جلسه سوم : ایمان آگاهانه
فقط ایمان آگاهانه باقی میماند
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ (بقره / 285)
پیامبر به آنچه از جانب پروردگارش به او نازل گشته، مؤمن و گرویده است و مؤمنان همه ایمان آوردهاند به خدا و فرشتگانش و کتابهایش و پیامبرانش (و گویند) میان هیچ یک از پیامبران او تفاوت نمیگذاریم (همه را فرستاده و مأمور خدا میدانیم) (پذیرش وحی) و گویند: شنیدیم (فهمیدیم) و فرمان بردیم ... مغفرت تو را جویائیم - پروردگارا! و بازگشت همه به سوی توست.
اولاً ایمان یک خصلت برجستهی پیامبران خدا و مؤمنان و دنبالهروان آنهاست؛ ایمان داشتن، باور داشتن به رسالت خود. درحالیکه سیاستمداران عالم، احیاناً سخنان زیبایی و بیانات دلکش و شیوایی ممکن است داشته باشند، اما به آنچه میگویند، ایمان ندارند.
نتیجهگیری: ایمان و باور، خاصیت وابستگان به دعوت اسلام است. آدمهایی که ایمان و باوری ندارند و فقط چون دیگران رفتند، اینها هم احتیاطاً دارند میروند، اینها در قلمروی فکر اسلامی داخل نیستند. رودربایستی هم ندارد. ایمان لازم است.
سمع، یعنی شنوایی. حالت شنوایی، غیر از گوش است، گوش به معنای یک عضو بدن، با لفظ اُذُن در عربی تعبیر میشود. وقتی میگویند سمعنا یعنی ما با تمام وجود فهمیدیم آنچه را که خدا برای ما معین کرده و فرستاده بود. و اطاعت ما از روی روشنی و آگاهی و سمع بود. ایمان دو جور است: یک جور ایمان مقلدانه و متعصبانه.
از بعضیها اگر بپرسی، از کجا گفتی که پیغمبر اسلام حق است؟ هیچ نمیدانند. چون مردم کوچه و بازار و پدرها و معلم توی مدرسه میگویند پیغمبر حق است، این هم میگوید پیغمبر حق است. البته ایمان هم دارد. یعنی باورش آمده که پیغمبر حق است. اما این باور از روی تقلید و چشم بسته به دست آمده است. این ایمان مقلدانه است . ایمان متعصبانه هم مثل همین ایمان، ایمان مقلدانه است؛ که بعضیها حاضرند العیاذبالله به پیغمبرهای دیگر بیاحترامی کنند، برای خاطر دلخوشی پیغمبر ما! چون فلان عمل را ما مسلمانها انجام میدهیم درست است و چون دیگران فلان عمل دیگر را انجام میدهند، غلط است. یک ایمانی دارد، اما این ایمان متکی به دلیل نیست، فقط از روی تعصب است.
ایمان مقلدانه و متعصبانه در اسلام، هیچ قیمتی ندارد. یکی از دلایل این بیارزش بودن، این است که ایمان وقتی از روی تقلید و تعصب بود، زائل شدنش هم به آسانی کسبِ خودِ ایمان تقلیدی، آسان است.
برادران! ایمان ارزشمند، ایمان آگاهانه است، ایمان توأم با درک و شعور است، ایمانی است که از روی بصیرت و چشم باز و بدون ترس از اشکال به وجود آمده باشد.
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ (آل عمران / 190)
به یقین در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز نشانههای روشنی است برای خردمندان.
این نشانهها (آیات) برای چه کسانی است؟ برای گیجها؟ برای بیهوشها؟ برای آنانکه نمی اندیشند؟ ابداً. لأولیالألباب. برای خردمندان.
خردمند. آنکه دارای خرد و نیروی فهمیدن است و آنان همهی مردمند، در صورتی که فکر و هوششان را به کار بیندازند.
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ (آل عمران / 191)
آنها که خدا را در حال ایستاده و نشسته و به یک پهلو خوابیده یاد میکنند و در آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند (و به دل و زبان میگویند) پروردگار ما! این همه را به بیهودگی نیافریدهای و تو از بیهودگیها منزه و پیراستهای! پس ما را از شکنجهی آتش محفوظ بدار.
