بسیاری از ناهنجاری‌های قلبی، در اثر تنگ شدن عروق قلب یا مسدود شدن آن‌ها رخ می‌دهد. این تنگی یا انسداد، میزان خون جریان یافته در قلب را کاهش می‌دهد. در نتیجه، عوارضی مانند تنگی نفس و تپش قلب شدید، بروز می‌کنند. در موارد خیلی حاد، فرد باید از روش‌هایی، مانند آنژیوپلاستی استفاده کند تا عملکرد قلب وی بهبود یابد.
گاهی انسداد رگ قلب به گونه‌ای است، که با روشهای سرپایی مانند آنژیوپلاستی برطرف نمی‌گردد. در چنین مواردی، جراح متخصص قلب و عروق انجام عمل باز قلب را توصیه می‌کند. در این روش (coronary artery bypass graft)، گرفتگی یا انسداد رگ‌ها درمان نمی‌شود؛ اما یک مسیر اضافی برای جاری شدن خون به سمت قلب، ایجاد خواهد شد. به این ترتیب، حجم خون دریافتی در بافت‌های قلب بهبود یافته و تنگی نفس به حداقل خواهد رسید.
مسیر اضافی ایجاد شده، شامل یک رگ برداشته شده از ناحیه ران پا یا قفسه سینه است. این رگ در زیر عروق مسدود شده، قرار گرفته و پیوند می‌خورد. از این پس، جریان خون از طریق این رگ پیوندی، به نواحی مختلف قلب می‌رسد. این روش جراحی را، جراحی بای پس عروق کرونری یا روشCABG می‌گویند.
عمل بای پس عروق کرونری قلب، در مواردی باید انجام گیرد که رگ‌های آن، دچار تنگی یا انسداد شده باشند. این روش جراحی، که به آن عمل بای پس قلب نیز، گفته می‌شود، برای بهبود ناهنجاری‌هایی، مانند «آترواسکلروز» یا بیماری عروق کرونر به کار می‌رود. حالت‌های زیر، از جمله ناهنجاری‌هایی هستند، که با استفاده از جراحی CABG بهبود می‌یابند:
دقت کنید که قرار نیست روش جراحی CABG، اختلالات یاد شده را درمان کند و پروسه بیماری را، به طور کامل از بین ببرد. بلکه قرار است در حضور آن‌ها، گردش خون را بهبود داده و عوارض ناشی از آن را برطرف نماید؛ برای مثال، پس از جراحی بای پس قلب، احساس درد در قفسه سینه و تنگی نفس بسیار کمتر خواهد شد.
جراحی قلب از هر نوع (جراحی باز یا کم تهاجمی)، حساسیت بالایی دارد. بنابراین رعایت مراقبت‌های قبل از عمل و بعد از آن، در بهبود بیمار تاثیر بسزایی خواهد داشت. معمولا بیماران قبل از انجام جراحی بایپس عروق کرونری، باید تغییراتی را در رژیم غذایی و دارویی خود اعمال کنند.
این تغییرات توسط پزشک متخصص به آن‌ها آموزش داده می‌شود. لازم است بیمار قبل از انجام عمل CABG، آزمایش خون و آزمایش‌های مرتبط با قلب را انجام دهد. نتایج این‌گونه آزمایش‌ها به پزشک جراح کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی جراحی را به بهترین شکل انجام دهد.
جراحی بای پس عروق کرونری قلب، یک جراحی قلب باز است که باید در بیمارستان انجام گیرد. به این ترتیب، معمولا صبح روز جراحی، لازم است بیمار در بیمارستان بستری گردد. حساسیت این جراحی بالاست و باید حتما توسط یک پزشک جراح متخصص و مجرب، انجام شود. پیش از آنکه بیمار به اتاق عمل منتقل گردد، باید یک آرام‌بخش به صورت وریدی، به بیمار تزریق شود. این کار برای آرام‌تر شدن و کاهش استرس وی مفید خواهد بود.
