تاج السلطنه

زهرا خانم تاج السلطنه فرزند مریم توران السلطنه و ناصرالدین شاه قاجار در پنجم ربیع الثانی ۱۳۰۱ ق ( 14 بهمن 1262 خورشیدی) درتهران متولد شد. او دوازدهمین دختر ناصرالدین شاه بود.

تاج‌السلطنه در هفت سالگی به مکتب رفت. علاوه بر تسلط بر زبان فارسی، عربی و فرانسه را نیز به خوبی آموخت.تاج‌السلطنه در زمان حیاتِ پدرش، ناصرالدین شاه، بسیار مورد توجه او بود اما بعد از مرگ پدرش مورد نفرت مظفرالدین شاه قرار گرفت چرا که از مشروطه‌خواهان طرفداری می‌کرد و از روش تربیت در دربار و اختلاف طبقاتی دوران قاجار و رفتار درباریان انتقاد می‌کرد. تاج السلطنه در ده جمادی الاول ۱۳۱۱ ق (1272 خ) در سن ده سالگی، به عقد حسن خان شجاع السلطنه، پسر محمدباقر خان سردار اکرم، درآمد. در سال ۱۳۱۴ ق (1275 خ)، در اوایل سلطنت مظفرالدین شاه، مراسم عروسی آن‌ها در خانه شجاع السلطنه سردار کل برگزار شد و تاج السلطنه به خانه همسرش رفت. در سال ۱۳۱۷ ق (1278 خ)، پدر شوهر تاج السلطنه به پیشکاری آذربایجان منصوب شد و پسر و عروس خود را نیز همراه برد. تاج السلطنه و شجاع السلطنه صاحب چهار فرزند شدند به نام‌های توران الدوله (قمر تاج)، فخر ایران،‌ امیر عباس (دیباج)،‌ فخر زمان. تاج السلطنه بعد از مدتی کوتاه به تهران بازگشت و به فراگیری موسیقی نزد میرزا عبدالله و آموختن نقاشی و زبان فرانسه پرداخت. وی به مطالعه آثار ویکتور هوگو، ژان ژاک روسو و بیسمارک علاقه داشت و از آنها الهام می‌گرفت.

وی در سال ۱۳۲۳ ق (1284 خ) قصد داشت به تنهایی به اروپا سفر کند که جلوی این اقدام گرفته شد. بعد از انقلاب مشروطه او به عضویت انجمن حریت نسوان درآمد. در سالهای بعد از مشروطه از همسرش جدا شد. ازدواج دوم تاج السلطنه در سیزدهم صفر ۱۳۲۶ ق (1287 خ) با قوللر آقاسی بود که پس از مدتی این ازدواج نیز به جدایی انجامید. تاج السلطنه در سال ۱۳۳۲ ق (1292خ) به تشویق نوه عمه خود، سلیمان خان سپهبدی، به نگارش خاطرات خود روی آورد که تحت عنوان «خاطرات تاج السلطنه» در سال ۱۳۶۱ ش منتشر شد. زهرا خانم تاج السلطنه در اول ذی القعده ۱۳۵۴ ق /۱۳۱۴ ش در تهران درگذشت و در قبرستان ظهیرالدوله دفن شد.