چگونه مزه غذاهای کرهای زیر زبان مردم جهان رفت؟
فکر می‌کنید بین غذا و موسیقی چه ارتباطی وجود دارد؟ احتمالا تنها ارتباطی که به ذهنمان می‌رسد یکی از این سناریوها مثل پخش موزیک موقع غذا خوردن است. یا شاید زمانی بوده که به صرف غذا در رستوران دعوت شده‌اید و موسیقی زنده هم جزئی از برنامه‌های آن مکان بوده است. صحنه دیگری که ممکن است در ذهنمان ظهور کند، پخش موسیقی‌های لایت و بی‌صدا هنگام شام خوردن‌های عاشقانه زوجین و یا موسیقی‌های کلاسیک فاخر در رستوران‌های گران‌قیمت باشد.
برای کشور کره جنوبی اما موسیقی کی پاپ (پاپ نوجوان عامه‌پسند) که توسط باندهای پسرانه و دخترانه اجرا میشود، سهم بسیار بزرگی را در کنجکاو کردن مردم کشورهای مختلف از نظر آشنایی با فرهنگ این کشور جنوب شرق آسیایی داشته است. غذا به عنوان یکی از مشترکات جوامع انسانی، همیشه جز اولین محصولات فرهنگی‌ای است که امتحان میشود و اگر مقبول واقع بشود، افراد را ترغیب می‌کند تا چیزهای بیشتری را هم جستجو کنند.
دقیقا همین اتفاق برای فرهنگ غذایی کره جنوبی افتاده است و همراه با موج موسیقی و تولیدات فرهنگی تصویری این کشور، تصاویر میزهای سرو شده برای خانواده امپراتور چوسان قدیم، تا باربیکیوی مخصوص کرهای که جوان‌پسند است دهان همه را آب انداخته!
داستان فراگیری موج هالیو (Hallyu) کره جنوبی در سراسر جهان از کجا شروع شد؟
درست همانطور که گوش میلیون‌ها نفر از طرفداران جوان موسیقی در دنیا به ریتم و آهنگ‌های پاپ کرهای آشنا شده، عاشقان غذا و امتحان مزه‌های جدید هم، مزه شیرینی‌ها و ترشی‌های کرهای را چشیده‌اند و به دوستان و آشنایان توصیه کرده‌اند. بی‌‌راه نیست اگر بگوییم که هنرمندان موسیقی و هنرپیشه‌های کرهای، بخشی از موج هالیوی این کشورند که کره را به عنوان یک بازیگر قدرتمند فرهنگی تثبیت کرده است.
اکنون تقریبا دو دهه است که فیلم و سریال‌های کرهای مهمان تلوزیون و سینمای خانگی مردم جهان و ایران شده اند. معمولا این سریال‌ها که مضامین تاریخی و یا خانوادگی دارند، در لوکیشن‌های ثابتی فیلمبرداری می‌شوند و تعامل شخصیت‌های محدودی را با هم به تصویر می‌کشند. «جواهری در قصر» که با نام یانگوم نیز در ایران معروف شد، داستان دختری بود که در دربار سلطنتی کره جنوبی به عنوان آشپز تربیت میشود.
از جمله ویژگی‌هایی که از آشپزی درباری کره جنوبی در این مجموعه تلوزیونی می‌توان فهمید، صرف وقت و دقت بسیار در جزییات آشپزی و آشنا شدن با مقام‌های مختلف شاغلان در دربار است. یانگوم بر اثر لیاقت به مقام بانو اولی آشپزخانه دربار می‌رسد و شخصیت او را مدام در حال چرخش و گردش و هنگام کار در آشپزخانه کنار موادغذایی مختلف می‌بینیم. این سریال سال 1385 از تلوزیون ایران پخش شد و طرفداران فراوانی هم پیدا کرد. در واقع، راه برای دوبله و تزریق فرهنگ کرهای به چشم و گوش ایرانی‌ها از همین سریال گشوده شد.
