بازار خودروی ایران در سالهای اخیر عمدتاً بهدلیل سیاستهای دولت در تسهیل روابط اقتصادی با چین، محدودیتهای واردات، و مشکلات کیفی خودروهای داخلی، بهشدت تحت سلطهی خودروهای چینی قرار گرفته است.
برندهایی که محصولاتشان عمدتاً از طریق مونتاژکاران داخلی عرضه میشوند، بهدلیل قیمت نسبتاً مناسب، امکانات رفاهی متعدد و ظاهر جذاب، سهم قابلتوجهی از بازار را به خود اختصاص دادهاند. با این حال، استقبال گسترده از این خودروها به معنای کیفیت بالای آنها نیست.
مشکلات کیفی متعدد، از جمله ضعفهای ساختاری در اجزایی نظیر موتور، گیربکس، آپشنها، کیسههای هوا، دیاق سپر، و... بارها توسط مالکان، مکانیکها، و کارشناسان مورد انتقاد قرار گرفته است. علاوهبراین، نقش بلاگرهای اینستاگرامی و سایتهای تخصصی خودرو در پنهانکاری این مشکلات از طریق دریافت پول، به یکی از عوامل تشدیدکنندهی عرضهی خودروهای کمکیفیت تبدیل شده است.
خودروهای چینی اگرچه از نظر ظاهری و امکانات رفاهی پیشرفتهایی نسبت به گذشته داشتهاند، اما همچنان مشکلات کیفی متعددی دارند که نمیتوان آنها را نادیده گرفت.
خودروسازان چینی خصوصاً در بازار ایران اغلب از متریال ارزانقیمت و با کیفیت پایین در ساخت بدنه، کابین، و قطعات مکانیکی و الکترونیکی استفاده میکنند. کیفیت رنگ بسیار ضعیف، عمل نکردن کیسههای هوا، عملکرد نامطلوب و خرابی زودهنگام آپشنها، روکشهای کمدوام صندلی، و قطعات داخلیای که بهسرعت فرسوده میشوند، از جمله مشکلات رایج در خودروهای چینی مونتاژی است.
بسیاری از خودروهای چینی موجود در بازار ایران در داخل کشور مونتاژ شدهاند. نظارت ناکافی بر فرآیند مونتاژ، استفاده از تجهیزات ابتدایی، و نیروی کار غیرمتخصص باعث شده تا مشکلات کیفی این خودروها افزایش یافته و نقصهای مونتاژی در آنها بسیار شایع باشد.
سیستمهای ترمز، جلوبندی، گیربکس، و موتور در بسیاری از خودروهای چینی از دوام پایینی برخوردارند. مالکان این خودروها اغلب از مراجعهی مکرر به تعمیرگاهها بهدلیل خرابی قطعات شکایت دارند.
کمبود قطعات یدکی و خدمات پس از فروش بسیار ضعیف، از جمله مشکلات جدی خودروهای چینی در ایران است. در اکثر موارد، نمایندگیها برای رفع مشکلات فنی، مالکان را تا چند ماه معطل میکنند.
ایمنی یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی کیفیت یک خودرو است و خودروهای چینی در ایران در این زمینه با انتقادات گستردهای مواجه هستند. بر اساس شواهد موجود، بیشتر خودروهای چینیای که در بازار ایران بهصورت صفر کیلومتر عرضه میشوند معیوب بوده و با ایرادهای کیفی متعددی مواجه هستند، این درحالی است که نسخههای صادراتی همان خودروها در کشورهای دیگر، از کیفیت ساخت بهتری برخوردار هستند.
دیاق سپر (Anti-collision Beam) یکی از اجزای حیاتی و تأثیرگذار در مبحث ایمنی خودرو است که وظیفهی جذب و توزیع نیروی ناشی از تصادف را برعهده دارد. این قطعه با جلوگیری از انتقال مستقیم ضربه به شاسی و محفظهی سرنشینان، نقش مهمی در کاهش آسیبهای وارده به خودرو و سرنشینان ایفا میکند. با این حال، دیاق سپر در بسیاری از خودروهای چینی موجود در بازار ایران با ضعفهای جدیای مواجه است.