اگر مردم معمولی بخواهند خردمندان را معرفی کنند میگویند خردمند آن کسی است که در همهی امور زندگیاش پیشرو است، در هیچ کار سرش کلاه نمیرود، در کاسبیها، در پلتیکها، در سیاستبازیها، در معارضهها و مقابلههای با حریفها، همه جا دست او روی دست حریفهاست. قرآن اما چون هیچ یک از این بازیگریها را قبول ندارد، چونارزش واقعی را برای انسان، اتصال و ارتباط با خدا میداند، خردمند را به این صورت معرفی میکند: خردمند از نظر قرآن آن کسی است که این عالیترین ارزشها را بیش از همه چیز و همه کس مورد نظر داشته باشد. «الذین یذکرون» خردمندان آن کسانی اند که یاد میکنند خدا را... در همه حال به یاد خدایند. اما این به یاد خدا بودن به معنای یک حالت عرفانی خلسهآمیز درویش مآبانه نیست... یاد خدا بودن فعال. یاد خدا بودنی که عمل محسوب میشود.
رَبَّنَا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصَارٍ (آل عمران / 192)
پروردگار ما! بیگمان هر که را با آتش درافکنی، زبون و سرافکندهاش ساختهای. و ستمگران را هیچ یاور و مددی نیست.
خردمندان آن کسانی اند که در حال تفکر باشند، بعد که این تفکر و اندیشمندی را انجام میدهند به زبان دل و زبان ظاهر میگویند پروردگار ما! این را به بیهوده نیافریدهای. منزهی تو از این کار که به بیهوده بیافرینی؛ یعنی مهمترین و اساسی ترین نقطهی ایدئولوژی.
هر ایدئولوژی زندگی ساز، نقطهی اساسیاش این است که من اینجا برای کاری هستم... پس من مسئولیتی دارم و در این نظم عجیب یک جایی هم من دارم که اگر آنجا کار را به صورت درست و صحیح، آن عمل را آنچنانی که تو خواستهای انجام ندهم، این نظم را خراب کردهام.
رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا ... (آل عمران / 193)پروردگار ما! (به گوش دل و با تفکر در پدیدههای خلقت) صدای نداکنندهای را که به ایمان فرامیخواند (و میگفت) به پروردگارتان ایمان آورید، شنیدیم و در پاسخ به این ندای تکوین، ایمان آوردیم.
آن کسانی که ندای منادی را شنیدند که برای ایمان ندا میکرد و بعد ایمان آوردند، چه جور ایمانی آوردند؟ یک نفر گفته ایمان بیاورید، آن وقت ایمان آوردید. نه؛ اینها همان اولیالالبابند، همان متفکرانند. این منادی ممکن است به ظاهر پیغمبری باشد، اما در باطن، پیامبر عقل و تفکر و بینش آنها است که آنها را به سوی ایمان به خدا فرا میخواند و دعوت میکند. پس منادی به آنها گفته ایمان بیاورید و آنها از روی درک و شعور و آگاهی کامل ایمان آوردند. اینجور ایمانی در اسلام مطلوب است: ایمان آگاهانه.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَىٰ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ قَالُوا حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ (مائده / 104)
و چون به آنان گفته شود که بیایید و آنچه را خدا فرستاده و پیامبر میآموزد، بیازمائید و بفهمید گویند: راه و رسمی که پدران خود را بر آن یافتیم ما را بس! ولو پدرهایتان هیچ چیز نمیفهمیدند و هیچ راهی نمییافتند، بازهم شما از آنها تقلید میکنید؟
چون ایمان آگاهانه از نظر اسلام مطلوب است و خدای متعال ایمان ناآگاهانه را قبول ندارد و ارج و ارزشی برایش قائل نیست؛ لذا چندین جای قرآن، ایمانهای کورکورانهی مقلدانهی متعصبانه، که غالباٌ هم اینجور ایمانها آدم را با مغز به زمین میکوبند، این چنین ایمانهایی را با شدت توبیخ میکند.
برای شرکت در مسابقه از طریق این لینک اقدام کنید.
برای کسب اطلاعات تکمیلی به فضای مجازی هیئت مراجعه نمایید.
تلگرام | اینستاگرام | بله | ایتا