تجارت الکترونیک:
تجارت الکترونیک و به تبع آن مدل‌های تجارت الکترونیک اولین بار در اوایل دهه 70 میلادی ارائه شدند. در این دوره استفاده از مدل‌های تجارت الکترونیک بسیار گران بود و عموم کاربران آن را شرکت‌های بزرگ مالی و بانک‌ها و گاهی شرکت‌های بزرگ صنعتی تشکیل می‌دادند. از اولین نمونه‌ها مدل‌های تجارت الکترونیک 7EFT بود که به منظور ارتباط مالی بین مؤسسات مالی مورد استفاده قرار می‌گرفت. کاربرد تجارت الکترونیک در این دوره دشوار بود به علاوه نیاز به سرمایه گذاری سنگین برای تهیه بستر مورد نیاز آن لازم بود. لذا محدوده کاربرد آن به مؤسسات مالی و شرکت‌های بزرگ محدود می‌شد. اما بعداً مدل پشیرفته تری تحت عنوان EDI مبادله الکترونیکی اسناد تجاری از کامپیوتر یک شرکت به یک شرکت دیگر در قالب داده‌های استاندارد.
?تعاریف تجارت الکترونیک:
?️تعریف اول: تجارت الکترونیک را می‌توان انجام هرگونه امور تجاری و بازرگانی از طریق شبکه جهانی اینترنت بیان کرد. این امور می‌تواند شامل عمده فروشی و خرده فروشی در کالاهای فیزیکی و غیرفیزیکی، ارائه سرویس‌های مختلف به مشتریان و دیگر امور تجاری باشد.
?️تعریف دوم: تجارت الکترونیک عبارتست از انجام فرآیندهای تجاری به شکل یکپارچه از طریق استفاده از تکنولوژی ارتباطات و کامپیوتر. فرآیندهای تجاری عبارت‌اند از طراحی محصولات، تولید و فروش و انجام سفارشات و تأمین خدمات.
?تجارت الکترونیک از چند دیدگاه مختلف:
از دیدگاه ارتباطی: تجارت الکترونیک عبارتست از تحویل اطلاعات، محصولات، خدمات و یا پرداخت‌ها از طریق خط تلفن، شبکه کامپیوتری و یا دیگر مفاهیم. از دیدگا فرآیند تجاری: تجارت الکترونیک عبارتست از کاربرد تکنولوژی در تنظیم خودکار معاملات تجاری و جریان امور. از دیدگاه خدماتی: تجارت الکترونیک عبارتست از ابزاری که تمایل شرکت‌ها، مصرف کنندگان و مدیریت برای کاهش هزینه خدمات، بهبود کیفیت اجناس و افزایش سرعت تحویل خدمات را نشان می‌دهد.
❗از دیدگاه برخط: عبارت است از بهبود خرید و فروش محصولات و اطلاعات دراینترنت.
برخی صاحب نظران سه جزء اصلی را برای تجارت الکترونیک در نظر گرفته‌اند، که عبارت‌اند از:
1️⃣ سیستم‌های ارتباطی
2️⃣ سیستم‌های مدیریت اطلاعات
3️⃣ امنیت ، که بواسطه ی آن‌ها امکان مبادله اطلاعات تجاری در رابطه با فروش محصولات و یا خدمات میسر می‌گردد.
?انواع مدل‌های تجارت الکترونیک:
1️⃣. مدل B2B: تجارت بین بنگاه و بنگاه: اولین روش خرید و فروش معاملات الکترونیکی است و هنوز هم طبق آمار بیشترین عایدی را کسب می‌کند و در جایی استفاده می‌گردد که خرید وفروش عمده به کمک تجارت الکترونیکی خارج از حیطه خرده فروشان انجام گیرد. ارتباط بین دو یا چند سازمان، موسسه اقتصادی تولید کننده مواد اولیه، تولید کنندگان کالاهای مصرفی، ارائه کنندگان خدمات و ... مورد نظر است. در این مدل تبادل اطلاعات، داده‌ها، ثبت سفارش، خرید و فروش و... وجود دارد.