دیاقهای بهکاررفته در خودروهای چینی اغلب از فلزات نازک یا آلیاژهای ارزانقیمت ساخته میشوند که در برابر ضربات مقاومت کافی ندارند. گزارشهای متعدد مالکان و مکانیکها در شبکههای اجتماعی، بهویژه اینستاگرام، نشان میدهد که دیاقهای این خودروها در تصادفاتِ حتی با شدت متوسط نیز به راحتی خم شده یا میشکنند. طراحی دیاق سپر در اینگونه از خودروها به شکلی است که استحکام کافی نداشته و نمیتواند نیروی ضربه را بهطور یکنواخت توزیع کند. این مشکل بهویژه در تصادفات زاویهدار یا با سرعت بالا تشدید میشود، جایی که دیاق به جای جذب انرژی، نیروی زیادی را به شاسی یا اتاق سرنشینان منتقل میکند.
برخلاف خودروهای تولیدشده توسط برندهای معتبر جهانی که دیاقهایشان تحت استانداردهای سختگیرانهای مانند Euro NCAP طراحی و آزمایش میشوند، بسیاری از خودروهای چینی مونتاژ ایران فاقد آزمایشهای ایمنی معتبر هستند. حتی در مواردی که تستهای C-NCAP (مؤسسهی تست تصادف چین) را پشت سر گذاشتهاند، نسخههای عرضهشده در ایران با تجهیزات ایمنی کمتر ارائه میشوند.
گزارشهایی که مالکان و مکانیکها در شبکههای اجتماعی، بهویژه اینستاگرام، منتشر کردهاند، بهوضوح نشاندهندهی ضعف ساختاری دیاق سپر در بسیاری از خودروهای چینی بازار ایران است. این ویدیوها اغلب دیاقهای شکسته یا تغییرشکلیافته را پس از تصادفات بسیار سبک نشان میدهند که نشانهای از کیفیت پایین و دوام بسیار ضعیف این قطعات است. علاوه بر ضعف دیاق سپر، خودروهای چینی در ایران با مشکلات ایمنی دیگری نیز مواجه هستند. در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود.
۱. سیستم ترمز ناکارآمد: گزارشهای بیشماری از عملکرد ضعیف ترمز این خودروها منتشر شده که نشاندهندهی نقص جدی در طراحی بوستر، لنتها، دیسکها، و دیگر اجزای سیستم ترمز است.
۲. عمل نکردن کیسههای هوا: در بسیاری از موارد، کیسههای هوای نصبشده در خودروهای چینی در زمان تصادف عمل نمیکنند یا اینکه به موقع باز نمیشوند.
۳. بدنهی ضعیف: ساختار بدنهی خیلی از این خودروها از فولاد با مقاومت پایین ساخته شده که در تصادفات شدید به راحتی مچاله میشود و جان سرنشینان را بهخطر میاندازد.
یکی از عوامل تشدیدکنندهی مشکلات کیفی و ایمنی خودروهای چینی در ایران، نقش برخی بلاگرهای اینستاگرامی، رسانهها، خبرنگاران، و سایتهای تخصصی خودرو است که با دریافت حقالسکوت از شرکتهای مونتاژکار، به پنهانکاری درخصوص ضعفهای این خودروها میپردازند. این افراد و رسانهها، که تأثیر قابلتوجهی بر تصمیمگیری خریداران دارند، اغلب بهجای ارائهی اطلاعات شفاف و بیطرفانه، به تبلیغ غیرواقعی و گمراهکنندهی خودروهای چینی مشغول هستند.
۱. دریافت حقالسکوت و تبلیغات غیرصادقانه: گزارشهای متعدد از فعالان صنعت خودرو و کاربران شبکههای اجتماعی نشان میدهد که تعداد قابل توجهی از بلاگرهای خودرویی و سایتهای خبری در ازای دریافت پول یا مزایای غیرنقدی از مونتاژکاران و واردکنندگان، به تعریف و تمجید از خودروهای چینی میپردازند. این افراد اغلب مشکلات جدیای مانند ضعف ایمنی، کیفیت بسیار پایین قطعات، یا خدمات پس از فروش ضعیف را نادیده گرفته و با تمرکز بر آپشن و ظاهر، تصویری غیرواقعی از کیفیت این خودروها ارائه میدهند.
