مگس، سوسک و پشه از مزاحم‌های خانگی‌اند. گاهی حضور این موجودات در خانه اینقدر آزاردهنده می‌شود که برای از بین بردنشان دست به هر کاری می‌زنیم و بدون توجه به خطرهای احتمالی از هر محصولی که ادعا شود این موجودات مزاحم را از بین می‌برد، استفاده می‌کنیم. این روزها حشره‌کش‌هایی به بازار آمده‌اند و در رسانه‌ها تبلیغ می‌شوند که تولیدکنندگانشان ادعا می‌کنند با استفاده از امواج، حشرات را دفع می‌کنند اما آیا این روش ایمن و بی‌خطر است؟ برای یافتن پاسخ این پرسش با مهندس علی گورانی، مسئول برنامه بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت گفت‌وگو کرده‌ایم. حشرهکشهای برقی انرژی را به شکل امواج الکترومغناطیس و الکتروسونیک در فضا ساطع می‌کنند. این انرژی در محدوده و اندازه‌ای است که حشرات و جوندگان را اذیت می‌کند و باعث می‌شود نتوانند در محیط به حیاتشان ادامه دهند. این امواج روی هر موجود زنده یا بافت بیولوژیک اثر می‌گذارند. بدن ما هم بافت زنده است و این انرژی را دریافت می‌کند. موجودات زنده باتوجه به شدت انرژی دریافتی، فاصله تا منبع تولید انرژی، مدت زمان مواجهه و ویژگی‌هایی منحصر به فردی که دارند از این امواج تاثیر می‌گیرند. به عنوان مثال برخی افراد به امواج الکترومغناطیس آلرژی دارند و در اثر مواجهه با این امواج دچار سردرد و آبریزش‌بینی می‌شوند. برخی از این دستگاه‌ها امواج را از طریق سیم‌کشی برق در سرتاسر خانه انتشار می‌دهند. البته شدت امواج برای دفع موجودات کوچک مانند سوسک، پشه و موش به‌قدری کم است که بعید به نظر می‌رسد روی بدن انسان تاثیر داشته باشد اما مواجهه طولانی‌مدت با امواج در خانه ممکن است زیان‌آور باشد. دستگاه‌هایی که برای دفع حیواناتی با جثه بزرگتر مانند گربه و سگ امواج شدیدتری ساطع می کنند طبیعتا احتمال خطرشان برای انسان بیشتر است. به هرحال بافت‌های زنده بدن انرژی موجود در فضای اطراف را دریافت می‌کنند و پیش از استفاده از هر دستگاه یا وسیله‌ای که امواج تولید می‌کند، لازم است از ایمن بودن آن مطمئن شد. درحال حاضر هیچ‌کدام از محصولاتی که در بازار عرضه می‌شود، مجوزهای لازم را دریافت نکرده‌اند. این موضوع ممکن است به علت سهل‌انگاری یا ناتوانی در اثبات بی‌خطر بودن دستگاه باشد. تاکنون روی این محصولات مطالعه‌ای انجام نگرفته و میزان و شدت انرژی‌شان اندازه‌گیری نشده است. درحالی که شرکت‌های تولیدکننده یا وارد کننده برای اطمینان از اینکه مقدار انرژی دستگاه بیشتر از حد مجاز نباشد، باید مجوزهای لازم را بگیرند. به طورکلی در استفاده از پرتوها باید به چند اصل توجه کرد و تا جای ممکن مواجهه با امواج را کاهش داد. یکی کاهش زمان مواجهه با پرتوهاست. توصیه می‌شود زمان استفاده از هر وسیله‌ای که امواج ساطع می‌کند مانند تلفن همراه یا تلویزیون را تا جای ممکن محدود کنیم بنابراین استفاده طولانی از حشره‌کش برقی در خانه توصیه نمی‌شود. نکته دیگر افزایش فاصله از منبع تولید پرتو است. شدت امواج با مجذور فاصله نسبت عکس دارد یعنی با ۲برابر شدن فاصله، شدت موج به یک چهارم کاهش پیدا می‌کند. البته اگر سیستم دستگاه به گونه‌ای باشد که امواج را از طریق سیستم سیم‌کشی برق در خانه انتشار دهد، این مورد خیلی قابل‌کنترل نخواهد بود. سومین راهکار برای کاهش شدت امواج استفاده از مانع و قرار دادن حفاظ در اطراف منبع تولید پرتو است که در مورد امواج دستگاه حشره‌کش این مورد هم در خانه قابل اجرا نخواهد بود. واقعیت این است که ما ماهیت پرتوها را خوب نمی‌شناسیم و حتی توصیه می‌شود حدود مجازی که به صورت قراردادی وضع شده‌اند، به عنوان سپر استفاده نشوند و تا حد امکان مواجهه با پرتوها کاهش یابد و افراد خودشان را در معرض امواج قرار ندهند. از آنجایی که درباره ایمن بودن حشرهکشهای برقی ابهام وجود دارد، استفاده طولانی‌مدت از آنها در خانه و محیط‌های مسکونی توصیه نمی‌شود. بهترین، ساده‌ترین، عاقلانه‌ترین و هوشمندانه‌ترین راه برای دفع حشرات استفاده از روش‌های فیزیکی، رعایت نکته‌های بهداشتی و استفاده از اقدامات پیشگیرانه است. متاسفانه ما گاهی در برخورد با موجودات رفتار مناسبی نداریم. شرایط را برای رشد و زندگی آنها مهیا می‌کنیم، آنها را به خانه دعوت می‌کنیم و پس از اینکه در اطراف ما حضور پیدا کردند، تکثیر شدند، حضورشان باعث آزارمان شد و محیط آلوده شد با استفاده از روش‌های خشن، پرهزینه و پرمخاطره آنها را از بین می‌بریم. مثلا روش‌هایی مانند استفاده از سموم شیمیایی به صورت اسپری، قرص یا محلول می‌تواند تا مدت‌ها در فضای خانه باقی بماند و بر سلامت افراد خانه به ویژه کودکان آثار سوء بگذارد در حالی‌که با روش‌های ساده و کم هزینه و کم خطری مانند رعایت بهداشت محیط خانه، تمیز نگه‌داشتن کابینت‌ها، خشک نگه‌داشتن سطوح، نریختن مواد غذایی روی زمین، قرار دادن زباله در سطل دردار و بیرون گذاشتن مرتب زباله شرایط برای رشد این موجودات فراهم نمی‌شود و اگر با به کار بردن روش‌های فیزیکی مانند پوشاندن درزها و ترک‌های دیوار و نصب توری روی در و پنجره‌ها از ورود این موجودات به خانه جلوگیری شود، می‌توان به روش کاملا بی‌خطر حشرات و جوندگان را از خانه دور کرد. برای تامین سلامت باید به این نکته توجه داشت که طول عمر و سرمایه انسان‌های کره زمین اندک است. گاهی با یک سهل‌انگاری کوچک فاجعه‌ای بزرگ ایجاد می‌شود در حالی که طول عمر و منابع مادی در دسترس ما کم است و ممکن است منابع کافی برای جبران نداشته باشیم بنابراین باید از آنچه که در اختیار داریم، بهترین استفاده را کنیم. رعایت بهداشت یک اصل عقلانی و اقتصادی است که باعث افزایش طول عمر و رفاه می‌شود.