ظهور کره جنوبی با ظاهری جدید، این میگوی کوچک و بی‌مقداری که مابین دو نهنگ غول‌آسا (چین و ژاپن) در اقیانوسی سرگردان به سر می‌برد، یک شبه رخ نداده است. مبارزه با تاثیر بحران اقتصادی آسیا در اواخر دهه 1990، بخشی از سیاست کیم دائه جونگ (Kim Dae-jung)، رئیس‌جمهور سابق این کشور بود تا کره بتواند روی بازسازی فرهنگی خود برای پیشرفت کشور متمرکز شود.
او که از قدرت همسایگان کره، در تحت‌الشعاع قرار دادن کره جنوبی به خوبی آگاه بود، این موقعیت را فرصتی برای تثبیت کشورش در صحنه جهانی می‌دانست. در واقع، او می‌خواست میگو را از اسارت بین نهنگ‌ها رها کند. بسیار خب! اکنون کره جنوبی نه تنها آن جاندار سخت‌پوست کوچک نیست، بلکه در نوع خود به یک غول تبدیل شده است!
در میان افزایش علاقه به فرهنگ کره جنوبی، مصرف‌کنندگان جهانی، همه چیز از برنامه‌های تلویزیونی گرفته تا کی پاپ را با آغوش باز پذیرفته‌اند. اکنون، می‌بینیم که مردم از کی فود (K-food) صحبت کرده و رسپی‌های کرهای را به لیست غذاهای مورد علاقه‌شان در اینستاگرام اضافه می‌کنند، زیرا علاقه‌ای که در خارج از کشور کره نسبت به این کشور بوجود آمده باعث شده تا طعم غذاهای کرهای از مرزهای آن فراتر برود.
در طول دو دهه گذشته، فرهنگ پاپ کره جنوبی به یکی از صادرات اصلی این کشور شبه‌جزیره‌ای تبدیل شده است. K-pop – یا موسیقی پاپ کرهای – حس مشترکی را مابین شنوندگان موسیقی جهانی به وجود آورده است. اگر دقت کنید می‌بینید که فیلم‌های کره جنوبی، دسته‌بندی خاص خود را در پلتفرم‌های پخش ویدئو دارند. کره‌ای‌ها به صادرات فرهنگ عامه یا هالیوی خودشان حسابی مفتخرند!
اکنون زمان آن رسیده که غذاهای کرهای را به این لیست اضافه کنید.
محصولات K-food در سال‌های اخیر از رشد قابل توجهی برخوردار شده‌اند که عمدتاً ناشی از تقاضای پرشمار برای آنها در چین است؛ چین بزرگترین بازار هدف صادراتی کره است. اما در سرتاسر جهان، حتی در ناهارخوری‌های معمولی هم مردم تفاوت بین بولگوگی (Bulgogi ) را از بیبیم‌باپ (Bibimbap)می‌شناسند.
در گزارشی از بانک مورگان استنلی (Morgan Stanley) ، تحلیل‌گران سهام این بانک، رشد قابل توجهی را برای فروش کی فود در خارج از کشور کره طی پنج سال آینده پیش‌بینی کردند؛ دلیل این مسئله نیز به تاثیر عمیق صادرات فرهنگی کره باز می‌گردد.
چنین روند رشدی، همراه با فشار شرکت‌های کرهای برای گسترش دسته‌بندی‌های غذایی، روش‌ها و زیرساخت‌های توزیعی و جذاب‌تر کردن محصولات کرهای برای ذائقه خارجی است کهدر سال‌های آینده فرصت‌های گسترده‌ای را برای سرمایه‌گذاران صنعت غذایی کره جنوبی ایجاد می‌کند.
