من و هم نسل‌هایم شاید جزو آخرین کسانی بودیم که با مفهوم قلک از نزدیک آشنایی داشتیم. قلک‌های سفالی، قلک‌های پلاستیکی و قلک‌های قفل‌دار؛ بسیاری از ما در دهه 60 و 70 شمسی برای چیزهایی که دوست داشتیم باید عیدی‌ها و پول تو جیبی‌هایمان را در قلک می‌ریختیم تا شاید وقتی که قلک را می‌شکنیم، بخشی از پول لازم برای خرید وسیله دلخواهمان را پس‌انداز کرده باشیم.
قلک‌ها با تمام نوستالژیک بودنشان اما در بیشتر موارد نمی‌توانستند ما را به آرزوهامیان برسانند. بعدها حساب‌های بانکی شکلی از قلک‌ها جدید شدند که پول‌های ما را جایی نگه‌داری می‌کردند تا از خرج کردن در امان بمانند. اما چندی نگذشته بود که کارت‌های بانکی، عابربانک‌ها و خرید آنلاین؛ آمدند تا سرمایه‌های دوران کودکی و نوجوان ما با خود ببرند.
در چند سال اخیر به خصوص بعد از همه‌گیری کرونا که رفتارهای آنلاین را در سراسر جهان تحت‌تأثیر قرار داد، در ایران هم شاهد ظهور سرویس‌های نوین پرداخت، از جمله پرداخت اعتباری یا سرویس‌های الان بخر بعد پرداخت کن (BNPL) بودیم. اولین تجربه خود من استفاده از این نوع سرویس در پرداخت هزینه تاکسی‌های اسنپ بود. آن روزها به‌خاطر همه‌گیری کرونا بیشتر از اسنپ برای تردد استفاده می‌کردم و روزانه حداقل 2 یا 3 بار درخواست ماشین می‌دادم. این سرویس که به اسم اسنپ‌پی به سوپر اپ اسنپ، اضافه شده بود خیلی کار رو برای من راحت‌تر می‌کرد.
هرچند که وقتی اول ماه بعدی می‌خواستم یک جا پول اسنپ‌های چند هفته گذشته رو پرداخت کنم یکم از خوشحالیم کم می‌شد؛ اما واقعاً به سرعت پرداخت و مشکلاتی که ممکن بود توی زمان و پرداخت پیش بیاد (مثل نرسیدن پیامک رمز دوم و ...) می‌ارزید.
تا پیش از همه‌گیری کرونا بسیاری از تاکسی‌های اینترنتی به‌جز پرداخت نقدی، روش‌های دیگه مثل پرداخت کارت به کارت یا پرداخت درون برنامه رو اصلاً قبول نمی‌کردند. بارها شده بود که از راننده می‌خواستم جلوی یک خودپرداز توقف کنه تا پول نقد بگیرم؛ اما با اومدن کووید-19 خیلی چیزها در زندگی ما عوض شد.
سرویس BNPLتوی ایران یه خدمت نوپا و جدید محسوب میشه، توی دنیا هم عمر زیادی نداره و بیش از یک دهه است که به طور جدی ارائه میشه، اما رشد چشمگیری در این مدت داشته و تأثیر خودش رو روی خرده‌فروشی آنلاین به خوبی نشون داده.
بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط Juniper Research، تخمین زده میشه در سال 2022 بیش از 360 میلیون کاربر BNPLدر جهان وجود داشته که پیش‌بینی میشه تا سال 2027 این میزان به 900 میلیون کاربر برسه!
سرویس اسنپ‌پی موفق شده بیش از 3.5 میلیون کاربر رو جذب کنه، این حجم از کاربر می‌تونه فرصت خوبی برای خرده‌فروشی‌های انلاین باشه تا بازار خودشون رو گسترش بدند. فرض کنید که شما یک فروشگاه آنلاین فروش لوازم آرایشی یا تجهیزات آی‌تی دارید. خب به طور قطع امکان رقابت شما با برندهای بزرگ و فروشگاه‌های مطرح وجود ندارد. اما اگر فروشگاه شما یکی از پذیرندگان سرویس‌های BNPL باشد اوضاع فرق می‌کنه!
حالا من به عنوان یک مشتری نیاز به خرید یک هارد اکسترنال دارم، اما شاید هزینه چند میلیونی یک هارد اکسترنال مانع از این بشه که در همین لحظه خرید خودم رو انجام بدم و خریدم رو به زمان دیگه‌ای موکول کنم. اینجاست که سرویس BNPL امکان خرید در لحظه و پرداخت در آینده رو به مشتری می‌دهد. مشتری هم برای خرید لازمه که از پذیرندگان این سرویس خریدش رو انجام بده.
اینجا من به عنوان مشتری به خواسته خودم رسیدم. فروشنده موفق شده بدون هزینه‌های مارکتینگ جنسش رو به مشتری بفروشه و ارائه‌کننده سرویس BNPL هم درصدی از فروش رو از فروشنده دریافت می‌کنه. یک بازی برد برد!
احتمال دارد کارت‌های اعتباری و بانکی جای خودشون رو به سرویس‌های BNPL ، DEFiو حساب‌های دیجیتال (نئوبانک‌ها) بدهند.
