هر کودک از زمان تولد، یک روند رشد مختص به خود را دارد، که طی آن مهارت‌های مختلف از جمله گفتار و صحبت کردن در او کامل می‌شوند؛ اما گاهی ممکن است کودک، به درستی نقاط عطف رشد خود را پشت سر نگذارد؛ در چنین مواردی، تاخیر در گفتار اجتناب ناپذیر است! علل تاخیر در گفتار کودکان، موارد متعددی هستند؛ با این حال، اصلی‌ترین علت آن می‌تواند به شنوایی ضعیف یا مشکلات عصبی خاص، مانند آسیب مغزی، مربوط باشد.
در عمده موارد، علائم تاخیر در گفتار، از همان ابتدا، یعنی در سه سال اول زندگی، ظاهر می‌شوند، که والدین باید به آن توجه کنند؛ در هر حال، کمک گرفتن از یک شنوایی شناس و متخصص گوش، حلق و بینی، در ابتدای کار و برای معاینه وضعیت جسمانی کودک، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
تاخیر در گفتار کودکان، اغلب از سنین حدود ۲ سالگی احساس می‌شود؛ کودکانی که به هر دلیلی، مهارت گفتاری مناسب را نداشته و در صحبت کردن دچار تاخیر هستند، ممکن است علائمی را نشان دهند، که بسته به سن آن‌ها متفاوت خواهد بود. روند رشد مهارت صحبت کردن در کودک، به صورت زیر، دنبال می‌گردد:
در هر سنی، کودک باید کلماتی که پیش از این آموزش دیده را به راحتی به یاد آورده و به کار ببرد.
مهارت‌های گفتاری کودک، معمولا از همان زمان تولد و با ایجاد ناله در نوزاد، آغاز می‌گردد! با طی کردن فرایند رشد نوزاد، به تدریج شروع به غرغر کردن به ظاهر بی‌معنی می‌کند، که در واقع، شروع فرایند صحبت کردن است؛ تاخیر گفتار در کودکان، زمانی جدی می‌شود که آن‌ها به نقاط عطف گفتار معمولی، نرسیده باشند.
رشد زبان و صحبت کردن، عموما از حدود ۴ تا ۶ ماهگی آغاز می‌شود؛ چنانچه کودک در دو ماهگی صدا نمی‌زند و یا صداهای دیگری را تولید نمی‌کند، احتمالا مشکل تاخیر در تکلم داشته باشد.
منظور از گفتار، بیان کلامی زبان است؛ به این معنا که کودک، صداها و کلمات را ساخته و بیان می‌کند؛ اما توانایی زبانی، شامل گرفتن و دادن اطلاعات است؛ یعنی فرد با استفاده از توانایی زبانی، به صورت شفاهی، غیر کلامی و نوشتاری، با دیگران ارتباط برقرار می‌کند. کودکی که تاخیر زبانی دارد، می‌تواند به درستی کلمات را ادا کند؛ اما معمولا فقط دو کلمه را کنار هم می‌گذارد. البته کودک با تاخیر در گفتار، کلمات و عبارات را برای بیان منظور و ایده‌های خود به کار می‌برد؛ اما درک آن‌ها دشوار است!
علت تاخیر در گفتار کودکان، به عوامل متعددی بستگی دارد، که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ارتباط قوی بین ADHD و تاخیر در گفتار کودکان وجود دارد! بر اساس نتایج این پژوهش‌ها، مشخص شده که کودکان مبتلا به ADHD، بیش از دیگران در معرض تاخیر در تکلم قرار دارند. آمار نشان می‌دهند که ۵۰ درصد از کودکان ADHD، به اختلال تاخیر در گفتار نیز مبتلا هستند.
انواع اختلال تاخیر در گفتار کودکان، به قرار زیر هستند:
با مشاهده علائم تاخیر در تکلم کودکان، باید در اسرع وقت، به یک آسیب‌شناس گفتار و زبان مراجعه نمایید. بررسی مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک، کمک می‌کند تا وجود اختلال تاخیر در تکلم و شدت آن بررسی شود. در طول معاینات، متخصص باید فهم کودک، نحوه بیان او، رشد صدا و وضوح گفتار و همچنین، وضعیت دهان و حرکات کودک را ارزیابی نماید.
برای درمان تاخیر در گفتار کودکان، باید هم عوامل زمینه‌ای را برطرف نمود، و هم مشکلات گفتاری کودک به تدریج رفع شوند. در ادامه، به انواع روش‌های درمان تاخیر گفتاری کودک، اشاره می‌کنیم.
اولین مرحله برای درمان تاخیر گفتار در کودکان، انجام تمرینات گفتاری برای درمان تاخیر زبانی است. گفتار درمانی، باید در اسرع وقت آغاز شود، تا کودک بتواند قبل از شروع سن تحصیل، توانایی گفتار معمول خود را به دست آورد. برای کودکی که تنها مشکلات گفتاری داشته باشد، گفتار درمانی برای درمان کامل او، کافی خواهد بود! از طرفی، گاهی در روند گفتار درمانی، گفتار درمانگر می‌تواند مشکلات احتمالی کودک را نیز تشخیص دهد!
تاخیر در گفتار کودکان، باید خیلی زود درمان شود؛ در غیر این صورت، حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد از کودکان در آینده، دچار مشکل در روابط اجتماعی، عاطفی، رفتاری و شناختی خود می‌شوند! در صورتی که پزشک، اختلال در گفتار را برای کودک ۳ ساله تشخیص دهد، لازم است قبل از شروع مدرسه، خدمات مداخله زودهنگام برای او انجام گیرند.
پیش از این اشاره کردیم، که مشکلات گفتاری کودک، می‌تواند ناشی از ضعف در شنوایی و اختلالات عصبی باشد. در چنین مواردی، باید همزمان با گفتار درمانی، بیماری‌های زمینه‌ای نیز درمان شوند، تا مساله درمان تاخیر در گفتار، به تدریج برطرف گردد. از جمله اقدامات درمانی در این زمینه، عبارتند از:
مراجعه به یک مرکز تخصصی و کمک گرفتن از متخصصان خبره، می‌تواند به درمان زود هنگام کودک شما کمک کند. کلینیک گوش تهران، یکی از بهترین مراکزی است که می‌توانید برای درمان تاخیر در گفتار کودکان خود، به آن جا مراجعه کنید.
سوالات متداول درباره تاخیر در گفتار کودکان
منبع: کلینیک شنوایی سنجی تهران | tehranearclinic.com