2️⃣ مدل C2B و B2C: تجارت بین بنگاه و مشتری: بیشترین سهم در انجام این معاملات را خرده فروشی تشکیل می‌دهد. در این نوع تجارت دریک طرف تولیدکننده و یا فروشنده و در طرف دیگر خریدار قراردارد. طیف وسیعی از خدمات را مثل رزور هتل، تهیه بلیط هواپیما، قطار، اتوبوس و.. خرید مواد غذایی، کالای دیجیتالی، انواع نرم افزار و... بصورت آن لاین (برخط) تهیه نمود. در مدل B2C مصرف کننده اطلاعاتی در مورد کالا یا خدمات و قیمت آن و شرکت‌های ارائه دهنده آن‌ها دارد و از بین ارائه کنندگان آن کالا یا خدمات یکی را انتخاب می‌کند در حقیقت او به دنبال مزایای چون خرید ارزان تر کالا یا خدمات است. اما درمدل C2B اطلاعات مشتری عمدتاً به اطلاعات کالا یا خدمات مورد نیازش می‌باشد و اطلاعات چندانی در مورد شرکت‌های عرضه کننده ی آن کالا یا خدمات یا قیمت‌های احتمالی آن‌ها ندارد. به بیان دیگر در مدل B2C مشتری به یک شرکت تولید کننده خدمات یا کالا پیشنهاد خرید می‌دهد اما در مدل C2B شرکت‌های عرضه کننده کالا یا خدمات هستند که به مشتری پیشنهاد فروش کالا یا استفاده از خدمات را ارائه می‌دهند.
3️⃣. مدل C2C: تجارت مشتری با مشتری: در این مدل مزایده‌ها و مناقصه‌های کالا از طریق اینترنت انجام می‌گردد. ایده اصلی این مدل این است که مصرف کنندگان با یکدیگر بدون واسطه به خرید و فروش بپردازند. ابداع کننده این مدل د رحقیقت پیر امیدیار صاحب سایت مشهور ebay می‌باشد.
4️⃣ مدل‌های ارتبط با دولت: این حوزه سامل مدل‌های مانند B2G و G2B را در بر می‌گیرد. در این دو مدل سازمان‌ها و نهادها و مراکز دولتی و وابسته به دولت در ارتباط با مراکز اقتصادی، بنگاه‌های تجاری و شرکت‌های تولید کننده و ارائه کننده کالا و خدمات هستند. فعالیت‌های همانند، گرفتن انواع مجوزها از دولت و سازمان‌های مربوطه، پرداخت وجه مورد درخواست دولت، گرفتن اطلاعات از نهاد دولتی و سایر موارد مشابه را شامل می‌شود. مزیت اصلی این دو مدل صرفه جویی در انجام عملیات گوناگون برای، افزایش سرعت خدمات، کاهش هزینه‌ها برای دولت و سازمان‌های مربوط به آن می‌باشد. مدل‌های C2G و G2C نیز در این گروه قرار دارند. در این دو مدل ارتباط بین مردم و سازمان‌های دولتی مطرح می‌باشد. این رابطه بیشتر ماهیتی خدماتی دارد تا تجاری. مثلاً تسهیل در پرداخت مالیت یک نمونه از این روابط مالی می‌باشد. فعالیت‌های دیگر مانند گرفتن انواع مدارک شناسایی، انجام عملیات بانکی و گرفتن اطلاعات از دولت را در بر می‌گیرد. مدل دیگر G2G است که ارتباط متقابل بین دو یا چند سازمان دولتی یا وزارتخانه را فراهم می‌سازد. و مواردی چون ارتباط شهرداری‌ها با پلیس، وزارت کشور و نهادهای نظامی را و.. را در بر می‌گیرد. ممکن است تبادلات بازرگانی و یا اطلاعاتی در این مدل صورت گیرد.