نگاه کنید به زمانی که کارت‌های بانکی وارد زندگی ما شدند و شکل تعامل ما با بانک‌ها و حساب‌های بانکی رو تغییر دادند. حتی شکل خرید کردن ما رو هم تغییر دادند. امروز بیشتر ما پول نقد به همراه خودمون نداریم و از کارت‌های بانکی و پرداخت با گوشی استفاده می‌کنیم. حالا با ظهور نئوبانک‌ها، شما به راحتی و در عرض چند دقیقه می‌تونید یک حساب بانکی ایجاد کنید و نیازی به مراجعه به بانک ندارید.
کم کم به سمتی خواهیم رفت که استفاده از سرویس‌های «الان بخر بعداً پرداخت کن»، بیشتر خواهد شد و همان‌طور که امروز کمتر کسی پول نقد با خود حمل می‌کند؛ در آینده نزدیک هم کمتر کسی از پرداخت مستقیم و خرید نقدی استفاده خواهد کرد.
هرچند که تجربه تله بدهی در ساختار کارت‌های اعتباری بخشی از مخاطبین را به نسبت به استفاده از سرویس‌های BNPL بدبین می‌کند، اما بررسی نشان می‌دهد نسل Z بیشترین استفاده را از این نوع سرویس‌ها را دارد.
اما چرا استارتاپ‌های لندتک، بانک‌ها و به طور کلی صنعت مالی به دنبال ارائه چنین سرویس‌هایی به کاربران خود هستند؟ چه چیزی باعث شده تا بازیگرانی که خدمات فروش اقساطی یا تسهیلات را به سختی و با شرایط غیر منعطف ارائه می‌کردند، به دنبال چنین روش‌های پیشرویی بروند؟ روش‌هایی که در بسیاری از موارد کارمزد یا بهره‌ای از کاربران دریافت نمی‌کند. دلیل این موضوع به طور کلی تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان است.
تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان: با افزایش خرید آنلاین و تغییر در عادات خرید، مصرف‌کنندگان به دنبال گزینه‌های پرداختی هستند که به آنها امکان خرید کالا و خدمات را بدون پرداخت کامل در زمان خرید بدهد.
مدیریت مالی بهتر: بسیاری از مصرف‌کنندگان به دنبال راه‌هایی برای مدیریت بهتر بودجه خود هستند و BNPLبه آنها این امکان را می‌دهد که پرداخت‌ها را به اقساط تقسیم کنند.
افزایش فروش: با ارائه گزینه‌های BNPL، فروشگاه‌ها و پلتفرم‌های آنلاین می‌توانند مشتریان بیشتری را جذب کنند، زیرا این گزینه به خریداران این امکان را می‌دهد که بدون نگرانی از پرداخت فوری و موجودی فعلی حساب خرید کنند.
وفاداری: خدمات BNPLمی‌تواند به ایجاد رابطه بلندمدت با مشتریان کمک کند، زیرا آنها ممکن است به استفاده مکرر از این خدمات تمایل داشته باشند.
بانک‌ها و استارتاپ‌ها فین‌تکی از این روش در حال کسب درآمد هستند. بسیاری از استارتاپ‌های فین‌تک با فروشگاه‌ها همکاری می‌کنند تا خدمات BNPL را به مشتریان ارائه دهند و از این طریق درآمد بیشتری کسب کنند.
فناوری‌های نوین: استارتاپ‌های فین‌تک با استفاده از فناوری‌های نوین و الگوریتم‌های پیشرفته، می‌توانند فرآیندهای اعتبارسنجی، احراز هویت و پرداخت را سریع‌تر و کارآمدتر از بانک‌ها سنتی انجام دهند.
رقابت با روش‌های سنتی: با ارائه خدمات BNPL، این شرکت‌ها می‌توانند با روش‌های پرداخت سنتی مانند کارت‌های اعتباری رقابت کنند و سهم بازار بیشتری را به دست آورند.
مدل‌های اعتبارسنجی پیشرفته: بسیاری از استارتاپ‌های فین‌تک از داده‌های غیرسنتی برای اعتبارسنجی مشتریان استفاده می‌کنند که می‌تواند ریسک اعتباری را کاهش دهد و به آنها اجازه دهد تا به مشتریان بیشتری خدمات ارائه دهند.
در مجموع، خدمات BNPLبه عنوان یک راهکار جذاب برای بانک‌ها و استارتاپ‌های فین‌تک در نظر گرفته می‌شود که نه تنها به افزایش فروش و جذب مشتریان جدید کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های درآمدزایی و نوآوری را نیز فراهم می‌آورد. با توجه به روندهای کنونی بازار و تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان، انتظار می‌رود که این خدمات در آینده نیز به رشد خود ادامه دهند.
برنامه‌های BNPLو کارت‌های اعتباری یک شباهت اصلی دارند؛ هر دو به مشتریان اجازه می‌دهند خرید خود را در یک دوره زمانی با اقساط دوره‌ای پرداخت کنند. با این حال، تفاوت‌های قابل‌توجهی بین آنها وجود دارد. یک تفاوت عمده این است که برنامه‌های BNPLفقط توسط خرده فروشان-قرض دهندگان خاص پذیرفته می‌شوند، در حالی که کارت‌های اعتباری به طور گسترده پذیرفته می‌شوند.
