چنانچه به دنبال تهیه مواد شیمیایی برای مصارف گوناگون هستید احتمالا با این عبارات رو به رو شده اید: «مواد شیمیایی صنعتی» و «مواد شیمیایی آزمایشگاهی». این مواد با یکدیگر تفاوت های اساسی داشته و متاسفانه در برخی موارد، به جای یکدیگر به کار می روند. در این مقاله ابتدا به معرفی مواد شیمیایی صنعتی و آزمایشگاهی پرداخته و سپس تفاوت های این دو را با هم مقایسه می کنیم. پیش از آن، بهتر است با تعریف مواد شیمیایی آشنا شویم.
از جمله مهمترین مفاهیم در علم، مواد شیمیایی است. درک اینکه ماده شیمیایی چیست و چگونه بر زندگی روزمره ما تأثیر می‌گذارند، کلید مطالعه شیمی، زیست شناسی و سایر زمینه های علوم است. این مواد به عنوان عناصر منفرد یا ترکیبی از عناصر متصل به یکدیگر تعریف می شوند. عناصر اجزای سازنده اصلی ماده هستند. همه عناصر شناخته شده بر اساس ویژگی ها و رفتارشان سازماندهی می شوند. مواد شیمیایی ترکیبات ثابتی داشته و ویژگی هایشان تغییر نمی کند.
ماده شیمیایی را می توان برای تولید طیف وسیعی از محصولات از جمله داروها، محصولات مراقبت شخصی، مواد غذایی و سایر مواد مصرفی در صنایع مختلف مانند آرایشی و بهداشتی، دارویی، غذایی و نوشیدنی، کشاورزی و سایر بخش های تولیدی استفاده نمود. این مواد می توانند طبیعی یا مصنوعی باشند، به صورت خام هستند و در صنایع مختلف به شکل پیش ماده مورد استفاده قرار می گیرند و همچنین به دسته های گوناگونی طبقه بندی می شوند از جمله مواد شیمیایی صنعتی و آزمایشگاهی که در ادامه به آن ها می پردازیم.
مواد شیمیایی صنعتی موادی هستند که برای استفاده در فرآوری صنعتی تولید می شوند مانند پلی اتیلن (PE) . برخی از این مواد فقط در فرآیندهای تولید صنعتی استفاده می شوند در حالی که بسیاری دیگر به عنوان مواد تشکیل دهنده در محصولات تجاری که در بازارهای مصرف ظاهر می شوند، مورد استفاده قرار می گیرند. کلاس مواد شیمیایی صنعتی گسترده است، از جمله: حلال ها، واکنش دهنده ها، روان کننده ها، پوشش ها، رنگ ها، رنگ ها، جوهرها، ماستیک ها، تثبیت کننده ها، نرم کننده ها، عطرها، بازدارنده های شعله، هادی ها و عایق ها. مواجهه قابل توجه با بسیاری از این مواد می تواند اثرات مضری برای افراد یا محیط زیست داشته باشد.
برخی از مواد شیمیایی صنعتی POP هستند. اثرات این مواد بر سلامت انسان می تواند از تحریک خفیف پوست، سرگیجه و سردرد تا اثرات مزمن بر سیستم ایمنی، تولید مثل، عصبی و غدد درون ریز متغیر باشد. برخی POPهای صنعتی نیز به عنوان عوامل ایجاد کننده سرطان شناخته می شوند. ماده شیمیایی صنعتی دارای درصد نا خالصی بیشتری است به این معنا که درصد خلوص پایین تری داشته و بیشتر مناسب مصارف صنعتی است. هزینه نهایی این دسته از مواد به دلیل انجام نشدن فرایندهای خالص سازی و در نتیجه درصد خلوص پایین تر آن ها نسبت به مواد شیمیایی آزمایشگاهی کمتر بوده و استفاده از این مواد در مقیاس صنعتی بسیار مقرون به صرفه می باشد.
