هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات یا کمتر پرداخت کردن آن، مصداق فرار مالیاتی است. دولت از مالیات‌های پرداختی برای بهبود خدمات شهری، بهداشتی و... استفاده می‌کند. بنابراین اگر مالیات را منظم و دقیق پرداخت کنیم، خدمات بهتری در اختیار خواهیم داشت. دولت برای پیشگیری از فرار مالیاتی، مجازات و جرایمی در نظر‌گرفته است. در ادامه مطلب، جرایم مربوط به آن را مرور خواهیم کرد.
در مقدمه گفتیم که منظور از فرار مالیاتی، هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات یا کمتر پرداخت کردن آن است. در قانون مالیات مستقیم و مالیات بر درآمد، افرادی که مشمول پرداخت مالیات می‌شوند، نرخ پرداخت و جرایم فرار از پرداخت آن را آورده‌اند.
بعضی از مشاغل، مانند کارمندان ادارات و شرکت‌های خصوصی، با توجه به شرایط دریافت حقوق و دستمزدشان، همیشه مالیات را پرداخت می‌کنند و راهی برای فرار مالیاتی ندارند. دولت برای جلوگیری از فرار مالیاتی مشاغل دیگر مانند کسب‌وکارهای آزاد، سامانه مودیان را در نظر گرفته است. سامانه‌ای که کارت‌خوان یا درگاه پرداخت الکترونیکی به آن وصل می‌شود تا خودکار، صورت‌حساب‌های الکترونیکی را به آن ارسال کنند. سامانه با دریافت این صورت‌حساب‌ها، میزان مالیات را محاسبه می‌کند و صاحبان کسب‌وکار ملزم به پرداخت آن‌اند. درباره صورت‌حساب‌های الکترونیکی، مفصل در مقاله « صورتحساب الکترونیکی چیست؟ » صحبت کردیم. با همه این اقدامات، هنوز هم افرادی هستند که به خاطر شرایط کاری‌شان، راهی برای فرار از مالیات پیدا می‌کنند.
دولت، قوانینی مرتبط با کم کردن میزان مالیات یا تشویق‌های مالیاتی را هم در قانون مالیات مستقیم تصویب کرده است. با دانستن این قوانین و استفاده از آن‌ها، می‌توانید میزان مالیات پرداختی را از روش‌های قانونی کمتر کنید. با این توصیف، انجام چه کارهایی جزء فرار مالیاتی به حساب می‌آید؟ این کارها:
موارد زیر هم جزء جرایم مالیاتی‌اند:
چرایی پرداخت مالیات در کشور ما درست جا نیفتاده است و اکثر مردم فکر می‌کنند پرداخت مالیات، به ضرر آن‌هاست و فایده‌ای برای‌شان ندارد. تنوع نداشتن پایه‌های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی، یکی از علت‌های فرار شرکت‌ها از پرداخت این هزینه است. در کشور ما هنوز قوانین مالیاتی، به شکل واضح و با جزئیات کامل تنظیم نشده‌اند. دولت در حال حاضر، تمام تلاشش را می‌کند که هرچه سریع‌تر این قوانین را دقیق‌تر مشخص و تصویب کند. با این حال تا زمان شفافیت کامل، امکان فرار مالیاتی همچنان وجود دارد. فقدان نظام جامع مالیاتی هم یکی از دلایل فرار از مالیات بود و به آن دامن هم می‌زد. سامانه مودیان تا حدی توانسته است، این فقدان را برطرف کند و فرارهای مالیاتی را کاهش بدهد. برای آشنایی با سامانه مودیان، سری به مقاله « هرآنچه که باید درباره سامانه مودیان بدانید » بزنید.
اگر بازرس مالیاتی تایید کند که از پرداخت مالیات فرار کرده‌اید، از ۳ ماه تا یک سال حبس تعزیری است در انتظارتان است. در کنار این جریمه، دولت تنبیه‌های دیگری هم برای مقابله با فرار مالیاتی در نظر گرفته است که می‌توانید آن‌ها را در ادامه بخوانید.
اگر مؤدی از انجام تکالیف خود امتناع کند یا صادقانه رفتار نکند، مأمور مالیاتی راسا اقدام به تشخیص و ارزیابی خواهد کرد. این نوع ارزیابی، نوعی تنبیه به حساب می‌آید. چه زمانی مامور مالیاتی می‌تواند به شیوه علی‌الراس، اطلاعات اقتصادی و مالی شما را بررسی کند؟ زمانی که:
در بعضی موارد مؤدی از پرداخت مالیات به شرط تسلیم و تکمیل اظهارنامه مالیاتی، نگهداری اسناد و دفاتر قانونی معاف خواهد بود. حالا اگر این کارها را انجام نداده باشید یا در انجام آن‌ها سهل‌انگاری کنید، از این دست معافیت‌ها و بخشودگی‌ها، محروم خواهید شد.
مطابق ماده ۲۰۲ قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند بدهکاران مالیاتی را تا زمان تعیین و تکلیف پرداخت مالیات و جریمه آن، ممنوع‌الخروج کند.
اگر افراد، اموال خود را به همسر یا فرزندان خود منتقل کنند تا مالیات نپردازند، نمایند سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند اسناد مذکور از طریق مراجع قضایی، باطل کند.
متوجه شدید فرار مالیاتی چیست و اگر آن را پرداخت نکنید، چه جرایمی در انتظارتان است؟ در کنار مواردی که گفتیم، جریمه‌های نقدی را هم نباید فراموش کنید. دولت برای تامین هزینه‌های خدمات شهری و کشوری، به بودجه نیاز دارد. با پرداخت مالیات، به دولت کمک می‌کنیم تا خدمات بهتری را ارائه بدهد. پرداخت مالیات، وظیفه شهروندی و اجتماعی همه ماست.
