در یک شب زمستانی در حدود 60 سال پیش در کشور آمریکا، دختری 28 ساله به نام کاترین (کیتی) ژنویز (Catherine “Kitty” Genovese) در نزدیکی خانه‌اش مورد تجاوز قرار گرفت و به طرز بی‌رحمانه‌ای کشته شد.
در تمام مدتی که این حادثه درحال رخ دادن بود 37 نفر شاهد قتل کیتی بودند و با وجود اینکه او حدود نیم‌ساعت در آن خیابان فریاد می‌زد و کمک می‌خواست هیچ‌کدام از آن افراد برای کمک به او پیش‌قدم نشدند.
بازتاب رسانه‌ای این حادثه، تصویری از بی‌عاطفگی مردم شهرهای بزرگ را به نمایش درآورد اما حقیقت پنهان در دل این ماجرا چیز دیگری بود!
بعد از وقوع این حادثه، آزمایشات متعددی توسط روانشناسان اجتماعی انجام شد و نتایج شگفت‌انگیزی را در بر داشت!
بر اساس این آزمایشات، هرگاه فردی به تنهایی شاهد رنج هم‌نوعان خود باشد، احتمال اینکه به کمک او برود بسیار بالا خواهد بود، در حالی که هر چه تعداد افراد حاضر بیشتر شود از احتمال اینکه حتی یک نفر از آن‌ها پیشنهادی برای کمک بدهد کاسته می‌شود! این موضوع درواقع به‌عنوان اثر تماشاگر یا Bystander Effect شناخته می‌شود.
سه دلیل اصلی باعث وقوع اثر تماشاگر می‌شود؛ توزیع مسئولیت، بازدارندگی تماشاچیان و تاثیر اجتماعی. با بزرگتر شدن جمع از نظر تعداد، از بار روانی کاسته شده، شرم و خجالت افراد افزایش پیدا کرده و این مسئله باعث جلوگیری از پیش‌قدم شدن افراد شده و عدم مداخله هر فرد، به دیگران این سیگنال را می‌دهد که این کار مناسب و درستی نیست و از انجام آن امتناع می‌کنند.
رد پای اثر تماشاگر را می‌توان در ابعاد و شرایط مختلف زندگی روزمره افراد مانند محیط‌های کاری، تحصیلی، معاشرت‌ها و حتی تعاملات ما در فضای مجازی پیدا کرد.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در زمان انجام یک فعالیت گروهی، اکثر افراد حاضر در گروه تمایلی به مشارکت از خود نشان ندهند ولی هر کدام از این افراد به تنهایی در انجام یک پروژه فردی، بهترین نسخه خود را ارئه می‌دهند.
دلیل این رفتار، انتشار مسئولیت (diffusion of responsibility) است، به این معنی که هر چه تعداد اعضای گروه بیشتر باشد، افراد مسئولیت کمتری برای اقدام به انجام کار احساس می‌کنند.
حال اگر فردی در این بین، از خود واکنش نشان دهد و تبدیل به تماشاگر فعال شود، ورق برمی‌گردد؛ در این شرایط افراد برای مشارکت و همکاری تمایل بیشتری از خود نشان می‌هند.
خبر خوب این که غلبه بر سندرم تماشاگر، که به عنوان اثر ژنویز نیز شناخته می‌شود کاری دور از ذهن نیست!
قطعا بی تفاوت ماندن و تماشاگر بودن آسان‌ترین کار دنیاست! اما بعنوان عضوی از یک تیم، سعی کنید که تماشاگر فعالی باشید و در برابر وقایع از خود واکنش نشان دهید، به این ترتیب باعث ایجاد موجی در بین اعضا گروه خواهید شد که در نتیجه، آن‌ها نیز از حالت انفعال خود خارج می‌شوند.
در فضای کسب و کار، برای جلوگیری از وقوع اثر تماشاگر، باید وظایف افراد تیم به درستی مشخص باشد. بهتر است وظایف هر تیم خورد شود و به افراد محول شود و هر فرد لیستی از وظایف تعریف شده مختص خود داشته باشد!
خوشحال میشم که تجربیات خودتون رو در برخورد با اثر تماشاگر، در زندگی کاری و شخصی با من در میون بزارید!
