غربالگری های بارداری

غربالگری های بارداری

دوران بارداری، دوران بسیار مهمی است. نگرانی‌های زیادی درباره‌ی سلامت جنین و مادر در این دوران وجود دارد . وضعیت سلامتی جنین ، یکی از دغدغه‌های اصلی هر پدرومادری است . همه‌ی والدین دوست دارند که از سلامت فرزندِ در راه خود ، اطمینان کامل پیدا کنند . اما آیا راهی برای تشخیص مشکلات مادرزادی یا نواقص احتمالی جنین وجود دارد؟ آزمایش غربالگری روشی است که به ‌کمک آن ، مادران باردار از وضعیت ابتلای جنین خود به بیماری‌های مادرزادی و نواقص احتمالی آگاه می‌شوند . در این مقاله در مورد آزمایش های غربالگری و چگونگی آن‌ها در زمان‌های مختلف دوران بارداری صحبت خواهیم کرد.

آزمایش های غربالگری بارداری چیست ؟ به استناد سایت دینا

ناهنجاری‌های مادرزادی و بسیاری از اختلالات ژنتیکی می‌تواند در اوایل بارداری با استفاده از تکنیک‌ های مختلف تهاجمی و غیرتهاجمی شناسایی شود . آزمایش‌هایی که در سه ماهه ی اول بارداری برای تشخیص نقص‌های مادرزادی جنین انجام می‌شود شامل آزمایش‌های غربالگری و آزمایش تشخیصی است . برخی از آزمایش‌های بارداری برای همه ی زنان تجویز می‌شود ، درحالی‌ که برخی از آنها فقط با توجه به شرایط زنان باردار و تشخیص پزشک تجویز خواهد شد . هدف این آزمایش‌ها تشخیص زودهنگام نقص‌ها و اختلالات کروموزومی و ژنتیکی در جنین است . برخی از آزمایش های غربالگری برای موارد خاص تجویز می‌شوند . مثلا زنان بارداری که با توجه به محیط زندگی‌ شان در معرض بیماری سل قرار دارند ، باید آزمایش پوستی توبرکولین (tuberculin) را انجام بدهند.

آزمایش های غربالگری بارداری چه زمانی انجام می شوند ؟ به استناد سایت دینا

آزمایش‌های غربالگری سه‌ماهه ‌ی اول می‌توانند در ۱۰ هفتگی انجام شوند . این آزمایش‌ها معمولا شامل آزمایش خون و سونوگرافی هستند . موضوع مورد بررسی در آنها هم سلامت عمومی جنین و بررسی ابتلای او به بیماری‌های ژنتیکی مانند سندروم داون است . موضوع دیگری که در آزمایش ‌های غربالگری سه ماهه‌ی اول بررسی می‌شود ، فیبروز سیستیک و مشکلات قلبی جنین است .

آزمایش غربالگری سه ‌ماهه‌ی دوم به شکل معمول از شروع هفته ی 14 تا هفته ی 18 بارداری درخواست می‌شود . سونوگرافی هفته‌ های ۱۶ تا ۱۸ بارداری بايد هدفمند و به منظور بررسی تعداد جنین ، وضعیت جفت ، مبتلا به سندروم داون یا نقص لوله‌ ی عصبی (نقص لوله‌ی عصبی باز، مجموعه‌ای از نواقص است که هنگام تشکیل مغز و طناب نخاعی بروز پیدا می‌کند صورت می‌گیرد) انجام می شود .

آزمایش های غربالگری سه ماهه اول به استناد سایت دینا

در آزمایش های غربالگری سه ماهه اول می توان به سونوگرافی ، آزمایشات خون و نمونه گیری از پرزهای جفتی جنین اشاره کرد .

· سونوگرافی

در سونوگرافی به ‌کمک امواج صوتی ، از جنین درون رحم تصویربرداری می‌شود . با سونوگرافی می‌توان وضعیت و اندازه‌ ی جنین را تشخیص داد و مشخص کرد که مادر در چه ماه و روزی از بارداری خود به‌سر می‌برد . علاوه ‌براین ها ، پزشک متوجه نقص ‌های احتمالی در رشد اندام‌ها و استخوان‌ها هم می‌شود .

سونوگرافی موسوم به NT یا نوچال نیز مربوط به هفته یازدهم تا چهاردهم بارداری است . در این سونوگرافی ، ضخامت پوست ناحیه ی پشت گردن جنین اندازه‌گیری می‌شود . ضخامت غیرطبیعی پوست این ناحیه می‌تواند از نشانه‌های اولیه ی انواع خاصی از نقص‌های مادرزادی مثل سندرم داون باشد . سونوگرافی NT معمولاً همزمان با آزمایش‌های خون اواخر سه ماهه ی اول بارداری انجام می‌شود .

· آزمایشات اولیه خون

در سه‌ماهه‌ ی نخست بارداری ، دو نوع آزمایش خون انجام می‌شود : آزمایش غربالگری ترکیبی متوالی و آزمایش غربالگری ترکیبی serum . این آزمایش‌ها برای بررسی برخی مواد در خون هستند . موادی مانند پروتئین پلاسما A مرتبط با بارداری و هورمونی ( pregnancy-associated plasma protein-A) و سی. جی یا گنادوتروپین جفتی انسان (Human chorionic gonadotropin) استفاده می شود . غیرعادی بودن میزان هر یک از این مواد، نشان از اختلالاتی در کروموزم‌های جنین دارد. در اولین معاینات و آزمایش‌های بارداری ، خون نیز برای آگاهی از وضعیت ایمنی بدن نسبت به ابتلا به سرخجه ، سفلیس ، هپاتیت ب و HIV (ویروس ایدز) بررسی می‌شود .

