که فرایند RCM2 را تشریح کنیم، نیاز است که نگهداشت و RCM2 را تعریف کنیم.
هدف از نگهداشت چیست؟
امکان ادامه‌ی فعالیت هر دارایی فیزیکی در انجام آنچه کاربر از آن انتظار دارد.
RCM2 فرایندی است جهت تعیین آنچه باید انجام شود تا تضمین شود که هر دارایی فیزیکی به انجام آنچه کاربر از آن انتظار دارد در زمینه‌ی عملیاتی‌اش ادامه می‌دهد.
RCM2 این کار را به‌واسطه‌ی ۷ پرسش انجام می‌دهد:
1. وظایف دارایی چیست (آنچه کاربر از آن انتظار دارد)؟
2. از چه طریقی این وظایف ممکن است انجام نشود (خرابی‌های وظیفه‌ای)؟
3. دلایل انجام نشدن وظایف چیست (حالت‌های خرابی)؟
4. اگر وظیفه انجام نشود چه اتفاقی می‌افتد (اثرات خرابی)؟
5. اگر وظیفه انجام نشود چه پیامدهای به بار می‌آورد (پیامد خرابی)؟
6. آیا راهی وجود دارد که خرابی را پیش‌بینی یا پیش‌گیری کرد؟
7. اگر نتوانیم خرابی را پیش‌بینی یا پیش‌گیری کنیم، چه‌کار باید انجام دهیم؟
RCM2 این اهداف را به‌وسیله‌ی تمرکز بر الزامات وظیفه‌ای (حفظ وظایف دارایی – آنچه کاربر انتظار دارد) انجام می‌دهد مادامی‌که پیامدهای خرابی‌های مرتبط با آن وظایف به حداقل رسیده و یا از بین برده شوند. RCM2 این کار را به‌واسطه‌ی به‌کارگیری ۷ پرسش برای هر دارایی بحرانی به‌وسیله‌ی یک درخت تصمیم‌گیری انجام می‌دهد که نهایتاً منتج به اثربخش‌ترین برنامه‌ی PM می‌شود. نتیجه‌ی فرایند RCM2 یک برنامه‌ی نگهداشت است که هم ازنظر فنی شدنی و هم باارزش است.
RCM2 توصیه‌های زیر را ارائه می‌دهد:
· نگهداشت پیش‌گویانه
· نگهداشت مبتنی بر وضعیت
· نگهداشت پیشگیرانه (اورهال یا تعویض دوره‌ای)
· تست عملکرد (کشف خرابی)
· تغییرات یک‌باره (آموزش، دستورالعمل‌ها، تغییر طراحی)
· نگهداشت موردی (کار تا خرابی)
به‌کارگیری RCM2 منجر به ایمنی بیش‌تر، یکپارچگی محیط زیستی، افزایش قابلیت اطمینان و قابلیت دسترسی، کاهش هزینه‌های نگهداشت و افزایش انگیزه‌ی کارکنان می‌شود.
RCM3:
به‌واسطه‌ی ۳۰ سال تجربه در پیاده‌سازی RCM2 و در نظر گرفتن تغییر نگهداشت با توجه به فناوری‌های جدید، روشگان شرکت آلادون به یک مشی مبتنی بر ریسک و هم‌راستایی استراتژی‌های ریسک و قابلیت اطمینان با استراتژی‌های مدیریت سازمانی برای دارایی‌های فیزیکی تغییر پیداکرده است. RCM مبتنی بر ریسک یا RCM3، کاملاً با جدیدترین فناوری‌ها و استانداردهای جهانی مدیریت دارایی‌ها (استانداردهای ISO 55000 و ISO 31000) هم‌راستا است. RCM3 همچنین کاملاً با الزامات استاندارد SAE منطبق است و حتی از آن فراتر می‌رود.
RCM3 فرایندی است جهت تعریف حداقل میزان نگهداشت، مهندسی و دیگر استراتژی‌های مدیریت ریسک جهت تضمین یک سطح قابل تحمل از ایمنی، یکپارچگی محیط زیستی و اثربخشی هزینه‌ای قابلیت عملیاتی، همان‌گونه که در استاندارد مدیریت دارایی‌های سازمان تعیین‌شده است.
ظاهراً RCM3 خیلی به RCM2 شبیه است اما بهبودهایی که در RCM3 انجام‌شده خیلی ملموس است (خصوصاً در مورد سیستم‌های ایمنی). فرایند RCM مبتنی بر ریسک به سازمان‌ها اجازه می‌دهد که نه‌تنها ریسک‌های بهره‌برداری و نگهداشت را شناسایی کنند (فیزیکی و اقتصادی) بلکه آن‌ها را محاسبه نیز کنند. زمانی که ریسک‌ها شناسایی شد، بهترین استراتژی مدیریت ریسک جهت کاهش ریسک به یک سطح قابل تحمل و یا زدودن کامل ریسک، شناسایی می‌شود.
RCM3 این اهداف را به‌واسطه‌ی ۹ پرسش به دست می‌آورد:
1. شرایط بهره‌برداری دارایی چیست (زمینه عملیاتی)؟
2. وظایف دارایی چیست (آنچه کاربر از آن انتظار دارد)؟
3. از چه طریقی این وظایف ممکن است انجام نشود (حالت‌های خرابی)؟
4. دلیل انجام نشدن وظایف چیست (علت و مکانیزمهای خرابی)؟
5. اگر وظیفه انجام نشود چه اتفاقی می‌افتد (اثرات خرابی)؟
6. اگر وظیفه انجام نشود چه پیامدهای به بار می‌آورد (پیامد خرابی)؟
7. ریسک‌های فیزیکی و اقتصادی مرتبط با خرابی چیست (محاسبه‌ی ریسک‌ها)؟
8. آیا راهی وجود دارد که ریسک‌ها را به‌صورت پیشکنشانه مدیریت کرد؟
9. اگر نتوانیم ریسک‌ها را به‌صورت پیشکنشانه مدیریت کنیم، چه‌کار باید انجام دهیم؟
مزایای RCM3:
· تصمیم‌های بیش‌تری در سطوح پایینی سازمان گرفته می‌شود که تغییرات واقعی را از طریق توانمندسازی به ارمغان می‌آورد
· مشی مبتنی بر ریسک به تصمیم‌گیری و اجرای آن‌ها سرعت بخشیده و منجر به صرفه‌جویی در زمان و منابع می‌شود
· در این مشی دیگر نیازی به تحلیل بحرانیت نیست بلکه این تحلیل درون فرایند RCM3 انجام می‌شود
· بهبود تصمیم‌گیری‌های مدیریت ریسک به‌ویژه برای مدیریت سیستم‌های ایمنی و تجهیزات محافظ
· انطباق با استانداردهای ایزو درزمینهی مدیریت دارایی‌ها و مدیریت ریسک
منبع: کتابچه ی شرکت آلادون در مورد RCM3