کی پاپ کرهای چیست؟
کی پاپ بیش از هر اقدام و برنامه‌ای که دولت یا اداره رسمی گردشگری کره جنوبی برای ترویج فرهنگ کرهای انجام داده باشد، در آشناسازی مردم جهان با این کشور موثر بوده است. به عنوان نمونه، می‌توانیم شناخت بریتانیایی‌ها را از کره جنوبی در نظر بگیریم که بیش از یک دهه از آغاز آن می‌گذرد. هرچند امروزه، بیشتر چهره‌های جوان باندهای دختری و پسری کره هستند که برای مشتاقانشان روی صحنه‌های مختلف در لندن و منچستر برنامه اجرا می‌کنند، اما یک دهه قبل از این، سرآشپزها و نوازندگان موسیقی کرهای بودند که راه این جوان‌ها را هموار کردند.
کی‌پاپ یا پاپ کرهای، سبک خاصی از موسیقی پاپ عامه‌پسند را در کلاس جهانی به دنیا عرضه کرده است که می‌توان در قیاس با سیستم پیچیده و کارآمد تولیدات الکترونیکی این کشور، ادعا کرد این نوع موسیقی، محصول استودیوهایی است که در واقع کارخانه‌های استعدادیابی و تولید پرفورمر (Performer) هستند! استودیوها قوانین بسیار سفت و سختی دارند و از سنین بسیار پایین دختران و پسران مستعد را آموزش می‌دهند و از آنها ماشین‌هایی پولساز تولید می‌کنند.
آهنگ‌های گروه‌های کی پاپ به زبان‌های کرهای، چینی و انگلیسی هستند. این نوع موسیقی در واقع تلفیقی است از خوانندگی، اجرا، رقص و رپ‌خوانی که موفقیت ملودی‌های جذاب و روتین‌های رقص پیچیده‌اش، مدیران شرکت‌های تولید موسیقی غربی را گیج کرده است. شروع کی پاپ نیز به سال 2012 بازمی‌گردد. زمانی که رپر کرهای به نام Psy ویدیوی آهنگی با نام Gangnam Style را بیرون داد. این ویدیو تا به حال در یوتیوب 3 میلیارد بار بازدید داشته است.
در حال حاضر، پسران گروه بی تی اس (BTS)هستند که خود را به عنوان یک پدیده جهانی تثبیت کرده‌اند. این گروه سال 2013 تشکیل شده و هر جا برای اجرای برنامه حاضر می‌شوند، طرفداران پروپا قرص و هیستریک‌شان خود را به آنجا می‌رسانند. در همین رابطه، اصطلاحات خاصی در جامعه هواداران بی‌تی‌اس رایج شده است؛ مثلا افراد خود را عضوی از آرمی یا ارتش بی‌تی‌اس می‌دانند. بی‌تی‌اس اولین گروه کی پاپی است که در جدول آلبوم‌های ایالات‌متحده صدرنشین شد و بیش از 12 میلیون مشترک در یوتیوب دارد. همچنین خبر ملاقات آنها با جو بایدن (Joe Biden)، رییس‌جمهوری وقت آمریکا در خرداد ماه امسال (1401) گواه قدرت این گروه نزد افکار عمومی است.
البته این نوع موسیقی محدود به بوی بندها (Boy Bands)نیست و دختران هم گروه‌های خاص خودشان را دارند و دستاوردهایشان در خارج از کره جنوبی کمتر از همتایان مذکرشان نبوده است. مثلا، گروه سیاه صورتی یا Black Pink یا اولین گروه دخترانه کی پاپ بود که با آلبوم و تک آهنگ خود به نام Kill this Love، به جدول بیلبورد پرفروش‌های ایالات‌متحده راه یافتند.
همه دنیا مشتریان رستوران‌های کرهای
جائه جون (Jae Joon)، مدیر رستوران میس کره‌آ (Miss Korea)در بیرمنگام، می‌گوید: «بیشتر مشتریان ما کرهای نیستند. بریتانیایی‌ها چنان از غذاهای ما استقبال کرده‌اند که باعث علاقه تعداد بیشتری از آنها به فرهنگ ما شده است. زمانی بود که مردم این کشور حتی نمی‌دانستند کره کجاست.»
