در حالی که بیمارگر ها، در جریان تهیه غذا برای خود، گیاهان را آلوده می کنند، بسته به نوع بیمارگر و نوع اندام یا بافتی که آلوده می کنند، ناهنجاری هایی در فعالیت های گوناگون فیزیولوژیک گیاه ایجاد کرده و موجب بروز نشانه های مختلفی می گردند. بنابراین، بیمارگری که گل ها را آلوده کرده و می کشد، به قابلیت گیاه در تولید بذر و در نتیجه تکثیر آن گیاه، آسیب می زند. بیمارگری که بخشی یا تمام ریشه یک گیاه را از بین می برد، توانایی گیاه را در جذب آب و مواد غذایی کاهش داده و باعث پژمردگی و مرگ آن می شود. همچنین، بیمارگری که بخش هایی از برگ های گیاه را از بین برده و یا کلروفیل را تخریب می کند، باعث کاهش فتوسنتز، رشد و تولید محصول می گردد و زیان های بسیاری دیگر از این دست به وجود می آورد. در بیشتر موارد رابطه ای بین نشانه های گیاه و نوع فعالیت فیزیولوژیک متأثر شده از حمله بیمارگر روشن و قابل درک است. معهذا در موارد دیگر، رابطه این دو پیچیده تر بوده و توجیه مناسب یا چندان آشکاری برای آن وجود ندارد.
اثر بیمارگرها بر فتوسنتز
فتوسنتز وظیفه پایه ای گیاهان سبز است. این فعالیت آن ها را قادر می سازد که انرژی نور را به انرژی شیمیایی که برای تمام فعالیت های سلولی قابل استفاده است تبدیل کنند. فتوسنتز منبع اصلی و اولیه تقریبا تمام انرژی های مصرفی همه سلول های زنده اعم از گیاه و جانور است، چون تمام فعالیت های سلول های زنده، به استثنای فتوسنتز، با مصرف انرژی حاصل از فتوسنتز پیش می رود. در فتوسنتز، دی اکسیدکربن اتمسفر با آب جذب شده از خاک در کلروپلاست بخش های سبز گیاهان در کنار هم قرار داده شده و در حضور نور با هم ترکیب گردیده، گلوکوز ساخته می شود و همزمان اکسیژن آزاد می گردد.
براساس موقعیت اساسی فتوسنتز در زندگی گیاهان، واضح است که هر نوع مزاحمتی از سوی بیمارگرها در امر فتوسنتز منجر به بیماری در گیاه می شود. نشانه های اختلال بیمارگرها در فتوسنتز از رنگ پریدگی (سبزردی) ایجاد شده در بسیاری از گیاهان آلوده، لکه های خشک (بافت مرده) یا سطوح وسیع خشک شده قسمت های مختلف گیاه و از کاهش رشد و میزان محصول در بسیاری از گیاهان آشکارا مشخص می شود.
در لکه برگی، سوختگی (بلايت)، و انواع دیگری از بیماری ها که در آنها تخریبِ بافت برگ وجود دارد، مثلا در زنگ های غلات و لکه برگی های قارچی، لکه برگی های باکتریایی، موزائیک های ویروسی و بیماری های زردی و کوتولگی و یا در ریزش برگ ها، فتوسنتز به علت کاسته شدن سطح سبزینه ای گیاه، کاهش می یابد. حتی در بیماری های دیگر هم، بیمارگرهای گیاه، با تأثیر بر روی کلروپلاست ها و تخریب آن ها به ویژه در مراحل پیشرفته بیماری باعث کاهش فتوسنتز، می گردند. در بسیاری از بیماری های قارچی و باکتریایی از کل محتوای کلروفیل برگ ها کاسته می شود ولی به می رسد فعالیت فتوسنتزی مقدار کلروفیل باقیمانده تحت تأثیر قرار نگیرد. در برخی از بیماری های قارچی و باکتریایی، توکسین ها، مانند تنتوکسین و تابتوکسین، که به وسیله این بیمارگرها تولید می شوند با بازداری از فعالیت بعضی از آنزیم هایی که مستقیم یا غیرمستقیم در فتوسنتز نقش ایفا می کنند، فتوسنتز را کاهش می دهند. در گیاهان آلوده شده توسط بسیاری از بیمارگرهای اوندی، روزنه ها به صورت نیمه بسته باقیمانده، کلروفیل کاهش یافته و حتی قبل از پژمردگی نهایی گیاه، فتوسنتز متوقف می شود. اکثر بیماری های ویروسی، میکوپلاسمایی، فایتوپلاسمایی و نماتودی نیز موجب ایجاد درجات مختلف سبززردی و کوتولگی می شوند. در اغلب چنین بیماری هایی، فتوسنتز گیاهان بیمار به شدت کاهش می یابد. در مراحل پیشرفته بیماری، میزان فتوسنتز بیشتر از یک چهارم میزان عادی گیاه نیست.
