فرض کنید کالا یا خدمتی را میخواهید عرضه کنید؛ ابتدا باید قیمت آن را تعیین کنید. برای قیمت گذاری، باید از میزان هزینه ایی که برای آن کالا یا خدمت کردید آگاه باشید تا میزان سود را محاسبه و مدیریت کنید. بهای تمام شده یکی از شاخص های عملکردی میباشد که به بیان هزینه هایی که برای تولید یا ارائه خدمت صرف میشود می پردازد. با اطلاع دقیق از آن میتوان تصمیماتی مثل تعیین دستمزد، میزان قیمت، کاهش هزینه و توان رقابت در بازار را به درستی اتخاذ نمود.
با توجه به گسترش علم حسابداری و برای رسیدن به اهداف اختصاصی و دقیق هر کسب و کار، حسابداری را به زیرشاخه های تخصصی تقسیم کرده اند. یکی از کاربردی ترین شاخه های حسابداری، حسابدرای صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده است. اهمیت بالای این موضوع باعث شده که تمامی اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه بهای تمام شده را در حسابداری بهای تمام شده به صورت دقیق ثبت و بررسی کنند. با بررسی این گزارشات علاوه بر هزینه یابی، میتوان برای آینده کسب و کار نیز برنامه ریزی نمود.
حسابداری بهای تمام شده بخشی از حسابداری صنعتی است. تمرکز حسابداری بهای تمام شده روی تعیین و تشخیص هزینه هاست ولی حسابداری صنعتی علاوه بر تعیین و تشخیص هزینه ها، روی محل وقوع هزینه ها و بهبود تخصیص آنها نیز فعالیت مینماید.
نوع هزینه های کسب وکارهای بازرگانی، تولیدی، خدماتی و پیمانکاری بسیار متفاوت میباشد و مواردی که برای بخش مدیریت هر یک از از این کسب و کارها اهمیت دارد هم تفاوت دارند. برای پوشش این نکات، بهای تمام شده در حوزه های مختلف شامل موارد اختصاصی آن حوزه میباشد كه در گزارشات و داشبوردهاي مالي نمايش داده ميشود. در ادامه به بررسی جداگانه آنها میپردازیم.
در این کسب و کارها باید ابتدا اطلاعات دقیق خرید و موجودی کالاها ثبت شود همچنین موجودی کالا در ابتدا، انتها و طی دوره مشخص گردد. یکی از هزینه های برجسته در بهای تمام شده شرکت های بازرگانی، هزینه حمل و نقل میباشد.
شرکت‌های خدماتی باید علاوه بر محاسبه دستمزدها کارکنان در ارائه خدمت باید هزینه سربار هر خدمت نیز تخصیص بدهند.
در واحدهای تولیدی هزینه های مستقیمی که برای تولید یک کالا صرف میشود دارای اهمیت است. محصولاتی که از دوره های پیشین در انبار مانده نیز در نظر گرفته میشود و در پایان دوره موجودی پایان دوره نیز مشخص میشود. البته با داشتن یک سیستم یکپارچه که بتواند بین سیستم حسابداری و نرم افزارانبارداری ارتباط اطلاعاتی ایجاد کند؛ بسیار کاربردی می باشد. این واحدها برای تعیین قیمت یا بررسی سود هر کالای تولیدی، نیاز به گزارش دقیق بهای تمام شده دارند.
مهمترین نکته در محاسبه بهای تمام شده پیمانکاری دسته بندی هزینه هاست. یکسری از هزینه ها مستقیم به یک پیمان و پروژه مرتبط است که برای آن پروژه لحاظ میشود. نوع دیگری از مخارج هم بین چند پروژه مشترک است که باید بین آنها تقسیم شود. با توجه به مفاد قرارداد بین پیمانکار و کارفرما برخی از مخارج هم به عهده کارفرماست که باید ازآن وصول شود. باید نرم افزار حسابداری پیمانکاری که تمام این موارد را در نظر گرفته باشد میتوان گزارش دقیقی از بهای تمام شده پیمان ها بدست آورد.
پس از تعریف ابتدایی بهای تمام شده باید به سراغ روش های مختلف محاسبه آن رفت. با توجه به نوع هزینه های هر کسب و کار دسته بندی های گوناگونی از بهای تمام شده ارائه میشود. در ادامه به بررسی انواع آن میپردازیم.
این روش ها بیشتر در محاسبه بهای تمام شده تولیدی به کار میرود و هزینه هایی که مستقیم با خط تولید سر و کار دارند مثل مواد اولیه در این قسمت لحاظ میشوند و در لیست بهای تمام شده مستقیم ثبت میشوند.
هزینه هایی مانند دستمزد کارگران برای جا به جایی مواد اولیه در خط تولید که به صورت مستقیم نمیتوان آن را لحاظ نمود در بخش بهای تمام شده غیر مستقیم قرار میگیرند.