همگام با میل سرسام‌آور به مصرف موسیقی کرهای، غذا نیز یکی از عناصرمهم در افزایش محبوبیت فرهنگ کرهای بوده است. مثلا باز هم لندن را در نظر بگیریم؛ شهری که قلب آن با مهاجرانش می‌تپد. کلان‌شهری با بافت مهاجرتی رنگارنگ و دارای رستوران‌های فرانسوی، روسی، چینی، هندی، پاکستانی، عربی، ترکی و ملیت‌های دیگر که در جایگاه رستوران‌داری و توریسم خوراک کاملا شناخته و تثبیت شده است، همچنین سرآشپزهای مشهوری مانند جودی جو (Judy Joo)و گوردون رمزی (Gordon Ramsay)دارد که مشتری‌ها برای چشیدن طعم غذایشان سر و دست می‌شکنند. از دیگر ویژگی‌های خوراک‌شناسی پایتخت انگلستان، صدور دستورهای غذایی ملل به منچستر، بیرمنگام، شِفیلد و اِدینبورگ است. با تمام این اوصاف که سبب میشود هر رقیبی قبل از بخت‌آزمایی در این شهر دوبار فکر کند رستوران های کرهای و باربیکیوی کرهای جدیدترین ملیت اضافه شده به لیست خوراک‌شناسان بریتانیایی است.
افرادی که برای صرف گیم‌باپ (Gimbap)و تِتِئَوک گوک (Tteokguk)و جاپ‌چائه (Japchae) در این رستوران‌ها و فست‌فودی‌ها پول می‌پردازند، به جز دانشجویان کرهای دور از وطن که دنبال تجدید خاطره با حس نوستالژیک‌شان به غذاهای خانه هستند، توریست‌ها و لندن نشینان‌اند. به علاوه، تقریباً همه سوپرمارکت‌های بزرگ، مواد اولیه یا غذاهای کرهای را عرضه می‌کنند، و فروشگاه‌های تخصصی کرهای اکنون در اکثر مراکز شهرهای بزرگ دنیا جزء مناظر رایج هستند.
جی راینِر(Jay Rayner) ، منتقد غذایی که برای آبزِروِر (Observer) قلم می‌زند، می‌افزاید: «علاقه مردم به غذاهای کرهای در پنج سال گذشته، مدام روند افزایشی داشته است؛ اما در سال گذشته (2019)، شاهد انفجار استقبال از خوراک و نوشیدنی‌های این کشور بودیم. شمار رستوران‌ها و سوپرمارکت‌های کرهای، هم در لندن و هم در سایر بخش‌های کشور، به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.»
او ادامه می‌دهد: «معیار محبوبیت واقعی یک فرهنگ غذایی، زمانی است که اقلام خوراکی آن فرهنگ در سوپرمارکت‌های بزرگ و اصلی وجود داشته باشند؛ امری که در مورد مواد غذایی کرهای روز به روز بیشتر و بیشتر اتفاق می‌افتد. همین روند، خود بخشی از گسترش علاقه مردم به فرهنگ کره است.»
رشد تعداد رستوران‌های کرهای، به‌ویژه خارج از لندن، تا حدی ناشی از افزایش دانشجویان این کشور است که در دانشگاه‌های بریتانیا تحصیل می‌کنند. طبق تخمین‌ها 53000 کرهای در بریتانیا زندگی می‌کنند که همین مسئله بریتانیا را تبدیل به بزرگترین محل تجمع کره‌ای‌های دور از وطن در اروپا کرده است.
البته از این تعداد تقریبا 20،000 نفر از آنها دانشجو هستند. جالب است بدانید که شهر نیو مالدِن(New Malden) در ایالت سورِی (Surrey) بریتانیا، خانه بیشترین جمعیت کرهای - تقریباً 20000 نفر - است و به همین علت، نام مستعار " کوریا تاون" یا شهرک کرهای (Korea Town) را روی آن گذارده‌اند.