بیهوشی حین جراحی، از نوع بیهوشی عمومی است که به کمک داروهای تزریقی و ماسک صورت انجام می‌شود. در حین جراحی نیز، دستگاه تنفس به نام «ونتیلاتور» به بیمار متصل می‌گردد. در برخی روشهای جراحی، دستگاهی تحت عنوان دستگاه قلب و ریه، وضعیت جریان خون و اکسیژن در بدن را، ثابت نگه می‌دارد. به این عمل بای پس عروق کرونر با پمپ Off-pump می‌گویند.
برای شروع جراحی لازم است، یک برش طولانی در مرکز قفسه سینه در امتداد استخوان سینه ایجاد گردد. با این کار، قلب شخص به‌طور کامل قابل مشاهده خواهد بود. البته در حین جراحی CABG، فعالیت قلب به طور موقت، با دارو متوقف خواهد شد؛ اما روند خون‌رسانی به بافت‌های بدن از طریق دستگاه قلب و ریه ادامه می‌یابد. به‌طور کلی جراحی بای پس عروق کرونری، بین ۳ تا ۶ ساعت زمان نیاز دارد. هر چه تعداد رگ‌های مسدود شده بیشتر باشد، مدت زمان مورد نیاز برای جراحی، طولانی‌تر خواهد بود.
عمل بای پس قلب، با روشهای متعددی انجام می‌گیرد. بهترین روش جراحی، بنا بر نظر پزشک متخصص و با توجه به وضعیت بیمار انتخاب می‌شود. در ادامه، انواع روشهای جراحی بای پس عروق کرونری را معرفی خواهیم کرد.
پیش از این اشاره کردیم، که در برخی جراحی‌ها، دستگاه قلب و ریه همراه با ونتیلاتور، به بیمار متصل می‌شود. در این روش، ضربان طبیعی قلب متوقف شده و جریان خون از طریق پمپ قلب و ریه به بافت‌های بدن می‌رسد.
گاهی برای انجام جراحی بای پس عروق کرونری، از دستگاه قلب و ریه استفاده نمی‌شود. در این روش، ضربان قلب به صورت طبیعی ادامه می‌یابد. پزشک جراح باید ناحیه تحت جراحی در قلب را به کمک برخی تجهیزات ویژه ثابت نگه دارد. چالش‌های جراحی بای پس قلب، بدون استفاده از پمپ Off-pump زیاد است؛ زیرا عمل جراحی باید بر روی قلب تپنده انجام گیرد. از این رو، این روش جراحی تنها برای درمان افراد خاص، توصیه خواهد شد.
در جراحی بای پس عروق کرونری کم تهاجمی، برش‌های کوچکی بر روی قفسه سینه ایجاد می‌گردند. در این روش، تصویربرداری‌های ویدیویی و ابزارهای خاص جراحی، به کمک جراح می‌آیند. در واقع، این ابزارها کمک می‌کنند تا جراحی بای پس قلب، از طریق مناطق کوچک‌تر انجام گیرد. پس از اتمام عمل بای پس قلب، استخوان قفسه سینه با سیم بسته می‌شود. در نهایت، ضربان قلب و فشار خون بیمار، بررسی شده و دستگاه قلب و ریه متوقف می‌گردد.
بعد از جراحی بای پس عروق کرونری، بیمار باید به مدت یک تا دو روز، در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان، بستری باشد. تا زمان بیداری شخص، لوله تنفس در گلوی شخص باقی می‌ماند، تا بتواند تنفس کامل داشته باشد. در روزهایی که بیمار در بیمارستان به سر می‌برد؛ داروهایی برای کاهش درد به صورت وریدی به وی تزریق می‌گردد. پس از ترخیص از بیمارستان هم، مصرف داروهایی مانند آسپرین، از لخته شدن خون در بدن جلوگیری می‌کند.
معمولا پس از گذشت یک هفته، از عمل بای پس عروق کرونری قلب، در صورت تثبیت ضربان قلب، بیمار می‌تواند به خانه بازگردد. بهبودی کامل پس از این جراحی عموما بین 6 تا 12 هفته زمان نیاز دارد. البته زمان بازگشت به زندگی عادی برای افراد مختلف فرق دارد.