۲. تأثیرگذاری بر بازار: بلاگرهای خودرویی و سایتهای تخصصی بهدلیل دسترسی گسترده به مخاطبان، نقش مهمی در شکلدهی به نظرات عمومی و تصمیمگیری خریداران ایفا میکنند. تبلیغات گمراهکنندهی این رسانهها، که اغلب با ویدیوهای جذاب و بررسیهای غیرعلمی همراه است، باعث شده که بسیاری از مصرفکنندگان بدون آگاهی از مشکلات فنی و ایمنی، به خرید خودروهای چینی ترغیب شوند. این موضوع بهویژه در اینستاگرام و سایتهایی نظیر آپارات و یوتیوب، که بلاگرها در آنها فعالیت گستردهای دارند، مشهود است.
۳. نادیده گرفتن شواهد میدانی: در حالی که مالکان خودروهای چینی و مکانیکهای مستقل بارها در شبکههای اجتماعی به مشکلات کیفی، از جمله ضعف موتور، گیربکس، اکسل، کیفیت بسیار پایین رنگ، ضعف عجیب دیاق سپر، و... اشاره کردهاند، بلاگرهای وابسته به مونتاژکاران این شواهد را نادیده میگیرند. آنها به جای پوشش دادن ویدیوها و گزارشهایی که خرابیهای واقعی را نشان میدهند، به تبلیغ ویژگیهای غیرضروری مانند طراحی ظاهری یا سیستمهای چندرسانهای میپردازند.
مالکان خودروهایی که بهدلیل تبلیغات گمراهکنندهی بلاگرها و رسانههای خودرویی متحمل ضرر مالی یا جانی شدهاند، میتوانند این افراد یا رسانهها را تحت پیگرد قانونی قرار دهند. طبق مادهی ۱ قانون مسئولیت مدنی و مادهی ۱۲ قانون حمایت از حقوق مصرفکنندگان (مصوب ۱۳۸۸)، تبلیغ کالای غیراستاندارد یا گمراهکننده ممنوع است و متخلفان ممکن است مسئول جبران خسارت شناخته شوند. همچنین، اگر بلاگری با علم به مشکلات خودرو و با قصد فریب، تبلیغاتی منتشر کند که منجر به ضرر شود، ممکن است تحت مادهی ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری (مصوب ۱۳۶۷) به اتهام کلاهبرداری مورد پیگرد قرار گیرد، که مجازات آن شامل ۱ تا ۷ سال حبس و رد مال است. علاوهبراین، مادهی ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) دریافت حقالسکوت را جرمانگاری کرده و مجازاتی تا ۲ سال حبس یا ۷۴ ضربه شلاق در پی دارد.
با وجود امکان پیگرد قانونی، تعقیب قضاییِ بلاگرها و رسانهها در عمل با موانع متعددی مواجه است. فرآیند قضایی در ایران زمانبر و پرهزینه است و نظارت بر فعالیت بلاگرهای شبکههای اجتماعی بهدلیل نبود مقررات مشخص، سخت است. در بسیاری از موارد، شکایت از شرکتهای مونتاژکار بهدلیل عرضهی خودروی غیراستاندارد، شانس موفقیت بیشتری دارد.
مالکان متضرر میتوانند شکایت خود را به سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان و تولیدکنندگان ارائه دهند که وظیفهی نظارت بر تبلیغات گمراهکننده را برعهده دارد. همچنین، افشاگری عمومی در شبکههای اجتماعی، مانند انتشار ویدیوهای مشکلات خودرو، میتواند فشار عمومی بر بلاگرها و مونتاژکارها ایجاد کند و به آگاهی دیگر مصرفکنندگان کمک نماید.
عملکرد غیرحرفهای بلاگرها و خبرنگارها باعث کاهش اعتماد عمومی به رسانههای خودرویی شده است. مصرفکنندگان، که بهدنبال اطلاعات دقیق و بیطرفانه هستند، اغلب با محتوایی مواجه میشوند که بیشتر به آگهی تبلیغاتی شباهت دارد تا بررسی کارشناسی. این موضوع نهتنها به ضرر خریداران است، بلکه به رسانههایی که سالم کار میکنند نیز آسیب میرساند.
