ماتریس بوستون چیست و چگونه در کسب و کار استفاده می شود؟

در حال حاضر بسیاری از سازمان‌ها و کسب و کارها از سیستم‌ها و افراد قوی برای مدیریت مالی استفاده می‌کنند؛ چون خیلی خوب می‌دانند که اگر نتوانند منابع مالی خود را به درستی مدیریت کنند، دیر یا زود در سراشیبی افول و زوال می‌افتند و ممکن است دیگر نتوانند قد علم کنند. یکی از دغدغه‌های اصلی بیزینس‌ها این است که نمی‌دانند روی کدام دسته از محصولات خود سرمایه‌گذاری کنند. ماتریس بوستون یا ماتریس BCG یکی از ابزارهایی است که به این سوال مدیران و صاحبان کسب و کار پاسخ می‌دهند و آن‌ها را از شک و تردید نجات می‌دهد.

ماتریس بوستون (Boston Matrix) چیست؟

ماتریس بوستون، ابتکاری از گروه مشاوره بوستون (Boston Consulting Group) است که با نام‌های ماتریس BCG، ماتریس رشد – سهم بازار و ماتریس پرتفوی محصول (Product Portfolio Matrix) هم از آن یاد می‌شود. این ماتریس در سال 1970 و به دست بروس هندرسون، بنیان‌گذار گروه مشاوره بوستون طراحی شد. هدف او از خلق این ماتریس این بود که کسب و کارها بتوانند از ماتریس مورد بحث برای تخصیص منابع مالی و سرمایه‌گذاری روی محصولات، خدمات و شرکت‌های زیرمجموعه خود استفاده کنند. البته ماتریس بوستون این قابلیت را دارد که برای تخصیص منابع، مدیریت تولید، مدیریت استراتژیک و تحلیل پرتفولیو هم مورد استفاده قرار بگیرد. در ادامه تعریفی مختصر و مفید از این ماتریس ارائه خواهیم داد:

ماتریس بوستون (Boston Matrix) که به آن ماتریس رشد – سهم بازار هم گفته می‌شود، مدلی است که به کسب و کارها کمک می‌کند سبد محصولات و برندهای خود را تجزیه و تحلیل کنند و سپس تشخیص دهند که روی کدام محصولات و برندهای خود سرمایه‌گذاری کنند و از سرمایه‌گذاری روی کدام محصولات و برندها خودداری کنند. این ماتریس در زمینه بازاریابی و استراتژی کسب و کار هم کاربرد دارد. این ماتریس یک محور افقی و یک محور عمودی دارد که محور افقی آن سهم بازار و محور عمودی آن نرخ رشد بازار است. به همین خاطر است که به ماتریس مورد بحث، ماتریس رشد – سهم بازار هم گفته می‌شود.

پیش از آنکه بخواهیم به شیوه تحلیل این ماتریس و رسم آن بپردازیم، باید بدانیم که دقیقاً منظور از سهم بازار و رشد بازار چیست. تا زمانی که دقیقاً معنای این کلمات را ندانیم، نمی‌توانیم از این ماتریس به خوبی استفاده کنیم:

• سهم بازار (Market share): آیا محصولی که داریم آن را در بازار به فروش می‎رسانیم، سهم زیادی از بازار را در اختیار دارد یا اینکه سهم آن در بازار کم است؟ برای فهمیدن درست سهم بازار، باید بزرگ‌ترین رقیب خودمان را زیر نظر بگیریم، سپس سهم بازار خودمان را نسبت به سهم بازار بزرگ‌ترین رقیب ارزیابی کنیم.
• رشد بازار (Market growth): آیا تعداد مشتریان بالقوه محصولات یا خدمات ما در بازار در حال رشد هستند یا پس از مدت‌ها ثابت مانده‌اند؟ رشد بازاری که داریم محصول خودمان را در آن می‌فروشیم، مناسب است یا این بازار رشد چندانی ندارد؟

برای اینکه بتوانیم در مورد سرمایه‌گذاری روی محصولات و خدمات خودمان تصمیم بگیریم و بدانیم که کدام دسته از محصولات شایستگی لازم برای سرمایه‌گذاری را دارند، باید سهم بازار و رشد بازار را در مورد محصولات و خدمات خودمان بررسی کنیم. وقتی این کار را انجام دهیم، متوجه می‌شویم که محصولات ما به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1. ستاره
2. گاو شیرده
3. علامت سوال
4. سگ

ما در همیار آکادمی به طور کامل در مورد ماتریس بوستون توضیح داده ایم که با مراجعه به صفحه ماتریس بوستون چیست؟ میتوانید آن را مطالعه کنید.