برای بهبودی سریع‌تر بهتر است، از زمانی که در بیمارستان هستید؛ به آرامی شروع به حرکت کرده و راه بروید. ممکن است لازم باشد، یک دوره فیزیوتراپی قلب را نیز انجام دهید. در صورت تجویز پزشک، برای طی کردن دوره فیزیوتراپی باید به یک فیزیوتراپیست ماهر، مراجعه کنید. این برنامه باید تحت نظارت متخصص باشد، تا به صورت اصولی و با کمترین فشار به قلب انجام گیرد.
نتیجه جراحی بایپس عروق کرونر هم، به تجربه پزشک و هم به مراقبت‌های بعد از عمل بستگی دارد. عمده افراد پس از این جراحی، احساس بهتری خواهند داشت.
بسیاری از بیماران تا سال‌ها پس از جراحی عروق کرونری قلب، زندگی سالمی داشته و هیچ یک از علائم بیماری را ندارند؛ اما در برخی افراد ممکن است، شریان‌ها در آینده دچار انسداد مجدد شوند. در چنین مواردی، جراحی یا روش دیگری به کار خواهد رفت.
تغییر در سبک زندگی افراد می‌تواند، نتایج جراحی عروق کرونری قلب را ماندگارتر کند. پایین آوردن سطح کلسترول، تنظیم فشار خون و کنترل بیماری دیابت، باید در اولویت قرار گیرند. برخی از مهمترین تغییراتی که بیماران قلبی، پس از جراحی CABG باید در سبک زندگی خود اعمال نمایند، عبارتند از:
عمل جراحی بای پس عروق کرونری قلب، باید توسط یک پزشک جراح مجرب و ماهر انجام گیرد، تا کمترین عوارض را در پی داشته باشد. با این حال عمل بای پس قلب نیز، مانند هر روش جراحی ممکن است، با عوارضی همراه گردد که عبارتند از:
با مشاهده هر یک از این علائم، باید حتما مساله را با پزشک متخصص در میان بگذارید. تاکید می‌کنیم که انجام جراحی بای پس عروق کرونری، باید توسط یک پزشک مجرب انجام گیرد. در غیر این صورت، عوارض جراحی CABG می‌تواند، برای شخص مشکل‌آفرین باشد.
سالانه بیش از 600 هزار جراحی بای پس عروق کرونری، در دنیا انجام می‌شود، که بیش از 50 درصد این عمل‌ها، در کشور آمریکا صورت می‌گیرد. بیماری عروق کرونری قلب در کشورهای صنعتی در حال افزایش است. داشتن وزن مناسب و ورزش منظم، احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.
عمل بای پس عروق کرونری قلب، به طور کلی زمانی توصیه می‌شود، که انسداد با درجه بالا در هر یک از شریان‌های کرونر اصلی، وجود داشته باشد و مداخله کرونری از راه پوست (PCI)، در رفع انسداد ناکام باشد. تصمیم‌گیری درباره جراحی، امروزه بر اساس ویژگی‌های بیمار و شدت بیماری، به دلیل توسعه ابزارهای انتخاب بیمار و طبقه‌بندی خطر، بهینه شده است. نتایج بلندمدت جراحی نیز به‌طور قابل توجهی بهبود یافته است.
بیمارانی که تحت CABG قرار می‌گیرند؛ نرخ بقای بالاتر، آنژین کمتر و کیفیت زندگی بهتری دارند. وقتی پزشکان با این سوال روبرو می‌شوند: «آیا می‌توانیم بعد از عمل بای پس قلب، عمر طولانی داشته باشیم؟» به‌طور کلی یک پاسخ خوب و مناسب برای همه بیماران دارند: «بیمارانی که تحت CABG قرار می‌گیرند، اغلب می‌توانند زندگی طولانی و سالم پس از آن داشته باشند».
منبع: «دکتر علیرضا قویدل | doctorghavidel»