آزمایش خون برای تعیین گروه خونی و عامل RH هم کاربرد دارد . این آزمایش به سازگاری RH مادر با جنین می‌پردازد. ممکن است مادر RH منفی یا مثبت باشد. بیشتر افراد RH مثبت هستند، اما درصورتی‌که RH منفی باشند، بدن‌شان پادتن‌هایی ترشح می‌کند که بارداری‌های بعدی آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد . درصورت ناسازگاری RH یعنی اگر RH مادر منفی و RH جنین مثبت باشد ، به بیشتر زنان در ۲۸ هفتگی و بعد از زایمان ، ایمونوگلوبین RH ، داده می‌شود . ایمونوگلوبین یا IVIG به‌عنوان درمان جایگزین پروتئین پلاسما ، در بیماران دچار کمبود یا نقص ایمنی که دچار کاهش یا از دست دادن قابلیت تولید پادتن هستند، تجویز می‌شود.

· نمونه گیری از پرزهای جفتی جنین

این آزمایش برای بررسی سلول‌های درون جفت استفاده می‌کنند که نوعی آزمایش تهاجمی با نمونه ‌برداری از بافت جفت یا پلاسنتا (placenta) است . این آزمایش را می‌توان بین هفته‌های 10 و 12 بارداری انجام داد . از این آزمایش برای تشخیص نقص‌های مادرزادی کروموزومی نظیر سندرم داون یا بیماری‌های خانوادگی مثل کم‌خونی داسی شکل یا فیبروز کیستیک استفاده می‌شود .

آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم به استناد سایت هیوا

در آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم می توان به سونوگرافی ، آزمایش خون ، غربالگری گلوکز و آمنیوسنتز اشاره کرد .

· سونوگرافی

این آزمایش برای بررسی دقیق تر کودک هرگونه مشکل رشدی است . به دلیل این که با سونوگرافی نمی توان مشکلات جنین را تشخیص دهد از آزمایشات دیگر استفاده می شود .

· آزمایشات خون

این آزمایش برای بررسی نواقص مادرزادی و ژنتیکی مانند سندروم داون و نابهنجاری های دیواره شکمی است و در سه ‌ماهه‌ی دوم بارداری انجام می‌گیرد . این آزمایش به خاطر اینکه چهار پروتئین جنینی را اندازه گیری می کند آزمایش غربالگری چهارگانه گفته می شود .

· غربالگری گلوکوز

آزمایش گلوکز هم برای تشخیص دیابت بارداری است . دیابت بارداری در دوران حاملگی اتفاق می‌افتد و موقتی است و بعد از زایمان برطرف می شود . اگر مادری به دیابت مبتلا شود ، ممکن است به عمل سزارین برای زایمان نیاز پیدا کند ، زیرا فرزندان مادرانی که مبتلا به دیابت باشند معمولا درشت هستند . احتمالا بچه در روزهای اول به دنیا آمدن دچار فشار خون پایین هم خواهد بود. آزمایش گلوکز مخصوص به سه ‌ماهه‌ی دوم باداری است . اگر مادری به دیابت بارداری مبتلا باشد ، در ۱۰ سال پیش روی خود نیز احتمال ابتلا به دیابت خواهد داشت . بنابراین لازم است تا پس از باداری نیز آزمایش‌های لازم را پیگیری کند .

· آمنیوسنتز (Amniocentesis)

برای انجام آزمایش آمنیوسنتز از مایع آمنیوتیک رحم بررسی می‌شود . این مایع در دوران باداری دور جنین را دربرمی‌گیرد . علاوه ‌بر سلول‌ها ، مواد شیمیایی متنوعی که بدن جنین تولید می ‌کند نیز در آن موجود است . آمنیوسنتز برای تشخیص اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون یا اسپینا بیفیدا ( spina bifida) استفاده می‌شود . آمنیوسنتز هم مختص به هفته‌ ی 15 بارداری می باشد .

آزمایش های غربالگری سه ماهه سوم

آزمایش دیگری که در 3 ماهه ی سوم انجام می شود GBS یا استرپتوکوک گروه B، نوعی عفونت شدید در زنان و نوزادان است و در دهان ، گلو ، دستگاه روده تحتانی و واژن زنان سالم می توان یافت. این باکتری در ناحیه واژن برای زن باردار خطرناک نیست ، اما برای نوزادی که هنوز سیستم ایمنی قوی و محکمی ندارد ، خطرناک است و ممکن است دچار عفونت ‌های شدید شود . آزمایش‌های غربالگری برای مادران ۳۵ تا ۳۷ ساله از طریق رکتوم یا واژن صورت می‌گیرد . اگر مادری دچار این عفونت باشد ، باید از آنتی بیوتیک استفاده کند تا در هنگام زایمان ، نوزاد از عفونت در امان بماند .

کلام آخر

آزمایش‌های غربالگری در دوره بارداری می تواند اطلاعات مهمی را در اختیار افراد باردار قرار دهد . بعضی از این آزمایشات می تواند با نظر شخصی شما انجامشود و اگر در این خصوص ترس یا اضطرابی دارید باید با پزشک خود صحبت کنید یا به یک مشاور ژنتیک مراجعه کنید .

منبع : غربالگری های بارداری