این نوع از محاسبه بهای تمام شده بسیار جذاب و کاربردی است. فرض کنید یک شرکت در سرمایه گذاری خود به سود 10 درصد دست یابد حال اگر در همین تایم میتوانست با سرمایه گذاری دیگری به سود 15 درصد دست یابد این 5 درصد از دست رفته در محاسبه بهای تمام شده فرصت از دست رفته لحاظ میشود.
بعضی از هزینه ها را میتوان برای زمان معینی حذف نمود؛ مثل هزینه تبلیغات یا آموزش کارکنان. این هزینه ها در بهای تمام شده اختیاري ثبت میشوند.
مدیر هر بخش با توجه به اختیاراتش و نوع کارکردش میتواند یک سری از هزینه ها را کنترل کند مثلا مدیرهای عملیاتی میتوانند هزینه ماشین آلات یا محصولات نیمه کاره بخش خود را مدیریت کنند اما هزینه بیمه کارکنان از کنترل آنها خارج میباشد. پس هزینه ها باتوجه به ماهیت قابل کنترل یا غیرقابل کنترل بودن؛ در لیست بهای تمام شده قابل کنترل یا بهای تمام شده غیرقابل کنترل ثبت میشوند.
یکی از مهمترین گزارشات حسابداری که با استفاده از آن تصمیمات استراتژیک اتخاذ میشود؛ بهای تمام شده تفاضلی می باشد. فرض کنید شما مدیر یک شرکت تولید خودرو هستید و باید بین تولید یک قطعه و وارد کردن آن تصمیم بگیرید. بهای تمام شده تفاضلی با محاسبه هزینه تولید و واردات آن قطعه و مقایسه این دو، در اخذ تصمیم پرسودتر به شما کمک خواهد کرد.
بهای تمام شده، مخصوصا بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت سود و زیان ظاهر میشود و میتواند برای محاسبه حاشیه سود ناخالص شرکت از درآمد کسر شود به همین دلیل در محاسبه آن باید بسیار دقیق عمل کرد. در روش های سنتی که با استفاده از اکسل محاسبه میشد از روش هایی مثل فایفو (اولین ورودی-اولین خروجی)، لایفو (آخرین ورودی-اولین خروجی)، میانگین موزون و روش استاندارد نیز استفاده میکردند.
برخی از فرمول های مهم این بخش عبارتند از:
خرید خالص = خرید طی دوره + اضافات خرید – (برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید + کسورات خرید)
موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره
موجودی کالای پایان دوره = موجودی کالای تعدادی در انبارها که قابل شمارش باشد * بهای هر کالا
در روش ادواری، بهای تمام شده در طول دوره ثبت نمیشود و گردش ندارد و در پایان دوره با بررسی تعداد کالا و تعیین ارزش برمبنای شیوه های گردش بهای تمام شده به عنوان موجودی پایان همان دوره و موجودی اول دوره بعدی در حساب و ترازنامه ثبت میگردد.
برخلاف روش ادواری، در روش دائمی با هرخرید و فروش، موجودی کالا بدهکار یا بستانکار میشود. بنابراین موجودی کالا به طور مستمر در گردش است و بها و مقدار آن ثبت میگردد. مزیت این روش این است که مقدار دقیق مانده موجودی کالا در زمان نمایش داده میشود.
به مجموع تمام هزینه های مستقیمی که برای تولید یک کالا صرف میشود؛ بهای تمام شده کالای فروش رفته میگویند. این هزینه ها عبارتند از مواد اولیه و دستمزد. البته هزینه های غیر مستقیم مانند بازاریابی و توزیع جزوی از بهای تمام شده کالای فروش رفته محاسبه نمیشوند.
بهای تمام شده به مدیران کمک میکند تا مخارج کسب و کار خود را مدیریت کنند و میزان سود را افزایش بدهند و با قیمت گذاری های رقابتی، جذب مشتری داشته باشند. به همین علت استفاده از نرم افزاری قدرتمند که بتواند با گزارشات مختلف حسابداری بهاي تمام شده، به کنترل های داخلی شرکت کمک کند؛ بسيار اهميت دارد.
شرکت حساب رایان پارس به عنوان یک شرکت دانش بنیان و با سابقه درخشان، قریب به دو دهه در تولید و ارائه نرم افزارهای یکپارچه حسابداری، مالی و اداری محاسبان با رویکرد ERP فعالیت دارد. شرکت حساب رایان پارس در ارائه نرم افزار حسابداری و بهاي تمام شده محاسبان، بیش از ۴۰۰۰ مشتری در سراسر کشور دارد.
کلیه شرکت ها میتوانند با تماس با واحد فروش، جلسه ای را با دپارتمان فروش در خصوص قابلیت ها و امکانات محاسبان داشته باشند.
شماره تماس دپارتمان فروش: ۸۷۷۶۰ (داخلی ۲۲۵) و یا شماره همراه( ۰۹۱۹۹۹۸۷۱۳۸)
