قطعا تا به حال موقع خراب شدن خودرویی این جمله به گوشتان خورده است که " موتور خودرو شاتون زده" . این جمله اصلا یعنی چه؟ چه اتفاقی می افتد که خودرو شاتون میزند؟ هنگامی که خودرو شاتون میزند چه بلایی سر ماشین می‌آید و در آن لحظه چه باید کرد؟ در این پست قصد دارم به این سوالات پاسخ بدهم.
شاتون یکی از قطعات اصلی موتور خودرو است که حرکت آن مساوی است با حرکت خودرو. شاتون ( به انگلیسی : connecting rod ) از طریق گژن پین به پیستون متصل است. هنگامی که جرقه و احتراق در محفظه احتراق در رخ می‌دهد نیروی آن از طریق پیستون و گژن پین به شاتون منتقل شده و شاتون حرکت رفت و برگشتی پیستون را به حرکت دورانی میل لنگ تبدیل می‌کند و باعث کارکرد موتور می‌شود.
داخل سیلندر موتور همواره در حال روغن کاری است. اگر روغن کاری به صورت مداوم انجام نگیرد قطعات به صورت خشک کار کرده و آسیب های زیادی به موتور و حتی دیگر بخش های خودرو وارد می‌شود. این مسئله برای شاتون حیاتی است و یکی از دلایل اصلی خرابی شاتون است.
شاتون زدن اصطلاحی است که برای خرابی موتور از ناحیه شاتون استفاده می‌شود. این خرابی از جنس گیرپاژ است. گیرپاژ کردن به معنی قفل شدن موتور است و در اثر بالا رفتن حرارت اتفاق می‌افتد. در حقیقت این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که داخل سیلندر موتور خودرو به خوبی روغن کاری نشود. این مسئله دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. به عنوان مثال اگر حجم روغن داخل کارتل خودرو کاهش یابد این اتفاق ممکن است رخ دهد. کم شدن حجم روغن نیز می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. از دلایل کم شدن روغن می‌توان به این موارد اشاره کرد :
یکی از عوامل دیگر آن نیز از دست دادن خاصیت روغن موتور بعد از مدت زمان قابل توجه است. وقتی داخل سیلندر به خوبی روغن کاری نشود، پیستون به صورت خشک کار کرده و دمای آن بسیار بالا می‌رود. با افزایش دمای پیستون حرارت به گژن پین منتقل می‌شود. این حرارت باعث می‌شود گژن پین منبسط شده و در داخل شاتون قفل شود. در نتیجه با حرکت پیستون و شاتون زمانی که گژن پین قفل کرده است فشار زیادی به شاتون وارد شده و باعث خم شدن شاتون و یا شکستن آن می‌شود.
اگر دور موتور خودرو بالا باشد فشار وارده زیاد خواهد بود و باعث ضربه زدن شاتون به بدنه سیلندر شده و منجر به ترک خوردن سیلندر شده و بلوک سیلندر را شکاف می‌دهد. در این صورت میل لنگ، یاتاقان ها، شاتون و سیلندر کاملا آسیب دیده و خراب می‌شود. زمانی که این اتفاق می‌افتد موتور از کار می‌افتد و باید به طور کامل تعمیر گردد.
اگر سرعت خودرو پایین و دور موتور آرام باشد، احتمال باز شدن گیرپاژ شاتون و گژن پین وجود دارد. با اینکه این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد، ولی در صورت وقوع شاتون تنها خم می‌شود و موتور به کارکرد خود ادامه می‌دهد. شاتون خم شده با دیواره سیلندر برخورد کرده و صدای زیادی ایجاد می‌کند. در این حالت قدرت موتور به شدت کاهش یافته و به سختی کار می‌کند و بعد از مدتی خودرو متوقف می‌شود.
وقتی موتور خودرو شاتون بزند موتور خراب شده و کاری از دستتان بر نمی‌آید و سریعا باید به تعمیرگاه رفته و موتور خودرو را تعمیر و شاتون ها را تعویض کنید. اما قبل از اینکه خودرو به طو کامل از کار بیافتد می‌توان از طریق نشانه هایی این موضوع را متوجه شد. این علائم عبارت اند از :
البته بهترین راه و مطمئن ترین روش برای بررسی وضعیت شاتون، باز کردن موتور و بررسی محل اتصال میل لنگ به شاتون و یاتاقان ها و پیستون می باشد. این کار نیاز به دانش کافی و هزینه بالایی دارد.
