در تجارت جهانی یکی از عمده نگرانی های خریدار، انجام تعهدات فروشنده بر طبق قراداد است تا محصول را با همان کیفیت و کمیتی که در قرارداد ذکر شده ارسال نماید. برای جلوگیری از هر گونه مشکل و مغایرتی، شرکت های مستقلی تحت عنوان شرکت بازرسی کالا حضور دارند تا محصول را از هر لحاظ بررسی نمایند. به طور کلی به تمام عملیات بازرسی، نمونه‌برداری، آزمایش، اندازه‌گیری و دیگر فرآیندهایی که توسط شرکت بازرسی کننده به منظور تعیین کمیت و کیفیت محصولات، خدمات یا تأسیسات انجام می‌شود بازرسی کالا گفته می شود.
بر اساس زمان و مکان بازرسی و مرحله ارزیابی ، انواع بازرسی کالا در ادامه آمده است :
بازرسی قبل از حمل، بازرسی در حین تولید یا ساخت، بازرسی در مبدا، بازرسی در مقصد، بازرسی استاندارد اجباری که در ادامه به همه این موارد به تفصیل می پردازیم.همچنین دو نوع بازرسی دیگر برای اطمینان خریدار از قیمت کالا و صحت و اصالت فروشنده وجود دارد که عبارتند از : بازرسی قیمت یا تایید ارزش پروفرما و بازرسی اصالت فروشنده .هر کدام از انواع بازرسی مزایایی دارد که در ادامه توضیحات بیشتری ارائه می دهیم. انواع بازرسی کالا عبارتند از :
بازرسی قبل از حمل (PSI) یا (pre shipment inspection ) یک روش بازرسی و یک روش کنترل کیفیت مهم برای کالای خریداری شده است که قبل از حمل کالا انجام می گیرد. در این روش شرکت های بازرسی مستقل ، تعدادی از کالا ها را بصورت تصادفی مورد بررسی و آزمایش قرار می دهند.بازرسی در این نقطه برای کالاهایی که قبلا در حین ساخت مورد بازرسی قرار نگرفته اند؛ یک مرحله بسیار حساس خواهد بود. در بازرسی کالا، مهمترین وظیفه یک بازرس،کنترل مدارک فنی ساخت و کنترل کیفیت کالا (انطباق محصول) خواهد بود چرا که در بسیاری از مراحل ساخت و آزمون های مرتبط کالا که قبلاً انجام گرفته است؛ بازرس در آن زمان حضور نداشته است.
بازرسی حین ساخت از طریق همان روش های سنتی بازدید میدانی همراه با چک لیست انجام می شود. تمام اطلاعاتی که در چند روز بازرسی به دست آمده جمع آوری و به شکل یک گزارش نهایی تدوین و منتشر می شود و در صورت وجود، عدم تطابق ها شناسایی شده و اقدامات لازم انجام می شود.همچنین بعضی از محصولات دارای الزام بازرسی در حین تولید هستند؛ به عنوان مثال دیگ بخار ( بویلر) توسط سازمان ملی استاندارد ایران (استاندارد اجباری ۴۲۳۱) دارای الزام بازرسی حین تولید یا ساخت می باشد.
بازرسی کالا در مبدا (inspection at the origin) یکی از روش های مرسوم بازرسی است. شرکت بازرسی کالا بنا به درخواست خریدار و کشور مقصد، کالا را قبل از حمل بازرسی می نماید. همچنین برای تامین منافع واردکننده می تواند پروفرما و اصالت فروشنده را نیز تایید کند.
بسیاری از واردکنندگان و تولید کنندگان کالا، به جهت سرعت بخشیدن به فرآیند واردات و ترخیص کالا به منظور ارائه سریع به مشتریان و عدم توقف خطوط تولید، بدون انجام بازرسی در مبدا نسبت به حمل کالا مبادرت نموده و قبل از اظهار کالا در گمرکات نسبت به انجام بازرسی در مقصد (inspection at the destination) اقدام می نمایند.
هر ساله سازمان ملی استاندارد، به جهت تضمین کیفیت کالاها و حفظ سلامت مصرف کنندگان لیستی از استاندارد اجباری برای کالاهای صادراتی و وارداتی ارائه می دهد. چنانچه کالای مزبور مشمول این لیست باشد؛شرکت بازرسی کالا موظف به بررسی کیفیت آن بر طبق استانداردهای کشور مقصد می باشد. در صورت نیاز، نمونه گیری و آزمایش توسط آزمایشگاه های مورد تایید، تحت نظارت شرکت بازرسی انجام می شود. در نهایت، گواهی بازرسی به همراه گزارش آزمون و اظهار نامه تامین کننده صادر می شود و بعد از ارائه به اداره استاندارد، گواهینامه COI برای کالا صادر می گردد.این بازرسی هم در کشور مبدا و هم در کشور مقصد امکان پذیر است که با توجه به در خواست خریدار صورت می گیرد؛ چنانچه آزمایشگاه های داخل کشور قادر به نمونه گیری و آزمایش محصول مورد نظر نباشند، کالا توسط آزمایشگاه های خارج از کشور آزمایش می شود.
پروفرما یا پیش فاکتور (proforma invoice) سندی است که توسط فروشنده صادر می گردد و مندرجات آن شامل نام و نشانی فروشنده و خریدار، نوع، مقدار و تعداد کالا، قیمت واحد کالا و قیمت کل، روش پرداخت، زمان تحویل کالا، مدت اعتبار پروفرما و مبدا کالا است. در تولید و واردات برخی کالاهای خاص، می بایست قبل از عملیاتی شدن و اختصاص ارز، ارزش پروفرما مورد بررسی قرار بگیرد. از طریق این پیش فاکتور، افراد از حدود تقریبی قیمت ها مطلع شده و در صورتی که قیمت مورد تایید خریدار باشد، قرارداد بین فروشنده و خریدار منعقد می شود. این سند در مراحل مختلف واردات کالا از جمله ثبت سفارش، گشایش اعتبار اسنادی و ترخیص کالا از گمرک بسیار کاربرد دارد. خریدار کالا برای گرفتن ارز دولتی یا دریافت مجوز برای واردات کالا باید پروفرما و یا همان پیش فاکتور را داشته باشد. همچنین تاجران برای بستن قراردادهای صادراتی در مزایدات از آن استفاده می کنند.
در بازرسی اصالت فروشنده، شرکت بازرسی اقدام به تأیید هویت و ماهیت فروشنده و بررسی توانایی های او در انجام تعهدات می نماید. معمولا بازرگانان و تجار به خاطر الزامات قانونی و مشخصا قواعد بانک مرکزی به سمت استفاده از این نوع بازرسی ها سوق داده می شوند. بازرسی اصالت فروشنده و بازرسی قیمت و ارزش پروفرما همزمان با هم توسط شرکت های بازرسی انجام شده و گواهی بازرسی هر دو به صورت همزمان صادر می شود. پس از صدور گواهی بازرسی، خریدار آن را به بانک یا موسسه مالی مورد نظر تحویل می دهد و با اطمینان خاطر می تواند سراغ عقد قرارداد با شرکت های فروشنده برود.
تا اینجا به انواع سطوح بازرسی پرداختیم که برای کالاهای وارداتی و صادراتی انجام می شود.برای گرفتن اطلاعات بیشتر درباره روند بازرسی کالا با شرکت آستا تماس بگیرید.
