فارس: 5 باور غلط درباره مهریه/ مادر و پدر می‌توانند مهریه دخترشان را مطالبه کنند؟

گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری فارس- اگر ازدواج یکی از مهم‌ترین مسائل جامعه باشد، قطعا مهریه یکی از مهم‌ترین ابعاد ازدواج است. موضوعی که تحت تأثیر باورها و هنجارهای اجتماعی از اصل خود فاصله گرفته و امروزه تبدیل به اهرمی فشار در دست زوجه و حتی وسیله‌ای برای فخرفروشی شده است.

با این حال، حجم بالای پرونده‌های قضایی با موضوع مهریه نشان‌دهنده عدم آگاهی بسیاری از مردم و رواج برخی باورهای غلط نسبت به ابعاد حقوقی این پدیده است. از باورهای غلط درباره موضوع مهریه می‌توان به عدم تعلق مهریه به زن مرتکب به فساد اخلاقی، به ارث نرسیدن مهریه، باطل بودن ازدواج بدون مهریه، عدم الزام به پرداخت مهریه عندالاستطاعه و عدم امکان تعیین مهریه بالای ۱۱۰ سکه اشاره کرد.

از طرفی برخی از مردان درگیر در پرونده‌های مهریه نیز که مجبور به پرداخت مبالغ هنگفتی در جهت ادای مهریه شده‌اند، هرچند وقت یکبار با ایجاد تجمعاتی در مقابل مجلس به قوانین مهریه اعتراض می‌کنند.

در همین راستای پویش‌هایی نیز در سامانه فارس من در مطالبه اصلاح قوانین مهریه ایجاد شده است که پرامضاءترین آن‌ها مطالبه «ضرورت بازنگری در قوانین مربوط به مهریه» است که تا کنون بیش از ۲ هزار و سیصد نفر از آن حمایت کرده‌اند.

حسین جواهری کارشناس ارشد حقوق جزا و پژوهشگر حقوقی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس با تشریح ابعاد حقوقی مهریه به زبان ساده، به تبیین برخی از باورهای غلط درباره مهریه پرداخت.

زن از هنگام عقد مالک مهریه است

این پژوهشگری حقوق با بیان این مقدمه که مهریه از حقوق مالی شرعی، قانونی و مسلم زن است و به موجب عقد نکاح به وی تعلق می‌گیرد. اظهار کرد: باید بدانیم اگر مهر عین معین مانند ملک، خودرو و... باشد زوجه به محض انعقاد عقد نکاح مالک مهریه می‌شود و اگر این چنین نباشد مثلا سکه یا مبلغی پول باشد، به محض انعقاد عقد نکاح زن می‌تواند مهریه را مطالبه نماید. می‌توان گفت این موضوع از دلایلی است که باعث می‌شود، مواردی مانند نشوز و فساد اخلاق زن مهریه را زائل نکند.

با خیانت و فساد اخلاقی مهریه ساقط نخواهد شد

وی افزود: به بیانی ساده‌تر، بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد عقد زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد و به همین جهت به محض جاری شدن و قبول عقد نکاح، زن مالک مهریه شده است و حتی با خیانت و فساد اخلاقی مهریه ساقط نخواهد شد. ضمن اینکه در این خصوص یعنی زمانی که زن فساد اخلاق دارد، حتی با اثبات آن قانونی وجود ندارد که حق مالکیت زن از مهریه سلب شود و چنین درخواستی وجهه قانونی ندارد.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

جواهری در ادامه با اشاره به تصورات غلط درباره مفهوم عندالاستطاعه بودن مهریه گفت: به موجب توافق زوج و زوجه، زمان تادیه مهر می‌تواند به صورت «عندالمطالبه» و یا به صورت «عندالاستطاعه» باشد. اما به جز این دو مورد که مواردی آشنا برای عموم است، برای زمان تادیه مهر دو نوع دیگر نیز وجود دارد که عبارتند از حال و موجل.

وی ادامه داد: مهریه حال به این معناست که زوج مکلف است مهر را فورا بپردازد اما مهریه موجل به این معناست که برای پرداخت مهریه زمانی مشخص شود. مثلا زوجه تادیه مهریه خود را برای ۵ سال آینده مشخص کرده باشد، در نتیجه زوج مکلف است در زمان مقرر آن را بپردازد.

زمان تادیه در مهریه عندالمطالبه به اختیار زوجه است

جواهری افزود: مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه نیز به این معنا هستند که زمان تادیه در مهریه عندالمطالبه به اختیار زوجه است یعنی هرگاه زن درخواست کند مرد باید مهریه را بپردازد. اما در مهریه عندالاستطاعه اینطور است که زن در صورتی می‌تواند شوهر خود را ملزم به پرداخت مهریه کند که استطاعت و تمکن مالی شوهرش را اثبات کند که در این حالت زن برای دریافت مهریه نمی‌تواند شوهر را جلب کند.