کره‌ای‌ها روز به روز بیشتر در زوایای مختلف زندگی بریتانیایی‌ها نفوذ می‌کنند و علاقه به فرهنگ آنها، حتی فراتر از غذا و کی پاپ می‌رود. مرکز فرهنگی کره در لندن، میزبان جشنواره‌هایی برای نمایش استعدادهای موسیقی این کشور است و جشنواره‌های فیلم کرهای نیز برای هر چه بیشتر به رخ کشیدن صنعت در حال شکوفایی سینمایی این کشور در شهرهای انگلستان برگزار می‌شوند.
کره‌ای‌ها در صنعت لوازم آرایشی و بهداشتی و مد و فشن زنانه نیز حرف‌هایی جدی برای گفتن دارند.
سه دسته‌بندی غذایی کرهای در بشقاب غذای مردم جهان
افزایش فروش جهانی کِی فود، مسیری پر پیچ‌وخم داشته است. تولیدکنندگان این نوع غذاها و چاشنی‌ها، بعد از اشباع کردن بازار داخلی کره، چشم‌انداز خود را به چین معطوف کردند. زیرا نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی چین و کره امتیاز مثبتی برای شروع ورود به بازارهای خارج کره بود. هدف‌گذاری تولیدکنندگان یاد شده برای فروش کی‌فود به چین موفقیت‌آمیز بود و منجر به رشد سالانه 19 درصدی در فاصله سال‌های 2010 الی 2020 شد. با این حال، در دو سال اخیر، میزان تقاضا در چین نیز به حد اشباع رسیده است و تولیدکنندگان صنعت غذایی کره اکنون به دنبال بازارهای جدیدی می‌گردند.
همزمان، آگاهی جهانی از غذاهای کرهای مسیر رشدی طبیعی را طی کرده است، یعنی به موازات که فرهنگ کرهای برای ذائقه خارجی آشناتر شده است، غذاهای کرهای نیز معروف‌تر شده‌اند. به یک معنا، افزایش علاقه به محتوای سرگرمی، مانند فیلم‌ها، سریال‌های تلویزیونی و موسیقی پاپ کرهای، راه را برای کنجکاوی بیشتر در مورد فرهنگ هموار کرده است، که سپس به نوبه خود درهای آشپرخانه‌ها را به روی آشپزی کرهای گشوده است.
تولیدکنندگان کی‌فود نیز در این رابطه بدنبال پاسخ متناسب به تقاضای بازار هستند. در حال حاضر (سال 2022)، سهم کی‌فود در بازارهای جهانی 4% است که 10 میلیارد دلار درآمد برای کره جنوبی به همراه داشته است. صادرات مواد غذایی کره نیز طی ده سال گذشته سالانه 10 درصد افزایش یافته است.
چهار حوزه رشد کی‌فود کدام است؟
سه دسته غذاهای کرهای که در خارج از مرزهای این کشور آسیایی محبوب هستند، اسنک‌ها، نودل و کی‌میلز K-Meals نام دارد.
تنوع محصولات غذایی کرهای بسیار زیاد است، اما سه زمینه اصلی رشد عبارتند از: میان وعده ها، نودل‌های فوری و وعده‌های غذایی آماده. بر اساس محاسبات تحلیل‌گران از داده‌های صادرات و تولید 10 شرکت برتر مواد غذایی کرهای در خارج از این کشور، در پنج سال گذشته (2015 الی 2019)، این سه دسته روی هم حدود 70 درصد از کل فروش کی‌فود را در کشورهای دیگر به خود اختصاص داده‌اند.
اگر فقط آسیا را در نظر بگیریم، طبق آمارهای تحلیل‌گران، افزایش فروش اسنک‌های کرهای به شکل بارزی مشاهده میشود؛ به ویژه به این دلیل که تولیدکنندگان مواد غذایی در کره، از نظر جانمایی محصولات در قفسه فروشگاه - و منطبق‌سازی با ذائقه مصرف کننده‌ها- هوشیارانه رفتار کرده‌اند.
