در این مقاله کوتاه قرار است تا با هم روند حذف کردن یا ساخت یک عادت را با هم یاد بگیریم. انسان چیزی نیست جز عادت های خود. شاید این جمله کلیشه ای باشد ولی کاملا درست است.ناخودآگاه ما از تمام اطلاعاتی که دارد استفاده میکند و با آنها عادات زندگی ما را میسازد. مثلا اینکه ما صبح ها زود از خواب بیدار شویم یا نه به اعتقادات و خانواده ما بستگی دارد. بااین حال اگر میخواهیم عادتی را از زندگی خود حذف یا به زندگی خود دعوت کنیم میتوانیم این کار را انجام دهیم.
در ابتدا باید بدانیم که عادت چیست. عادت مجموعه ای از رفتار تکرار شونده بدون تفکر است که به صورت ناخودآگاه انجام میشود. مثلا این که ما هرروز صبح بیدار میشویم و بدون فکر کردن گوشی خود را چک میکنیم. این یک عادت است. حتی گاهی نمیدانیم که چرا داریم گوشی خود را چک میکنیم ولی باز فردا این کار را انجام میدهیم.
این عادات به قدری ریز هستند که گاها نمیتوانیم آنها را از کارهای روزمره تشخیص دهیم و خیال میکنیم این کار ها باید انجام شوند. مثل اینکه در هنگام خواب به پشت یا سینه میخوابیم. بعضی از ما عادت داریم که دست خود را زیر سر خود میگذاریم و یا این عادت را نداریم.
پس عادت مجموعه ای است که حتی نمیتوانیم آن را از کارهای روزمره تمیز دهیم. حال در مرحله اول باید عادات خود را شناسایی کنیم. برای این کار یک برگه نیاز داریم و یک خودکار و کمی دقت. مدت زمان ما برای این تمرین یک هفته است. هرکاری که در طول یک هفته انجام میدهیم را باید بنویسیم تا بتوانیم خوب را از بد تشخصی دهیم.
اینکه ما سعی کنیم در رفتار خود ریز شویم زمان زیادی از ما نمیگیرد و زمان زیادی را هم برایمان ذخیره میکند. اصلا به این فکر نکنید که نمیتوانید این کار را با این دقت انجام دهید. این کار یکی از ساده ترین تمرین های این مقاله است. در ادامه قصد داریم با این عادات کارهایی را انجام دهیم.
عادات ما بسیار بر زندگی ما تاثیر میگذارد و اصلا بهتر است بگویم زندگی ما را تشکیل میدهند. این که عادات مخرب خود را حذف کنیم به ما کمک میکند تا زندگی خود را بیشتر تحت فرمان خود داشته باشیم.
عادات مفید علاوه بر اینکه زندگی را برای ما رضایت بخش تر میکنند میتوانند به ما سرعت فوق العاده ای ببخشند. خیلی از عادات مفید میتوانند به رشد و ترقی ما سرعت ویژه ای بدهند و آن را بهتر و کارآمد تر کنند.
با توجه به اینکه عادت چیزی است که با ناخودآگاه ما مرتبط است ما هم باید بتوانیم به زبان خودش با او صحبت کنیم. در ابتدا حذف عادت های مخرب را خواهیم گفت. برای اینکه متوجه شوید کدام از عادات شما مخرب است و به شما لطمه میزنند باید آن را شناسایی کنیم. شناسایی عادات کار بسیار راحتی است. کافی است به مدت یک هفته کارهای روزمره خود را یادداشت کنید. برای مثال: چای خوردن، مسواک زدن، چک کردن ایمیل ها، استراحت، صحبت با خانواده، سیگار کشیدن، آب دادن به گل ها و … .
خوب حالا خیلی راحت میتوان آن را دید. کاری که به شما ضربه میزند (کوتاه مدت و بلند مدت) باید حذف شود. ما به این عادات میگوییم عادات مخرب. این روزمرگی ها طی زمان بسیاری از فرصت های ما را از بین میبرند و به ضربه های بزرگی میزنند. شاید در مقیاس کوچک به چشم نیاید ولی در مقیاس بزرگ ضربه بزرگی میزنند.
یک شرکت هواپیمایی آمریکایی فقط با حذف یک زیتون از غذای مسافران توانست در یک سال ۴ میلیون دلار صرفه جویی کند. بدون اغراق حذف کردن عادات مخرب کمی سخت است و باید درد و رنج آن را تحمل کنید.
حذف کردن عادات در ۵ مرحله اتفاق می افتد. این ۵ مرحله شاید ساده به نظر بیاید ولی به همین سادگی میشود یک عادت بد را حذف نمود. این ۵ مرحله عبارتند از:
منظور از سر نخ هر چیزی است که ما را به یاد عادت بد خود می اندازد. کلاس های ۱۲ قدمی که برای ترک اعتیاد است مثال جالبی را میزنند. آنها میگویند که باید ۳ چیز را از خودت دور نگه داری ۱ توپ بازی ۲ زمین بازی ۳ همبازی. توپ بازی همان مواد مخدر است، زمین بازی جایی است که در آن مواد مخدر مصرف میکنند و همبازی کسی است که با او مواد مخدر مصرف میکنند. این ۳ تا هر کدام سر نخی برای او خواهند بود و به همین دلیل هم باید از آنها دوری گزیند. سعی کنید تا میتوانید سر نخ ها را از خود دور نگه دارید تا آنها را نبینید.