از طرف دیگر هزینه پرداخت شده توسط کارت‌های اعتباری اگر در دوره مشخص خود تسویه نشود مشمول بهره خواهد شد. درصورتی‌که بسیاری از برنامه‌های BNPL برای خرید در اقساط تا 4 ماه هیچ بهره‌ای دریافت نمی‌کنند.
پرداخت‌های ماهانه را می‌توان در مدت‌زمان طولانی‌تری پرداخت کرد
تقریباً برای هر نوع خریدی، از جمله خرده‌فروشان، پمپ‌بنزین‌ها، فروشگاه‌های مواد غذایی، قبوض و موارد دیگر قابل‌استفاده است.
امکان کسب جوایزی مانند امتیاز خرید، یا برگشت نقدی
روند درخواست کارت‌های اعتباری ممکن است بیشتر طولانی باشد
اگر خریدها تا پایان هر چرخه صورت‌حساب ماهانه به طور کامل پرداخت تسویه نشود، سود تعلق می‌گیرد.
درخواست برای کارت اعتباری معمولاً منجر به بررسی اعتباری سخت می‌شود که نیاز به اعتبارسنجی بانکی دارد
کارمزدها ممکن است شامل کارمزد سالانه، کارمزد تراکنش خارجی و کارمزد تأخیر در پرداخت باشد
اقساط ثابت ماهانه (اغلب بدون بهره)
فرکانس پرداخت را خودتان انتخاب کنید
سرعت در خرید (بدون نیاز به تأییدیه‌ها مختلف)
معمولاً به چک یا ضمانت‌های سخت‌گیرانه نیاز ندارد
فقط توسط برخی فروشگاه‌ها پذیرفته می‌شود
تنوع محصولات در دسترس، محدود به پذیرندگان طرف قرارداد است
بلک فرایدی روزی در فرهنگ آمریکایی معمولاً جمعه بعد از جشن شکرگزاری است و به عنوان آغاز فصل خرید کریسمس شناخته می‌شود. تاریخ بلک فرایدی هر سال با توجه به تاریخ جشن شکرگزاری تغییر می‌کند و به طور معمول در آخرین جمعه ماه نوامبر برگزار می‌شود.
در رابطه با ریشه عبارت «جمعه سیاه» بحث زیاد است؛ اما در سال‌های ابتدایی دهه 90 میلادی، فروشندگان ادعا می‌کردند که در طول سال بازار خراب است و بلک فرایدی برای اون‌ها روزی هست که رنگ گزارش‌های مالی آنها از قرمز به سیاه تغییر می‌کند. یعنی وضعیت مالی‌شان به شدت مثبت می‌شود.
امروز با رشد تجارت الکترونیک، فرهنگ بلک فرایدی به سایر کشورها نیز رسیده است و اکنون در کشورهای مختلفی مانند کانادا، بریتانیا، هند و حتی ایران نیز برگزار می‌شود. در ایران، فروشگاه‌های آنلاین مانند دیجی‌کالا، فروشگاه اسنپ (اسنپ‌پی) با برگزاری رویدادهایی مشابه بلک فرایدی، تخفیف‌های ویژه‌ای را برای مشتریان خود ارائه می‌دهند. تخفیف‌هایی که گاها تا 90٪ هم می‌رسند.
براساس اعلام دیجی‌کالا در بلک فرایدی سال ۱۴۰۲، یک نفر روی سبد خرید 84 میلیونی‌اش، 80 میلیون تومان تخفیف گرفته است.
بلک فرایدی، فرصت مناسبی برای یک خرید خوب است، اما... اما تخفیف‌ها ویژه روی محصولات معمولاً محدود هستند و باید خیلی سریع برای خرید اقدام کرد.
سرعت خرید در حراج‌های بزرگ بسیار مهم است، اما پرداخت به روش سنتی و استفاده از درگاه پرداختت بانکی به اندازه کافی سریع نیست. موضوع دیگه موجودی هست، ممکنه که شما با یک تخفیف خوب روبه‌رو بشید اما اون لحظه موجودی کافی برای خرید محصول مورد نظر رو نداشته باشید. فرض کنید یک کنسول بازی خانگی با تخفیف ۴۰٪ درصدی در حال فروش باشه و شما بتونید تقریباً با نصف قیمت یک کونسول خانگی داشته باشید. اما متاسفانه در حال حاضر نتوانید مبلغ خرید رو پرداحت کنید. اینجاست که سرویس الان بخر بعداً پرداخت کن اسنپ‌پی یا سرویس پرداخت اقساطی اون به کمک شما میاد.
شما می‌تونید مبلغ تخفیف خورده محصول مورد نظر تون رو با سرویس BNPL اسنپ‌پی یا سرویس پرداخت اعتباری اسنپ پرداخت کنید و بعداً در چند قسط مبلغ مورد نظر را پرداخت کنید.