اسنک‌های کرهای از نظر نوع محصول، مشابه دیگر محصولات موجود جهانی در دسته‌بندی اسنک‌ها هستند؛ یعنی چیپس سیب‌زمینی، بیسکویت‌های نمکی، کیک‌هایی با روکش شکلاتی و غیره. اما شرکت‌های کرهای، طعم، بافت و شکل آنها را تغییر داده‌اند تا در بازار جهانی، محصولات خود را از محصولات غربی متمایز کنند.
ازطرفی، در دسته نودل‌ها و رامن، نودل‌های فوری کرهای که به دلیل ترکیب راحتی و طعم‌های منحصر به فرد (مانند چیلی و تند) از رقبا متمایز هستند، در گسترش جذابیت غذاهای کرهای نقش کلیدی داشته‌اند. بازار نودل فوری کره جنوبی در یک دهه گذشته در سطح جهانی 4 درصد رشد کرده است.
در نهایت، بیشترین میزان سود در صنعت تولید غذاهای کرهای از ناحیه کِی میلز بوده است. به نظر می‌رسد نیاز روزافزون به غذای سریع و سرعت در فرهنگهای سراسر جهان، باعث اقبال مردم به این نوع غذا شده باشد. وعده‌های غذایی کِی میلز، تجسم واقعی غذای جهانی‌سازی شده‌اند. البته این دسته‌بندی، هنوز در مراحل اولیه نفوذ است و در صورت فراهم آوردن دسترسی بهتر در بازارهای آسیایی و ایالات متحده، می‌تواند رشد سالانه 20 درصدی را تجربه کند.
پیش‌بینی آینده غذاهای کرهای
کرهای ها با یک برنامه دقیق موفق شده‌اند خود را از کشوری ناشناخته و منزوی به یک قدرت جهانی تبدیل کنند. در این مسیر، آنها دیگران را ابتدا با جاذبه‌های فرهنگی خود جذب کرده‌اند. در اصل میشود گفت غذای فرهنگی کره قبل از دستورهای غذایی ملی این کشور به مردم جهان ارایه شد و بعد از پذیرش اولیه، اکنون این تقاضای جهانی است که تولیدکنندگان غذای کرهای در دسته‌بندی‌های مختلف را با موفقیت تجاری مثال‌زدنی مواجه کرده است.
قرار گرفتن کره در مسیر و جریان تعامل با فرهنگهای دیگر، قدرت نرم آن را دوچندان کرده است. توجه به سلیقه و خواست مخاطبان و تلاش برای ارائه محصولات غذایی کره با ایجاد دگرگونی‌هایی که سلیقه‌ها را راضی کند توانسته غذای کرهای را به خوبی برندسازی نماید. به عنوان نمونه، چیپس سیب‌زمینی که یک اسنک ساده است در طعمی مثل عسلی و کَره‌ای طرفداران زیادی پیدا کرده و پیش‌بینی میشود حتی نودل چیلی شناور در فلفل قرمز فراوان هم در بلند مدت راهش را سر میز غذای ساکنان کشورهای دیگر پیدا خواهد کرد. مسئله‌ای که کره جنوبی با آرامش منتظر تحقق آن است: فتح ذهن‌ها و قلب‌ها با چاپستیک.
پ. ن این مقاله اولین بار در سایت کتاب کاله با عنوان "چرا غذا و موسیقی کرهای هر روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کند؟" به قلم اینجانب منتشر شده است. لطفا در صورت استفاده از تمام یا بخش‌هایی از آن لینکدهی شود.
منابع:
https://www.vox.com/culture/2018/2/16/16915672/what-is-kpop-history-explained
http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20210210001004
https://www.morganstanley.com/ideas/korean-food-revolution
https://www.theguardian.com/music/2019/apr/21/feast-from-east-britain-surfing-korean-culture-wave
