کشاورزی ارگانیک - مقدمه

کشاورزی در قرن بیست و یکم با چندین چالش روبروست: تولید گوشت، مدیریت بهتر آبیاری در فرآیندهای کشاورزی، توسعه مهندسی ژنتیک برای محصولات مقاوم به خشکسالی و با تولید محصول با راندمان بالاتر، بهبود دقیق تر کشاورزی و آبزی پروری، توسعه پایدار سوخت های زیستی و پروژه های محرک کشاورزی ارگانیک در سراسر جهان. گزارش پروژه هزاره سازمان ملل متحد نشان می دهد که تولید مواد غذایی باید 70 درصد تا سال 2050 افزایش یابد. با این حال، شدت بخشیدن تولید مواد غذایی باید به شیوه ای بی خطر از طریق محیط زیست انجام شود.

بکار گیری کود دلیل 40 تا 60٪ از تولید مواد غذایی جهان است. عملاً، دولت ها مسئول ارائه بهترین شیوه های مدیریتی توسعه بکار گیری کود به طور مؤثر، کارآمد و ایمن و ارائه شرایط استفاده از آن می باشند، اطمینان از تولید در شرایط زیست محیطی مناسب نه تنها در کشورهای صنعتی بلکه در کشورهای در حال توسعه نیز برآورده می شود. بر اساس اعلام سازمان غذا و کشاورزی جهانی کودها نقش مهمّی داشته و در افزایش تولید محصولات زراعی به ویژه در بازده غلات نقش کلیدی بازی کرده اند و همچنان در آینده باید ادامه یابد. در گزارش روند تولید کود درجهان و چشم انداز سال 2018، آمده است که تولید کود جهانی تا بیش از 200 میلیون تن افزایش یافته که 25٪ از زمان ثبت شده در سال 2008 بیشتر است. ظرفیت جهانی تولیدات کود های سنتزی، واسطه ها و مواد اولیه با تولید سه مورد کودهای اساسی خاک یعنی نیتروژن، فسفر و پتاسیم افزایش یافته است. دو برابر شدن تولید جهانی در طول 35 سال گذشته مربوط به افزایش 6.9 برابری کودهای ازت و 3.5 برابری افزایش تولید در کود فسفری است. شیوه های کشاورزی با کود های سنتزی بیش از 20٪ در انتشار گازهای گلخانه ای مشارکت دارند. تشدید کشاورزی جهانی با کود های سنتزی علاوه بر این، تأثیرات مضر زیادی بر اکوسیستم های جهانی داشته و دارد.

شیوه های کشاورزی به طور مداوم در طبیعت تغییر می کند و روش های کود دهی با گذشت زمان متفاوت شده است از آنجا که تغییرات آب و هوا تأثیر مستقیمی بر کشاورزی دارد سیستم های کشت، شیوه های کشاورزی سالم از نظر زیست محیطی نیاز به سرعت تحول دارند. با در نظر گرفتن حفظ باروری خاک برای ایجاد یک سیستم مناسب تولید محصول که قابل قبول اقتصادی، از نظر زیست محیطی پایدار و از نظر فنی عملی باشد، کشاورزی ارگانیک پتانسیل عمده ای به عنوان یک سیستم کشاورزی پایدار دارد که هدف کارشناسان کشاورزی، کشاورزان و تولید کنندگان است.

وابستگی به منابع مواد مغذی آلی یک ویژگی اصلی کشاورزی ارگانیک است که از منابع مغذی آلی مانند تولیدات دام زنده و کود سبز و انواع مختلفی از کمپوست برای رفع نیاز در تولید غلات فشرده استفاده می شود.

ابتدا به درصد وزنی عناصر ضروری برای تغذیه انواع گیاهان توجه نمایید:

1- عناصر مغذی ضروری ماکرو اولیه (رتبه اول مصرف) شش عنصر

Carbon (C) 45کربن

Oxygen (O) 45 اکسیژن

Hydrogen (H) 6 هیدروژن

Nitrogen (N) 1.5 نیتروژن

Potassium (K) 1 پتاسیم

Phosphorus (P) 0.2 فسفر

2- عناصر سه گانه مغذی ضروری ماکرو ثانویه (رتبه دوم مصرف)

Calcium (Ca) 0.5 کلسیم

Magnesium (Mg) 0.2 منیزیم

Sulfur (S) 0.1 گوگرد

نٌه عنصر مغذی ضروری میکرو ( با حداقل مصرف) 3-

Iron (Fe) 0.01 آهن

Chlorine (Cl) 0.01 کلر

Manganese (Mn) 0.005 منگنز

Boron (B) 0.002 بٌر

Zinc (Zn) 0.002روی

Copper (Cu) 0.0006 مس

Molybdenum (Mo) 0.00001مولیبدن

Amounts unknown for Nickel (Ni) and Cobalt (Co) نیکل و کبالت

قبلاً تصور بشر بر این بود که کربن فقط از طریق گاز کربنیک هوا و اکسیژن و هیدروژن از طریق آب برای گیاهان تامین می گردد و بقیه عناصر هم با حل شدن در آب از طریق ریشه به گیاه می رسد. در حال حاضر مشخص شده که کربن از طریق ریشه هم به گیاه می تواند برسد و علت موضوع اینست که میکرو ارگانیسم های موجود در خاک که جمعیت آنها از موجودات روی خاک خیلی بیشتر است باقیمانده ها و ضایعات گیاهی و حیوانی خاک را در شرایط مطلوب حیاتی از نظر دما و رطوبت مورد تجزیه و نهایتاً مورد تغذیه قرار می دهند و ما حصل آن ترکیباتی آلی و آلی فلزی دیگری است که گیاه برای رشد بهتر از آنها تغذیه می کند ( ترکیبات آلی از جمله اسید های هیومیک و فولیک و.. .) و شعار کربن را در خاک نگهدارید که مسبب کشاورزی پایدار می گردد از آنجا سر چشمه می گیرد. مواد آلی خاک مسبب ایجاد کربن آلی در خاک و بالاخره در گیاه می گردد و دیگر سازندگان معدنی خاک (ماسه، رس، سیلت) و کود های شیمیایی نقشی در تامین کربن آلی گیاه ندارند.