در مقایسه با خودروهای تولیدشده توسط برندهای معتبر ژاپنی، کرهای، یا اروپایی، خودروهای چینی در ایران از نظر کیفیت و ایمنی فاصلهی قابلتوجهی دارند. بهعنوانمثال، دیاق سپر در خودروهایی مانند تویوتا کرولا، ماکسیما، هیوندای النترا، یا حتی خودروی ایرانی شاهین که خیلیها آن را مسخره میکنند، از فولاد با مقاومت بالا ساخته شده و تحت تستهای ایمنی سختگیرانه تولید میشوند. این در حالی است که دیاق خودروهای چینی اغلب از مواد سبک و شکننده تشکیل شدهاند که در شرایط واقعی عملکرد بهشدت ضعیفی دارند.
علاوهبراین، برندهای جهانی بهدلیل رقابت در بازارهای بینالمللی، مجبور به رعایت استانداردهای ایمنی و کیفی سختگیرانه هستند، درحالیکه خودروهای چینی مونتاژ ایران اغلب برای کاهش هزینهها، با استانداردهای حداقلی تولید میشوند. این تفاوت در کیفیت ساخت و ایمنی، در شرایط بحرانی مانند تصادفات بهوضوح آشکار میشود.
مشکلات کیفی و ایمنی خودروهای چینی در ایران تنها به تولیدکنندگان چینی مربوط نمیشود، بلکه عوامل داخلی نیز نقش مهمی در این مسئله دارند. در ادامه به برخی از مهمترینِ این عوامل اشاره میشود.
۱. نظارت ضعیف سازمان ملی استاندارد: سازمان استاندارد و نهادهای نظارتی در سالهای اخیر نتوانستهاند استانداردهای ایمنی و کیفی سختگیرانهای را بر خودروهای چینی مونتاژ داخل اعمال کنند. این موضوع به مونتاژکاران اجازه داده تا خودروهای معیوب چینی را به راحتی آب خوردن در بازار کشورمان عرضه کنند.
۲. محدودیتهای واردات: سیاستهای اشتباه دولت باعث شده تا بازار خودروی ایران به چین وابسته شود. جایی که خودروسازان چینی اغلب محصولات شکست خورده، بیکیفیت، و معیوب خود را به دلیل عدم فروش در چین و بازارهای جهانی، به ایران صادر میکنند.
۳. انحصار بازار: نبود رقابت واقعی در بازار خودروی ایران باعث شده که مونتاژکاران و واردکنندگان، بدون نگرانی از رقبا محصولات کمکیفیت را با قیمتهای بالاتر عرضه کنند.
۴. نقش رسانهها: همانطور که اشاره شد، بلاگرها و سایتهای خودرویی با تبلیغات گمراهکننده و پنهانکاری، به تداوم عرضهی خودروهای معیوب کمک کردهاند. این رسانهها با ترویج تصویری غیرواقعی از خودروهای چینی، مانع از آگاهی عمومی دربارهی مشکلات این خودروها شدهاند.
خودروهای چینی در ایران، اگرچه بهدلیل قیمت مناسب، طراحی خوب، و آپشنهای فراوان، مورد استقبال قرار گرفتهاند، اما از نظر کیفیت، ایمنی، و خدمات پس از فروش با مشکلات جدیای مواجه هستند. ضعف دیاق سپر، بهعنوان یکی از اجزای کلیدی در ایمنی خودرو، نمونهای بارز از کیفیت پایین مواد اولیه و طراحی ناکارآمد در این خودروهاست. گزارشهای مالکان، شواهد مکانیکها، و تحلیلهای کارشناسان همگی بر این نکته تأکید دارند که بسیاری از خودروهای چینی مونتاژ ایران نمیتوانند استانداردهای ایمنی لازم را در شرایط واقعی برآورده کنند.
علاوهبراین، نقش برخی اینفلوئنسرهای خودرویی، خبرنگاران، و سایتهای تخصصی خودرو در پنهانکاری این مشکلات از طریق دریافت پول و تبلیغات گمراهکننده، به یکی از عوامل اصلی ترویج فروش این خودروهای معیوب تبدیل شده است. این رسانهها با نادیده گرفتن شواهد میدانی و تمرکز بر ویژگیهای ظاهری، نهتنها به اعتماد عمومی آسیب میرسانند، بلکه جان و مال خریداران را بهخطر میاندازند. مالکان متضرر میتوانند این رسانهها را تحت پیگرد قانونی قرار دهند، با این حال، شکایت از مونتاژکاران، گزارش به سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان، و افشاگری عمومی در شبکههای اجتماعی میتوانند راهکارهای مؤثرتری برای احقاق حقوق مالکان باشند.