مواد شیمیایی آزمایشگاهی به هر ماده شیمیایی اطلاق می شود که در آزمایشات و تحقیقات استفاده می شود. بیشتر آن ها معرف های شیمیایی استاندارد یا مواد شیمیایی ساده هستند که به عنوان مواد اولیه برای سنتز مواد شیمیایی پیچیده تر عمل می کنند. به دلیل این که در آزمایشگاه ها در خلوص مواد بسیار حائز اهمیت است و حتما باید از موادی استفاده شود که کاملا خالص هستند، میزان خلوص این مواد می تواند در انجام تحقیقات بسیار نقش تعیین کننده ای داشته باشد.
به دلیل آن که مواد شیمیایی آزمایشگاهی درصد خلوص بسیار بالایی دارند، از قیمت بالاتری در مقایسه با مواد صنعتی برخوردارند. این مواد آزمایشگاهی با توجه به نوع مصرف به دو دسته طبقه بندی می شوند: تحقیقاتی و آزمون های تشخیصی. برخی از مواد شیمیایی که هم مصرف آزمایشگاهی دارد و هم جهت کاربرد در صنعت تهیه می گردد، عبارتند از پارافین، الکل، استون، نیترات منیزیوم، اسید نیتریک، دی اکسید تیتانیوم و غیره. همانطور که می دانید هر دو گرید صنعتی و شیمیایی مواد تشکیل دهنده یکسانی داشته و در عین حال تفاوت های اساسی آن ها منجر به آن شده است که این دو نوع ماده مصارف مختلفی داشته باشند و از نظر قیمتی متفاوت باشند.
اکنون که از میزان خلوص مواد شیمیایی صحبت شد بهنر است با گریدهای مختلف آن ها آشنا شویم. انواع گریدهای مواد شیمیایی عبارتند از:
گرید فنی: درجه خلوص این دسته از مواد کمتر بوده و غالبا به عنوان حلال مورد استفاده قرار می گیرند. خلوص متوسط، از 90٪ تا 95٪، معمولاً در فرآیندهای صنعتی، تولید و کاربردهای غیر بحرانی استفاده می شود، جایی که خلوص بالا مورد نیاز نیست. ناخالصی ها ممکن است در سطوح بالاتر نیز وجود داشته باشد.
گرید خالص شده: این نوع ماده آزمایشگاهی از درجه خلوص کافی برای کاربردهای حساس برخوردار نبوده و از همین رو، مصارف آموزشی دارد.
گرید آزمایشگاهی: این گرید، نشان دهنده خلوص بسیار بالای مواد شیمیایی است. اگرچه برای آموزش عالی است، اما به اندازه کافی خالص نیست که برای اهداف غذایی یا دارویی استفاده شود.
1. مهم ترین تفاوت بین این دو دسته ماده شیمیایی درجه خلوص آن هاست. میزان خلوص مواد صنعتی بیش از 90 درصد و مواد آزمایشگاهی بیش از 97 درصد می باشد.
2. هزینه مواد شیمیایی صنعتی نسبتا کمتر از نوع آزمایشگاهی است.
3. میزان تنوع در مواد شیمیایی آزمایشگاهی بسیار بیشتر از مواد صنعتی می باشد.
4. اهمیت بالا بودن درجه خلوص و همچنین کمتر بودن میزان ناخالصی در مواد شیمیایی آزمایشگاهی بیشتر است چرا که یک ناخالصی کوچک قادر بوده تا به طور کامل روند یک آزمایش را تغییر دهد.
در یک جمع بندی کامل از تفاوت مواد شیمیایی صنعتی و آزمایشگاهی می توان نتیجه گرفت که میزان خلوص در مواد آزمایشگاهی بسیار حائز اهمیت است و هنگام تهیه این مواد باید به این مورد توجه ویژه ای نموده و حساسیت بسیار بالایی داشته باشید. تعیین درجه خلوص مناسب برای محصولات خاص، تحقیقات یا اهداف ساخت ضروری است. استفاده از درجه خلوص پایین تر برای فرآیندهای با کیفیت بالا ممکن است منجر به کاهش کیفیت یا اثربخشی شود.