شکل بالا اهمیت عناصر مختلف در تغذیه گیاه را مشخص تر می نماید. همه عناصر درون شکل مورد نیاز گیاه می باشند. مدتها بشر کود های حیوانی و گیاهی را کنار گذاشت و بدلیل اینکه کود های شیمیایی فقط حاوی سه عنصر نیتروژن و فسفر و پتاسیم می باشند در واقع گیاهان را از بقیه عناصر محروم می نمود. اگر این عناصر در خاک حضور داشتند به مصرف می رسیدند و گرنه کمبود آنها در نهایت موجب تولید کمتر محصول می شد.

سه عنصر نیتروژن و فسفر و پتاسیم بصورت ترکیباتی به گیاه عرضه می شود تا قابلیت انحلال خوب در آب را داشته باشند و با چند بار آبیاری این کود ها با حل شدن در آب و نفوذ در خاک به لایه های پایین تر خاک انتقال می یابد و از دسترس ریشه گیاه خارج می شد و موجب آلودگی های آب های زیر زمینی می گردد. با افزودن پودر مواد ضایعاتی گیاهی و حیوانی بشکل گرانول بهمراه همه عناصر دیگر مورد نیاز به این گرانول، مصرف کود شیمیایی تقلیل یافته و رطوبت خاک حفظ می شود و از سخت شدن خاک جلوگیری نموده و ریشه بهتر در خاک نرم رشد یافته و این کودهای آلی همواره رطوبتی را بهمراه دارند که در طی زمان آزاد می نمایند. این رطوبت حاوی کود های شیمیایی حل شده در آب است که به زمین نفوذ نمی کند و بهمین علت مصرف کود شیمیایی کم می شود.

مواد آلی به علت اثرات سازنده ای که بر خصوصیات فیزیکی (پایداری خاک دانه ها)، شیمیایی (افزایش ظرفیت نگهداری عنصری) و بیولوژیکی (اکتیویته بیوماس میکروبی) دارد، به عنوان رکن باروری خاک شناخته شده است. به طور خلاصه نقش ماده آلی در تامین سلامت و کیفیت خاک را میتوان به شرح زیر بیان داشت:

1ـ منبع کربن و انرژی برای میکروارگانیسم های خاک.
2ـ منبع عناصر غذایی نظیر نیتروژن، گوگرد، فسفر و …
3ـ پایداری و نگهداری ذرات خاک به عنوان خاکدانه یا واحد خاک و کاهش خطر فرسایش خاک
4ـ توسعه تخلخل خاک و افزایش ظرفیت نگهداری هوا و آب و تسهیل توسعه و رشد ریشه های درخت.

در کشور ما مانند همه کشور ها کار پژوهشی در مراکز دانشگاهی انجام می گیرد ولی انجام پژوهش و اطلاع رسانی به عموم صرفاً چاپ مقاله است و در دیگر کشور ها اینچنین نیست بلکه اجرایی نمودن یک پژوهش نتیجه آن می باشد و کار تحقیقاتی با سود رساندن به مردم در کشور های دیگر پایان یک پژوهش محسوب می گردد.

در زمینه آنالیز خاک های استان های مختلف کار پژوهشی وسیع و خوبی در کشور با آنالیز نمونه های خاک انجام شده که جدول زیر یک نمونه خوب از جمع آوری نمونه های خاک است.

در این پژوهش نمونه های خاک از نظر لیست عناصری که در زیر آورده ایم مورد بررسی قرار گرفته و ما حصل آن در زیر آورده می شود:

1)-کربن،2) و 3) عناصر آب،4) ازت، 5)پتاسیم ، 6)فسفر ،7) گوگرد، 8)کلسیم ،9)منیزیم، 10) آهن ،11)کلر ،12)منگنز، 13)بٌر ، 14)روی، 15)مس، 16)مولیبدن، 17)نیکل، 18)کبالت، 19)سدیم، 20)............

کمبود شدید عنصر کربن فاحش ترین و کمبود بعضی از عناصر مورد 10 به بعد که عناصرمغذی میکرو هستند در مرتبه بعدی از موارد کمبود خاک های کشور است. در چندین دهه گذشته اکثر کشور ها ی جهان از کود های آلی غنی شده که حاوی کربن و عناصر میکرو است و یا کود های مرکب یا ترکیبی یا تلفیقی که آنها از تمامی عناصر بسته به آنالیز خاک هایشان بهره می برند. این رویه موجب تحول در کشاورزی و تولید بیشتر محصولات کشاورزی آنها تا 30% شده است.

ما در این سلسله نوشتار به دنبال بررسی دقیق میزان عناصر ماکرو و میکرو لازم برای تولید یک تن از بیش از 100 گیاه و میوه به صورت جداگانه هستیم. همچنین نحوه ی تولید کود آلی غنی شده برای هر گیاه نیز تشریح خواهد شد. (به منظور دریافت کل مستند به صورت یکجا برای 134 گیاه، می توانید به hamomenian@gmail.com ایمیل بزنید.)