اثر بیمارگرها بر انتقال آب و مواد غذایی در گیاه میزبان
تمام سلول های زنده گیاهان برای ادامه زندگی و انجام فعالیت های فیزیولوژیک به میزان فراوان آب، مقدار کافی مواد غذایی آلی وكانی نیاز دارند. گیاهان آب و مواد غذایی کانی (عناصر) را توسط مجموعه ریشه های خود از خاک جذب می کنند. این مواد عموما از راه لوله های آوند چوبی به سمت بالا حرکت کرده و وارد دسته های آوندی دمبرگ و رگبرگ ها و از آنجا وارد سلول های برگ می شوند. مواد معدنی و بخشی از آب توسط سلول های برگ و دیگر سلول ها برای ساختن مواد مختلف گیاهی مصرف می شوند، ولی بیشتر آب از سلول های برگ تبخیر شده و وارد فضاهای بین سلولی و از آنجا، از طریق روزنه های وارد اتمسفر می شود. ولی تقریبا تمام مواد غذایی آلی گیاهان در سلول های برگ و متعاقب فتوسنتز تولید و از آنجا به سمت پائین و به سوی سلول های دیگر گیاه، عمدتا با انتقال و عبور از اوندهای آبکشی، توزیع می گردد.
وقتی یک بیمارگر اختلالی در حرکت آب و مواد کانی به سمت بالا یا حرکت مواد آلی ساخته شده به سمت پائین گیاه ایجاد می کند، موجب ایجاد بیماری در بخش هایی از گیاه که این مواد به آن ها نمی رسد، می شود. قسمت های مبتلا به بیماری نیز به نوبه خود، قادر به انجام وظایف محوله خود نبوده و از ارائه خدمات و محصولات خود به بقیه قسمت های گیاه بازمانده و بدین ترتیب، موجب بیمار شدن کل گیاه می گردند. به عنوان مثال، اگر از حرکت آب به سوی برگ ها جلوگیری شود، برگ ها قادر به انجام وظیفه به صورت مطلوب نبوده، فتوسنتز کمتر یا متوقف شده و مقدار کمی (یا هیچ) مواد غذایی برای حمل به ریشه ها در دسترس است که ریشه ها نیز به نوبه خود از تغذیه محروم و بیمار شده و ممکن است بمیرند.
اختلال در انتقال آب و مواد کانی به سوی بالا
تعداد زیادی از بیمارگرهای گیاهی به یک یا چند شکل در انتقال آب و مواد معدنی در گیاه اختلال به وجود می آورند. بعضی از بیمارگرها ساختار یا فعالیت ریشه ها را تحت تأثیر قرار داده و موجب می شوند آن ها آب کمتری جذب کنند؛ بیمارگرهای دیگر با رشد در لوله های آوند چوبی یا به روش دیگر در حرکت آب در ساقه اختلال ایجاد می کنند؛ و در برخی بیماری ها، بیمارگرها از طریق تأثیر بر روی روزنه ها و برگ ها، موجب تعرق بیش از حد گردیده و در اقتصاد آب در گیاه اختلال ایجاد می کنند.
اثر بر جذب آب توسط ریشه ها
بسیاری از بیمارگرها، مانند قارچ های عامل گیاهچه میری و قارچ ها و باکتری های مولد پوسیدگی ریشه، بیشتر نماتودها و بعضی ویروس ها موجب تخریب وسیع ریشه ها قبل از ظهور هرگونه نشانه هایی در قسمت های هوائی گیاه می گردند. برخی از باکتری ها و نماتودها ایجاد گره یا غده در ریشه می کنند که موجب اختلال در جذب متعارف آب و مواد معدنی به وسیله ریشه ها می گردد. صدمه به ریشه به طور مستقیم باعث کاهش سطح ریشه های فعال و به تناسب آن منجر به کاهش میزان آب جذب شده توسط ریشه می شود. برخی از انگل های آوندی، به موازات اثرهای دیگر خود، به نظر می رسد که از فعالیت ریشه های مویین نیز جلوگیری کرده و بدین وسیله موجب کاهش جذب آن می گردند. این ها و بیمارگرهای دیگر همچنین قابلیت نفوذ سلول های ریشه را تغییر داده و چنین اثری باعث اختلال بیشتر در جذب آب توسط ریشه ها می شود.
ادامه دارد...
لطفا با اشتراک این مطلب از ما حمایت کنید.