مهریه رکن نکاح نیست

این کارشناس حقوقی با اشاره به ترس برخی آقایان از مهریه گفت: شاید این ترس به این خاطر است که آقایان فکر می‌کنند مهریه رکن اصلی عقد نکاح یا اجبار قانون در ازدواج دائم است. این باور غلط است؛ چراکه مهریه در ازدواج دائم رکن صحت عقد نیست و جنبه فرعی دارد و همچنین برای مهریه لازم نیست سکه طلا تعیین شود و مرد می‌تواند براساس تمکن خود مالی را که مالیت دارد به عنوان مهریه تعهد کند و در این خصوص از نظر حقوقی هیچ اجباری بر وی نیست. لازم به ذکر است که باید به این نکته توجه داشت که در نکاح موقت برخلاف نکاح دائم مهریه از ارکان صحت عقد است.

مهریه بالای ۱۱۰ سکه قابل مطالبه نیست؟

وی افزود: در چند سال اخیر افراد فرض می‌کنند که حداکثر می‌توانند ۱۱۰ سکه بهار آزادی به عنوان مهر تعیین کنند. این باور نیز غلط است؛ چرا که منظور ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ تعیین سقف برای مهریه نیست بلکه منظور این است که زن می‌تواند برای وصول ۱۱۰ سکه درخواست توقیف اموال شوهر یا حبس او را بنماید و برای مازاد بر ۱۱۰ سکه حق حبس او را ندارد. در نتیجه در قوانین هیچ حداقل و حداکثری برای مهریه تعیین نشده است.

جواهری درباره به ارث رسیدن مهریه گفت: نکته قابل توجه دیگر این است که مهریه از حقوق مالی زوجه است و حتی پس از فوت زوج یا زوجه ساقط نخواهد شد. به این معنا که اگر زن در طول زندگی مهریه خود را نبخشیده باشد و یا به نحوی شوهر از پرداخت بری نشده باشد، پس از فوت زوج، زن می‌تواند مهریه خود را از اموال شوهر مرحوم خود مطالبه کند و این مطالبه باعث محرومیت وی از ارث نخواهد شد. در واقع در این شرایط زوجه علاوه بر مهریه، به میزان مقرر در قانون از اموال شوهر ارث می‌برد.

مادر و پدر زوجه می‌توانند مهریه دخترشان را مطالبه کنند؟

وی افزود: همچنین اگر زوجه فوت کند، افرادی که بر اساس طبقات ارث وارث زن محسوب می شوند، که ممکن است فرزندان، پدرزن یا مادرزن باشند، از اموال وی ارث می‌برند؛ چرا که مهریه نیز مانند سایر اموال زوجه با مرگ وی جزیی از ترکه محسوب شده و حقوق آن به ورثه منتقل خواهد شد. این به این معناست که اگر زن فوت کند، مادر و پدر وی می‌توانند از داماد خود، به میزان سهم‌الارثشان مهریه دخترشان را طلب کنند.

مهریه؛ چکی در وجه خانم!

آقایان مهریه را شبیه به چکی ببیند که در وجه خانم صادر می‌کنند

جواهری با اشاره به برخی تجمعات در اعتراض به قوانین مهریه گفت: با توجه به اینکه هرچند وقت یکبار شاهد تجمعات اعتراضی محکومان مهریه هستیم، به نظر می‌رسد در قوانین فعلی نکاح ضعف‌هایی وجود دارد. با این حال در ابتدا آقایان باید توجه داشته باشند که به چه چیزی تعهد می‌کنند. این مثال دقیقی نیست اما برای درک دقیق‌تر لازم است گفته شود، بهتر است آقایان مهریه را شبیه به چکی ببیند که در وجه خانم صادر می‌کنند که هرزمان دارنده بخواهد می تواند آن را نقد کند پس باید از حسابی که موجودی کافی ندارد متعهد به پرداخت نشوند.

وی  در پایان تصرح کرد: تغییر در مهریه یا حقوق مالی زنان با توجه به مبنای آن، صحیح به نظر نمی‌رسد. همچنین تعیین حداقل و حداکثر برای مهریه از آن جهت که هر فرد با توجه به تمکن مالی خودش متعهد می‌شود صحیح نیست و ممکن است فردی دارای شرایط اقتصادی خوبی باشد و به مهری بالا متعهد شود. بنابراین به نظر می‌رسد در این حالت محدودیت در اجرای تعهد کارساز نخواهد بود و در حق زوجه اجحاف می‌شود.

بنابراین به نظر می‌رسد راه حل معضل اجتماعی بدهکاران مهریه بیش از آنکه اصلاح قوانین باشد، توجه آقایان به میزان تعهدی است که به موجب مهریه متقبل می‌شوند. فلذا می‌توان با آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی درست در میان‌مدت مسئله بدهکاران مهریه را تا حد زیادی حل کرد.