کوکائین باعث وابستگیهای عصبی و مغزی می باشد که به راحتی نمی توان با آن کنار آمد چرا که وابستگی سیستم عصبی مرکزی مغز، به این نوع مخدر به قدری قوی و مخرب است که مغز، هیچ جایگزینی را برای آن نمی تواند تصور کند.حالت فوق العاده خوشایند لحظه ای و کوتاه مدتی که از مصرف کوکائین به افراد دست می دهد مانع از پذیرش ذهنی بیماران مبتلا به این مخدر برای برون رفت از آن میشود.
قدرت تاثیر پذیری این مخدر سیستم عصبی به قدری سریع اتفاق می افتد که فرد از اعتیاد خود به آن اظهار بی اطلاعی میکند این محرک ماده‌ای سریع‌الاثر به‌شمار می‌رود به گونه‌ای که اثرات استنشاق آن بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف و تزریق وریدی(داخل رگ) آن تنها ۵ تا ۱۰ دقیقه پس از مصرف باقی می‌ماند و به همین دلیل میل به برگشت پذیری آن حال خوشایند، مراجعه به مصرف دوباره کوکائین رابه مغز دستور میدهد. اثرات روانی فوری مصرف کوکائین و بالا بردن سطح تمرکز و آگاهی افراد نیز کار را برای ترک کوکائین سخت تر می نمایاند.
کوکائینCocaine که با نام غیررسمی کُک (کوکولی) نیز شناخته شده، کوکائین یک داروی محرک قوی و اعتیادآور کوکائین، پودری سفید، نرم، شفاف، کریستالی شکل با طعم تلخ است که از برگ‌های گیاه کوکا ، بومی آمریکای جنوبی، استخراج میشود. از این ماده به‌طور گسترده برای انگیزه‌های تفریحی غیرقانونی و در پزشکی از آن برای بی‌حسی موضعی پیش از عمل جراحی استفاده می‌کنند. این محرک به شکل‌های گوناگون تهیه میشود و شکل خیابانی آن پودری کریستالی ریز و سفید رنگ است.کراک کوکائین که از کوکائین به دست می‌آید و بیشتر به شکل تدخینی مصرف میشود بصورت کریستال‌های ارزان قیمت و خالص نشده کوکائین است.
اثرات روانی فوری مصرف کوکائین شامل سرخوشی، برانگیختگی جنسی، روان‌پریشی و آژیتاسیون(سراسیمگی یا بی‌قراری روانی-حرکتی، یک اختلال روانی میباشد که فرد احساس اضطراب شدیدی دارد و باعث میشود بی‌اختیار حرکاتی انجام دهد) می باشد. تأثیرات فیزیکی مصرف، شامل تپش تند قلب، گشادی مردمک چشم و عرق کردن است.
از مهمترین تأثیرات مصرف کوکائین که دلیل اصلی وابستگی به آن است می توان به موارد زیر اشاره کرد :
افزایش انرژی و هوشیاری و کاهش نیاز به غذا و خواب را بیان کرد که یکی از دلایل اصلی نپذیرفتن جایگزین برای برون رفت از مصرف کوکائین می باشد.
مصرف کننده کوکائین اعتماد به‌نفس زیادی پیدا کرده و ممکن است دست به کارهایی بزنند که در حالت طبیعی قادر به انجام آنها نبوده‌اند. کوکائین باعث میشود که فرد پرحرف شده و حتی بی‌ربط گویی پیدا کند به حدی که صحبت‌های او قابل درک نباشند. اگر مقدار مصرف زیاد باشد، فرد رفتارهای عجیب و بی‌معنی و حتی خشن از خود نشان میدهد. مصرف کنندگان دچار لرزش، سرگیجه، بی‌اشتهایی، انقباض‌های عضلانی و بدبینی نیز می‌شوند.
گاهی اوقات مصرف این مخدر قوی در فرد با هذیانات و توهمات مختلف همراه می‌گردد.توهمات بینایی، شنوایی و حتی لامسه ممکن است در این افراد رخ دهد.گاهی اوقات توهمات لامسه به قدری شدید است که آنها را مجبور میکند برای بیرون آوردن حشرات زیر پوستشان از چاقو استفاده کنند. برخی اوقات در مصرف‌کنندگان، واکنش اضطراب حادی نیز پیش می‌آید که گاهی آن‌قدر شدید است که به حد حمله هراس یا وحشت زدگی می‌رسد.
مصرف کوکائین در دوزهای بالا ممکن است باعث افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون و افزایش دمای بدن شود. این محرک همچنین در بلندمدت عوارض جانبی‌ای مانند سردرد و شکم درد، حالت تهوع، احساس وحشت و اضطراب و رفتارهایی مانند تحریک پذیری و پرخاشگری دارد و مصرف آن ممکن است موجب عوارض پزشکی جدی و خطراتی همچون تشنج، حمله قلبی یا سکته مغزی و کما شود.
در آمریکا تزریق کوکایین خواه به تنهایی یا به صورت ترکیب با هروئین رواج دارد. تزریق‌های مکرر همراه با سوزن‌های مشترک احتمال خطر عفونت ویروس اچ‌آی‌وی را افزایش میدهد. ارتباط بین مصرف کوکایین و خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی در اروپا و استرالیا نیز گزارش شده‌است.در ایالات متحده آمریکا مصرف معمولی کوکایین با میزان بالای اضطراب و اختلالات عاطفی ارتباط بسیاری داشته‌است.
