چیلر یا سردکن دستگاهی است که گرما را از مایعی که معمولاً آب است بر اساس سیکل تبرید و مبدلهای حرارتی میزداید. از این مایع برای خنک سازی هوا یا دستگاههایی مثل هواساز و فنکویلها استفاده شود که معمولاً درون یک مبدل حرارتی قرار دارد.
اساس کار چیلر، سرد کردن آب برای خنک کردن هوای ساختمان و یا مصارف صنعتی است. طرز کار چیلر به این صورت که آب سرد شده در چیلر با پمپ و از طریق لوله کشیهای انجام شده به فنکویلهای داخل ساختمان و یا در فرآیندهای صنعتی به عنوان خنک کننده دستگاهها مورد استفاده قرار میگیرد. آب سرد چیلر در اتصالات و لولهکشیهای عایق جریان یافته و هیچ راهی برای تبخیر آن وجود ندارد. در بسیاری از مجتمعهای اداری بزرگ و حتی در بعضی از منازل به دلیل بزرگ بودن فضا، کولر بازده کافی ندارد. در نتیجه افراد راغب به استفاده از چیلر میشوند.
چیلر به دو دسته تراکمی و جذبی تقسیم میشود. تقسیمبندی دیگر آن که بر اساس نحوه خنک شدن ماده مبرد است به سه دسته آب خنک، هوا خنک، و تبخیری تقسیم میشود.
چیلر جذبی با استفاده از انرژی حرارتی سبب برودت سرما میشود. به همین علت از ژنراتور به جای کمپرسور در آن استفاده میشود. معمولاً در چیلر جذبی سیستم برمید لیتیوم به کار برده میشود. در اين سيستم، در قسمت جذب کننده، بخار آب توسط ليتيوم برمايد غليظ جذب شده و در قسمت مولد حرارتی، آب بر اثر حرارت تبديل به بخار میشود. بخار آب در کندانسور به حالت مايع در میآيد و سپس در خنککننده دوباره به بخار تبديل میگردد. آب برای اينکه تبخير گردد گرمای نهان خود را از محيط خنککننده میگيرد و باعث ايجاد برودت میگردد. سپس بخار آب ايجاد شده در خنککننده به جذب کننده منتقل شده و دوباره اين چرخه تکرار میشود. این نوع چیلر به گروههای تک اثره تغذیه با بخار، تک اثره تغذیه با آب داغ، و تک اثره تغذیه با آب گرم و نیز گروه دو اثره با تغذیه بخار و دو اثره با شعله مستقیم تقسیم میشوند.
چيلر تراكمی از چهار قسمت اواپراتور، كمپرسور، كندانسور و شير انبساط تشكيل شده است و با انرژی الکتریکی سبب ایجاد سرما میشود. در این نوع چیلر، گاز ابتدا توسط کمپرسور متراکم میگردد و سپس به وسیله آب یا هوای محیط، خنک شده و به مایع تبدیل میگردد. این مایع با عبور از شیر انبساط یا لوله موئی وارد خنککننده که در فشار کمتری قرار دارد میشود. این کاهش فشار باعث تبخیر مایع گردیده و در نتیجه مایع سرد کننده با گرفتن حرارت نهان تبخیر خود از محیط خنک کننده، باعث ایجاد برودت در موادی که با قسمت خنک کننده در ارتباطند میگردد. سپس گاز ناشی از تبخیر به کمپرسور منتقل میشود و این چرخه تکرار میگردد. این نوع چیلرها، یعنی چیرهای تراکمی، دارای دو زیر مجموعه هستند: چیلر تراکمی هوا خنک (هوایی) و چیلر تراکمی آب خنک (آبی).
میتوان چیلر تراکمی هوا خنک را بعنوان مهمترین و پرکاربردترین انواع چیلر نام برد. این نوع چیلر در سایزهای مختلف وجود دارد و برای خنککردن ساختمانهای کوچک و بزرگ زیادی استفاده میشود. به همین علت از محبوبترین انواع چیلر است. چیلر تراکمی هواخنک به دلیل انتقال گرما به هوای آزاد معمولاً در پشت بام ساختمان ها و یا فضای باز اطراف ساختمان نصب میشود. با توجه به کمبود آب در ایران، چیلر تراکمی هوا خنک یکی از بهترین گزینهها برای ساختمانهای بزرگ است. همچنین در مناطقی که امکان استفاده از برج خنککننده آبی وجود ندارد و همینطور در مدارس، بیمارستانها و ادارات، از چیلر هوا خنک استفاده میشود.
قسمتهای اصلی چیلر هوا خنک عبارتند از کمپرسور و موتور الکتریکی متصل به آن، کندارسور هوا خنک، شیر انبساط، اواپراتور، مبرد، و لولههای انتقال دهنده مبرد.
چیلر تراکمی هوا خنک گرمای محیط یا دستگاه مورد استفاده را جذب کرده و سپس این گرما را به محیط بیرون انتقال میدهد. البته در مواردی میتوان این گرمای گرفته شده از محیط را بازیافت کرده و سیستم مورد استفاده را بهینه کرد. سیکل تبرید چیلر تراکمی هواخنک از اواپراتور آغاز میشود. مبرد پس از گرفتن گرما و انتقال آن به کمپرسور، به صورت فشرده در میآید. پس از کمپرسور، این مبرد که به صورت گاز فشار بالا میباشد وارد کندانسور میگردد. کندانسور چیلر تراکمی هواخنک از طریق فرستادن گرما به محیط باعث چگالش مبرد می شود. پس از آن مبرد با عبور از شیر انبساط و با از دست دادن فشار وارد اواپراتور میشود. این چرخه در یک چیلر تراکمی هواخنک دائما تکرار میشود.