قهوه نوعی نوشیدنی رایج است که از دانههای بوداده و آسیابشدهٔ گیاه قهوه به دست میآید. گیاه قهوه بومی مناطق نیمهگرمسیری آمریکا و برخی از جزایر جنوب و جنوب شرق آسیا است، این گیاه از آفریقا به سایر نقاط جهان پراکنده شد و در حال حاضر در بیش از ۷۰ کشور کشت میشود که در درجهٔ اول مناطق استوایی آمریکا، جنوب شرقی آسیا، هند و آفریقاست، هنگام رسیدن میوهٔ گیاه قهوه، دانههای قهوه را برداشت و فرآوری میکنند. دانههای قهوهٔ خشک شده به درجات مختلف برشته میشوند، بسته به عطر و طعم مورد نظر، درجهبندیهای مختلفی برای این محصول در نظر گرفته شدهاست، قهوه کمی اسیدی است و میتواند به علت داشتن کافئین بالا موجب تحریک انسان گردد.
قهوه، عربی شدهٔ واژهٔ کفا یا کافا است که در اصل نام منطقه و شهری در جنوب غربی اتیوپی است که گیاه قهوه در ابتدا در آنجا یافت شدهاست، فرهنگنویسان عرب میگویند واژهٔ قهوه در اصل نام نوعی شراب بودهاست که بعدها نام این نوشیدنی شده و همچنین میگویند ریشهٔ این واژه، فعلِ «قها» (تلفظ: qahā) بهمعنی بیاشتها بودن است؛ زیرا در گذشته تصور بر این بود که این مایع باعث بیاشتهایی میشود.
این واژه همچنین از راه زبان ترکی به زبانهای اروپایی راه یافتهاست.
چندین دلیل دیگر برای نامگذاری قهوه آورده شده که یکی از مشهورترینهای آن این است که این واژه از یک زبان اتیوپیایی یا یک زبان آفریقایی دیگر گرفته شده باشد و در اصل نام منطقهای به نام کفا در جنوب غربی اتیوپی بودهاست. گمان میرود که گیاه قهوه در ابتدا آن جا یافت شده، در ضمن مردم آن منطقه به این گیاه بون میگویند.
ابوعلی سینا، حدود هزار سال قبل در کتاب خود شرح جامعی در مورد قهوه آورده که البته ایرانیان در آن عصر بر آن نام بونو نهاده بودند و بوعلی نیز همین واژه را به کار بستهاست. این واژهای است که هنوز در اتیوپی آن را به کار میبرند. بوعلی سینا قهوه را به منظور تحریک بیماران افسرده، مورد استفاده قرار دادهاست.
دانههایی که دم میکنید از دانههای کوچک شده درخت قهوه است که بعد از جداسازی از درخت به شکلی که ما میبینیم در میآید.
قسمت روکش خارجی آن “Exocarp”، لایه زیرین آن “Mesocarp” به نازکی کاغذ و در لایه داخلی “parenchyma” نام دارد.
هسته قهوه از دو بخش تشکیل شده که در کنار هم قرار میگیرند و روی هر کدام را لایهای پوشاندهاست که اسم زیستمحیطی آن “spermoderm”نام دارد اما بهطور کلی در سیستم بازار جهانی به «لایه نقره ای» مشهور است.
چندین گونه از درختچهٔ قهوه وجود دارد که دانهها یا همان میوهٔ قهوه از آنها استخراج میشود، دو گونهٔ اصلی تجاری بیشتر کشت میشود که یکی معروف به قهوهٔ عربیکا است که مورد توجهترین گونه است و بومی ارتفاعات جنوب غربی اتیوپی و فلات بوما در جنوب شرقی سودان است و احتمالاً کوه مارسابیت در شمال کنیا میباشد، نوع دیگر گونهٔ قهوهٔ کانیفورا است که بومی نواحی غربی و مرکزی زیر صحرای آفریقا از گینه تا اوگاندا و سودان جنوبی میباشد، چندین گونهٔ دیگر هم وجود دارد که کمتر مطرح هستند از جمله لیبریکا،موریتیانا، راکیموسا و استنوفیلا
تمام گیاهان قهوه در خانوادهٔ بزرگ روناسیان قرار دارند که درخت و در حقیقت درختچههایی همیشه سبز هستند که ممکن است تا ۵ متر رشد داشته باشند (۱۵ فوت)، برگهای درختچهٔ قهوه سبز تیره و براق میباشد و معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر (۴/۶ اینچ) طول و ۶ سانتیمتر (۲/۴ اینچ) ممکن است گسترش داشته باشند، برگها اغلب ساده هستند و خوشههای گل به رنگ سفید معطر است، مادگی گیاه شامل تخمدان تحتانی است که مشخصهٔ روناسیان میباشد، گلها اغلب بیضی شکل و اندازهٔ آنها حدود ۱/۵ سانتیمتر (۰/۶ اینچ) میباشد، میوهٔ نارس قهوه به رنگ سبز است و در ادامه تبدیل به رنگ زرد میشوند و در هنگام رسیدن تبدیل به رنگ قرمز میشوند، هر میوهٔ قهوه شامل دو دانه است و در ۵ تا ۱۰ در صد میوهها تنها یکدانه وجود دارد، انواع میوههای قهوه در گونهٔ عربیکا بین ۶ تا ۸ ماه میرسند و قابل چیدن هستند در حالی که در قهوهٔ روبوستا حدود ۹ تا ۱۱ ماه زمان میبرد، میوهها را معمولاً به کمک نور خورشید خشک میکنند اما روشهای صنعتی هم برای این کار وجود دارد قهوهٔ عربیکا عمدتاً خودش گرده افشانی میکند و قهوهٔ کانیفورا و لیبریکا نیاز به پیوند دارند و باید رویشی تکثیر شوند از جمله قلمه زدن و پیوند و جوانه زدن که از روشهای معمول تکثیر رویشی است.
فروشگاه حراجی نماینده محصولات قهوه، دمنوش نیتل (نی تل) در ایران است