برای بهبود وضعیت، لازم است که نهادهای نظارتی استانداردهای سختگیرانهای بر مونتاژکاران اعمال کنند و آنها را به رعایت استانداردها ملزم کنند، و رسانههای خودرویی بهجای گول زدن مردم، به ارائهی اطلاعات شفاف و بیطرفانه بپردازند. مردم باید با تحقیق دقیقتر و آگاهی بیشتر، بهویژه با در نظر داشتن بررسیهای مستقل مالکان و مکانیکها، انتخاب هوشمندانهتری داشته باشند. تا آن زمان، خریداران خودروهای چینی باید به مسائل ایمنی و کیفی این ماشینها توجه کنند، زیرا در شرایط بحرانی، ضعفهای این خودروها و تبلیغات گمراهکنندهی رسانهها میتوانند پیامدهای جبرانناپذیری بهدنبال داشته باشند.
منابع:
۱. حقایق پشت پردهی رسانههای خودرویی [ویدیو]
۲. واقعیتی که دربارهی رسانههای خودرویی به شما نمیگویند [ویدیو]
۳. قدرت عجیب رسانه در صنعت خودرو [ویدیو]
۴. پشت پردهی کثیف رسانههای خودرویی [ویدیو]
۵. رسانهها نقش کلیدیای در توسعهی صنعت خودرو دارند [ایرانخودرو]
۶. فساد رسانهای در صنعت خودرو [خبرگزاری رکنا]
۷. نتایج آزمایشات مؤسسهی تست تصادف c-ncap چین قابل اعتماد نیست [بیتران]
۸. خودروهای چینی هم فاقد استانداردهای ایمنی و کیفی هستند [خبرگزاری ایسنا]
۹. هشدار نمایندهی مجلس درخصوص خودروهای بیکیفیت چینی [خبرگزاری ایسنا]
۱۰. انتقاد نمایندهی مجلس از واردکنندگان و مونتاژکاران خودروهای بیکیفیت چینی [همشهری آنلاین]
۱۱. نقص فنّی خودروهای چینی به معضلی همهگیر تبدیل شده است [دیجیاتو]
۱۲. برندهای چینی بازار خودروی ایران و اتفاقات پشت پردهی آنها [بیتران]
۱۳. خودروهای چینی بازار ایران استانداردهای ایمنی مطلوبی ندارند [مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی]
۱۴. مقایسهی خودروهای چینی مونتاژ داخل با بازارهای جهانی [اعتماد آنلاین]
۱۵. ذبح خودروسازی ملی با مونتاژ گستردهی خودروهای چینی [اقتصاد معاصر]
۱۶. لشکر شکستخوردهی چینی به ایران رسید [بیتران]
۱۷. خودروهای چینی بازار ایران در تعدادی سوله سرهم میشوند [رکنا]
۱۸. عدم پایبندی مونتاژکاران چینی به تأمین قطعات یدکی این خودروها [پرشین خودرو]
۱۹. قطعات یدکی خودروهای آلمانی و ژاپنی ارزانتر و در دسترستر از قطعات خودروهای چینی است [پایگاه خبری تحلیل بازار]
۲۰. مقایسهی استحکام بدنهی خودروی چینی و ژاپنی بعد از بارش تگرگ در مشهد [تابناک]
۲۱. قیمتگذاری عجیب خودروهای مونتاژی چینی در ایران؛ گرانفروشی نور چشمیها؟ [مؤسسهی مطالعاتی تحریریه]
۲۲. فاجعهای بهنامِ دنا پلاس؛ حقایق باورنکردنی دربارهی استحکام شاسی این خودرو [ویدیو]
۲۳. مقایسهی قیمت خودروهای چینی در ایران، امارات، ترکیه، و چین [بیتران]
۲۴. ایران، مشتری پروپاقرص بیکیفیتترین خودروهای چینی [گجتنیوز]
۲۵. لوازم یدکی خودروهای چینی، گرانتر از مرسدس و بامو! [بیتران]
۲۶. تهدید رسانههای مستقل توسط یک خودروساز داخلی بهعلت انتقاد از محصول چینی این شرکت [بیتران]
۲۷. خودروسازان چینی بازار ایران را استعمار کردهاند [اعتماد آنلاین]
