آمریکا از ایران چه انتظاراتی داره؟ امنیت اسرائیل، کاهش سرمایهگذاریهای نظامی، دست کشیدن از دخالتهای نظامی در منطقه، بیرون کشیدن نیروهاش از سوریه و عراق و یمن.
ایران چه انتظاراتی از آمریکا داره؟ برداشتن تحریمها(نه همه تحریمها، احتمالا تحریمهای حقوق بشری باقی میمونه) مانعی برای فروش نفت و برگردوندن پول حاصل ازش وجود نداشته باشه.
حالا ببینیم اگر توافقی حاصل بشه چه اتفاقی میافته. اول از همه یه جو احساسی راه میافته و تا حدودی قیمت دلار کاهش پیدا میکنه( نه خیلی زیاد) دولت به شدت چشم انتظار سرمایهگذارهای خارجی هستش ولی این سرمایه گذاریها احتمالا فراتر از خودرو و پتروشیمی نمیره. آیا این سرمایهگذاریها اشتغالی ایجاد میکنه؟ خیلی کم. در حدی که بعد از برجام ایجاد کرد. آیا توی زمینههای دیگه مثل توریسم و اینا هم سرمایه گذار خارجی جذب میشه؟ به هیچ وجه. چرا؟ محسن رنانی قبلا توضیح داده بود که سرمایهگذار خارجی سرمایهاش رو نمیاره توی کشوری که چند نفر موتورسوار میتونن مانع اجرای دستورات قانونی و دولتی بشند. دولت در سایه همچنان وجود خواهد داشت و با کوتاه شدن دستش از نظامیگریهای منطقهای به مسائل داخلی بیشتر و بیشتر وارد میشه پس در این شرایط امکان نداره مثلا یک سرمایهگذار خارجی بیاد و برای ساخته شدن یه هتل سرمایهگذاری کنه.
آمریکا مشکلی با اینکه ایران نفتش رو بفروشه نداره، مشکلش اینجاست که پول حاصل از فروش نفت نباید صرف حمایت از حزبالله و باقی گروههای نظامی توی منطقه بشه، پس باید صرف چی بشه؟ رفاه عمومی؟ به هیچ وجه. باید صرف خرید کالاهای خارجی بشه. آمریکا هر کشور دارای نفتی رو به شکل یک بازار میبینه. نفتی که این کشورها میفروشند یا باید صرف خرید کالاهای خارجی بشه( مثل ماشینهای خارجی و کالاهای لوکس و برند و غیره) یا اینکه اگر اصراری دارند که توسعه رو توی برنامههاشون داشته باشند این توسعه باید از راه پیمانکارهای خارجی صورت بگیره، مثل اتفاقی که توی عربستان میافته.
آمریکا مشکلی با تمامیتخواهی و عدم آزادی توی ایران داره؟ خیر. آمریکا همیشه همپیمان موخوفترین دیکتاتوریها توی دنیا بوده، از عربستان فعلی بگیر تا پینوشه شیلی، تا خود صدام حسین و حسنی مبارک. آمریکا فقط میخواد این کشورها قابل کنترل باشند و پول حاصل از نفتشون به جای اینکه تبدیل به سلاح برای مبارزه با اسرائیل بشه صرف خرید کالاهای خارجی بشه. حالا این کالاهای خارجی رو کیا میخرن؟ مردم؟ نه همه مردم، اقتصاد مبتنی بر نفت و فساد سیستماتیک اجازه نمیده که همه مردم از مزایای فروش نفت برخوردار باشند، مثل اتفاقی که بعد از برجام افتاد، عدهای برخوردار و ژن خوب تونستن پورش بخرن، سفرهای خارجی لوکس(نه به شکل معمول که میرن ترکیه و دو تا کنسرت میرن بلکه به شکل بسیار پرهزینه توی اروپا و امریکا) برن، کالاهای برند بخرند و غیره. این طبقه مرفه همیشه یه کارکرد خاص برای طبقه متوسط داشته اونم اینه که تبدیل شده به کعبه آمال و آرزوهای طبقه متوسط و نقش اون هویجی رو بازی میکنه که جلوی خر گرفتند که راه بره. طبقه متوسط بیشتر کار میکنه، وام میگیره مقروض میشه، برای اینکه بتونه کمی مثل طبقه مرفه زندگی کنه، کمی از برندها خرید کنه، کمی ماشین خارجی سوار بشه و ... این عامل هم یکی از عواملی هست که طبقه متوسط طرفدار باز شدن درهای واردات کالا و عادی شدن تبادلهای بانکیه. برای اینکه با شرایط فعلی امکان رسیدن به طبقه برخوردار رو از دست داده.
چه اتفاقات ملموسی برای طبقه متوسط میافته؟ تا حدودی شرکتهایی که درگیر تجارت بودند میتونن به کارشون ادامه بدن و از این نظر شرایط بیکاری به قبل از تحریمها برمیگرده، هواپیماها نوسازی میشن ولی مثل بعد از برجام که قیمت پروازها شناور شدند و گاهی تا ۲۰۰ درصد گرون شدند همچنان قیمتشون گرون میشه، رنو و پژو میان ایران و قرارداد همکاری مشترک امضا میکنند ولی هدفشون فروش محصولاتشون توی ایرانه، یه مقدار خیلی کمی خودروسازی رونق میگیره ولی قیمت خودروها خیلی پایین نمیاد.
به طور کلی شرایط زندگی برای طبقه برخوردار بهتر میشه چون حالا میتونه بیشتر از پول نفت منتفع بشه، طبقه متوسط شرایط با ثباتتری رو تجربه میکنه، دقیقا مثل بعد از برجام. طبقه فقیر آسیب میبینه چون تغییری توی شرایط کاریش، بیکاری گسترده، حاشیه نشینی و غیره ایجاد نمیشه، دولت بیشتر و بیشتر تعهدات خودش رو به بخش خصوصی حواله میده، خدمات عمومی پولیتر میشه، دولت حتی برای چراغسبز نشون دادن به سرمایهگذار خارجی ممکنه بیشتر از این دستمزدها رو پایین نگه داره، قانون کار رو دستکاری کنه (مثل کاری که در پی اون بود، طرح کارورزی و غیره) حتی اگر صاحب سرمایهای کارگرش رو شلاق هم زد حالا خیلی سخت نگیره بهش. اگر پیمانکاری ایمن سازی نکرد و معدن روی سر معدنچیها فرو ریخت خیلی سخت نگیره و غیره.
اگرچه اصولگراها به کاسبان تحریم معروف شدند و اینکه از شرایط بحرانی تحریم میتونن بیشترین منفعت اقتصادی رو ببرند ولی اصلاحطلبها عمدتا کاسبان توافق هستند. اصلاحطلبها و ژنهای خوبشون جزء اون طبقه برخوردار هستند که اگر تحریمها برداشته بشه میتونن با پول حاصل از فروش نفت بیشتر و بیشتر کالاهای خارجی مصرف کنند. به هر حال توافق با آمریکا نه برای ایران دموکراسی میاره، نه وضعیت معیشتی عموم مردم رو تغییر میده، در هر دو حال چیزی که مشخصه، فساد سیستماتیک چه در شرایط تحریم چه در شرایط توافق موجب بیشتر و بیشتر شدن شکاف و اختلاف طبقاتی میشه.