مصرف مکرر کوکایین، همانند آمفتامین، با افزایش سایکوز اسکیزوفرنیک گونه ارتباط دارد. اگر چه کوکایین مثل مواد افیونی مسمومیت ندارد، اما در مصرف بالا می‌تواند کشنده باشد. از آنجا که کوکایین بر روی قلب اثر سمی دارد و در سیستم عروقی –قلبی فرسودگی ایجاد میکند، مصرف بالای آن می‌تواند باعث ایست قلبی و حوادث عروقی –مغزی شود. مصرف کوکایین نیز موجب مسمومیت عصب می‌گردد.
همانطور که در قبل هم بیان شده مصرف کوکائین بیشتر از آنکه تاثیرات فیزیولوژیکی داشته باشد بر روی ،روح و روان افراد، متمرکز می شود و تقریبا هرچه از زمان اعتیاد به این مخدر بگذرد وابستگیهای روانی آن نیز بسیار ریشه دار تر می گردد.به دلیل ارتباط گیری شدید این اعتیاد با سیستم عصبی مرکزی و همچنین مغز ، روشهای ترکی که در مواد مخدر دیگر به کار گرفته میشود در ترک این مخدر قوی ، کوکائین، در بسیاری از موارد پاسخگو نبوده است.
برای برون رفت از این بیماری خطرناک ، مراجعه به مشاوره ی اعتیاد که با متخصصین روانشناس مجرب همراه میباشد را توصیه میشود. اغلب افرادی که برای ترک کوکائین مراجعه می‌کنند، مصرف‌کننده چندگانه مواد هستند یعنی علاوه بر کوکائین، مواد دیگری را نیز مورد مصرف قرار می‌دهند. از این رو درمان آنها با دشواری خاص خود همراه است . بنابراین ترک این مخدر یک درمان پیچیده، چند جانبه و جامع است که باید دامنه وسیعی از مشکلات را دربر بگیرد.
وابستگیهای ذهنی افرادبیمار اعتیاد به کوکائین بسیار شدید است و باید خدماتی نظیر موارد ذیل را بگیرند :
قطعاً یکی از بهترین روشهای ترک قطعی کوکائین ، سم زدایی تدریجی است که در مراکز معتبر صورت می پذیرد.
احتمال برگشت به اعتیاد برای برخی بیماران بسیار بالا است و درمان آنها در خانه ممکن است موثر نباشد. این قبیل افراد معمولاً رفقای دیرینه‌ای دارند که مانند خودشان کوکائین مصرف می‌کنند، به علاوه ممکن است ترک کوکائین برای فرد مصرف کننده دشوار باشد و اینکه بخواهد از دوستانی که او را به مصرف مواد تشویق می‌کنند، فاصله بگیرد.
از این گذشته دیدن افراد یا مکان‌های خاص می‌تواند ولع شدید مصرف کوکائین را در بیماران دچار اعتیاد بیدار کند. بخش‌هایی از مغز که توسط کوکائین فعال میشود، در اثر مشاهده این محرک‌ها به شدت مصرف کوکائین را طلب میکند. غلبه بر این میل و ولع شدید بسیار سخت است.
با توجه به نتیجه آزمایشات، نوع و مدت زمان مصرف بیمار، سیر درمانی آغاز میشود.
در حال حاضر مؤثرترین و مکملترین خدمات درمانی، برای ترک کوکائین ، بعد از سم زدایی تدریجی بیمار ، ارتباط گیری شناختی رفتاری است که با مراجع، صورت میگیرد و این مهم به بیمار کمک میکند تا افکار، انتظارات و رفتارش را بازنگری و در جهت اصلاح آن اقدام نماید وهمچنین مهارت‌های مقابله صحیح با استرس‌های مختلف زندگی را بیاموزد.
برای ترک کوکائین فرد می بایست در یک مرکز ترک اعتیاد مجهز و معتبر بستری شده و تحت مراقبت های فیزیکی و روانی ویژه ای قرار بگیرد. با توجه به آسیب های روانی که به شخص وارد می شود، مراقبت های ویژه و بررسی و درمان اختلالات روانی وی می بایست تحت نظر متخصص روانپزشکی قرار بگیرد .پیگیری آزمایشات و روحیات فرد بیمار در مراکز بهداشتی درمانی ترک کوکائین، به مراتب دقیق تر و منظم تر از خانه صورت میپذیرد لذا برای ترک کوکائین مراجعه به یک مرکز درمانی تخصصی ترک کوکائین یک اصل ضروری است.
به دلیل حس بسیار لذت بخشی که مغز آن را تجربه کرده است بلافاصله بعد از قطع آن حس، مغز با علامتهای خاصی در بدن ، فرد را مجبور به برگشت پذیری و مصرف مواد وا میدارد و طی 6 تا 12 ساعت از زمان ترک مصرف، فرد مصرف کننده علائم ترک را همچنان تجربه خواهد کرد. شدت علائم ترک بستگی به مدت و مقدار مصرف آن دارد. غالباً علائم ترک کوکائین در 36 ساعت به اوج خود می‌رسد و یک هفته طول می‌کشد. مدت زمان ترک کامل برای هر فرد بسته به میزان مصرف توسط پزشک متخصص و بعد از انجام معاینات کامل تعیین میشود.