مغز ما مسئولیت بقای ما را به عهده دارد و برای همین کار های سخت و دشوار را قبول نمیکند. این تغییر ذهنیت را باید در خود ایجاد کنیم. مثلا یک معتاد باید مصرف مواد مخدر را در ذهن خود به امری دشوار و سخت تبدیل کند و برای خودش تعیین کند که مصرف کردن مواد از من خیلی انرژی میگیرد و کار بسیار دشواری است.
رنج عامل فرار کردن مغز ماست. مغز ما از هر چیز رنج آوری فرار میکند. دلیل این که از درس خواندن و ورزش کردن و … فرار میکند چون خیال میکند این کار ها رنج آور هستند. حال کافیست ما عادت مخربی که داریم را رنج آور تلقی کنیم. برای اینکار بهتر است رنج هایی که آن کار برایمان دارد را به خاطر آوریم و یادداشت کنیم. مثلا افرادی که سیگار میکشند میتوانند بنویسند:
رنج هایی که برای سیگار کشیدن متحمل میشوم: ۱-بوی بدی میدهم و این باعث میشود که من از جامعه ترد شوم. ۲-در ادارات آدم سیگاری استخدام نمیکنند و این آینده شغلی مرا به خطر می اندازد. ۳- کسی به یک مرد سیگاری دخترش را نمیدهد و …
حال وقت آن است که به خود تعهد بدهیم تا در هر لحظه درست ترین و بهترین تصمیم را بگیریم.این تعهد به ما کمک میکند که واقعا در معرض تصمیم گیری خوب فکر کنیم و درست ترین و عقلانی ترین تصمیم را بگیریم.
حالا که همه این کار ها را انجام دادیم بهتر است برای خود پاداشی هم در نظر بگیریم. پاداش باید حتما کوچک و با احساس باشد تا بتوان آن را تکرار کرد. هیچ گاه برای خود پاداش بزرگ در نظر نگیرید که دیگر نتوانید آن را تکرار کنید.
در کنار حذف عادات مخرب در زندگی باید یک راه برای ساخت عادت هم وجود داشته باشد. اگر این پنج مرحله را برعکس کنیم مرحله دیگر به وجود می آید که برای ساخت عادت به کار میرود. این ۴ مرحله به ما کمک میکند تا عادات مثبت را در زندگی خود ایجاد کنیم.
حال که یاد گرفتیم چگونه یک عادت را حذف کنیم باید بدانیم که برای ساخت یک عادت باید چه کنیم. ساخت عادت به نسبت راحت تر از حذف عادات مخرب است. البته این ۴ مرحله نیاز به مداومت و تمرین زیاد نیاز دارد اما میتوان آن را به عنوان یک راه حل حتمی در نظر گرفت.
یکی از مهم ترین مراحل این است که سرنخ ها همیشه جلوی چشم ما باشند. من خودم زمانی که میخواستم عادت مطالعه را در خودم تقویت کنم کتاب هایم را به مدت ۱ ماه کف اتاق پهن کرده بودم و آن ها را بر نمیداشتم. هر گاه که پایم به اتاق میرسید یادم میافتاد که باید مطالعه کنم. شما هم از هر روشی که بلدید استفاده کنید تا سر نخ ها همیشه جلوی چشمتان باشد.
ذهن ما باید قبول کند که کاری که میخواهیم انجام دهیم بسیار ساده است و هیچ خطری برای ما ندارد. اگر بتوانیم راحت بودن آن را بارها برای خود تکرار کنیم در واقع نظرمان در مورد آن کار عوض میشود.
مدام خوبی های عادت را به خود یادآوری کنید. مثلا به خود یادآوری کنید که با خواندن کتاب احترام بیشتری را از مردم جلب میکنید و یا هر خوبی که برای ما لذت داشته باشد را به خود یادآوری کنید. میتوانید حتی آن ها را روی کاغذی بنویسید.
عادت را بارها با خود مرور کنید و به خود یادآوری کنید که این عادت شما باعث میشود حالتان خوب شود و حس بهتری نسبت به خودتان پیدا کنید. مانند زمانی که کتاب داستان میخوانید و حالتان تا چندروزی خوب میشود.
این ۴ مرحله به ما کمک میکند تا در زمان نسبتا کوتاهی یک عادت را به طور دائمی در زندگی بسازیم. البته در کنار همه این مطالب باید بگویم که حذف عادت و ساخت یک عادت به مداومت و سخت کوشی نیاز دارد. این که این روش سریع ترین روش است شکی نیست اما این به این معنا نیست که آسان است. حذف یا ساخت یک عادت بسیار سخت و دشوار است ولی با مداومت و سخت کوشی و تمرین زیاد میتوانیم کمی زندگی خود را در دست خود بگیریم.
(علیرضا ذکاوتمند)
