خواندن ۱۲ دقیقه·۲ سال پیش

مهمترین دستورات لینوکس

اطلاعات سیستم

date – تاریخ و ساعت جاری را نمایش می‌دهد.

cal – تقویم ماه‌ها را نمایش می‌دهد.

uptime – زمان روشن بودن سیستم و کاربران فعال را نشان می‌دهد.

w – کاربران جاری که از سیستم استفاده می‌کنند را همراه با توضیحاتی درباره استفاده آن‌ها نشان می‌دهد. دستور شامل اطلاعات خروجی دستور ‌uptime نیز هست.

whoami – کاربر جاری که شما اکنون از طریق آن با سیستم کار می‌کنید را نمایش می‌دهد.

finger user – اطلاعاتی درباره کاربری user(به جای آن نام‌کاربری مورد نظر را بنویسید) در اختیار شما می‌گذارد.

uname – نام سیستم یونیکس شما که همان لینوکس است را نمایش می‌دهد.

uname -a – دستور uname همراه با سویچ a اطلاعات تکمیلی از سیستم‌عامل شما شامل نسخه کرنل لینوکس را نمایش می‌دهد.

cat /proc/cpuinfo – نمایش اطلاعات پردازنده (CPU).

cat /proc/meminfo – نمایش اطلاعات حافظه اصلی (RAM).

df – مقدار استفاده از دیسک‌های حافظه را نمایش می‌دهد.

du – مقدار فضای استفاده شده تمامی دایرکتوری ها

free – نمایش فضاهای خالی و استفاده شده حافظه رم و سواپ (swap)

history – دستور history به شما اجازه می‌دهد که تمامی کامندهای لینوکس که از آنها استفاده کرده اید را مشاهده کنید و در واقع تاریخچه‌ی کامندهای استفاده شده توسط شما را نمایش می‌دهد.

man – ممکن است شما درباره‌‌‌ی نحوه‌ استفاده از دستورات لینوکس سوالاتی داشته باشید و به اینترنت دسترسی نداشته باشید و یا نخواهید که آن را در گوگل جستجو کنید. در این صورت می‌توانید از دستور man و کامندی که درباره‌ی آن اطلاعاتی می‌خواهید استفاده کنید تا یک کتابچه راهنما درباره‌ی آن کامند را مشاهده کنید.

echo – مواقعی از این کامند استفاده می‌کنیم که می‌خواهیم یک متن را نمایش دهیم. همچنین می‌توان از این کامند برای پر کردن فایل با متن دلخواه خود استفاده کرد.

clear – ممکن است پس از استفاده از کدهای زیادی در ترمینال لینوکس صفحه‌‌ی ترمینال شما شلوغ شده باشد و بخواهید صفحه‌ی خود را خالی نمایید. در این صورت از دستور clear استفاده می‌کنیم. همچنین می‌توانید از کلید‌های ترکیبی CTRL + L استفاده کنید.

wc – برای شمارش تعداد کاراکتر ها و کلمه ها و خطوط یک فایل متنی میتوانید از دستور wc‌ استفاده کنید. برای اینکار کافیست بعد از دستور wc نام فایل مورد نظر خود را بنویسید.

vim – برای ساخت و ویرایش فایل متن می‌توانید از دستور vi یا دستور vim استفاده کنید. برای اینکار کافیست در جلوی دستور vim یا دستور vi نام یک فایل متن را بنویسید.

alias – دستور alias به شما اجازه می‌دهد به یک دستور یا مجموعه‌ای از دستورات یک نام اختصاری یا اصطلاحاً «نام مستعار» بدهید. زمانی که این نام کوتاه را در ترمینال تایپ کنید، شل آن دستور خاص یا مجموعه دستورات را برای شما اجرا خواهد کرد.

finger – دستور finger درباره یک کاربر اطلاعات مختصری از جمله زمان آخرین لاگین کاربر، دایرکتوری home او و نام کامل حساب کاربری او به شما می‌دهد.

دستورات فایل

ls – گرفتن لیست محتویات مسیر جاری شامل پوشه و فایل ها.

ls -l – دستور ‌ls همراه با سویچ l لیست محتویات مسیر جاری را با اطلاعات کامل نمایش می‌دهد.

ls -laC – مانند دستور ls -l است اما اطلاعات را به صورت ستونی نشان می‌دهد.

ls -F – سویچ f در دستور ls لیست محتویات را همراه با فرمت فایل‌ها نمایش می‌دهد.

ls -al – سویچ a در دستور ls لیست فایل‌ها را همراه با فایل‌های مخفی نشان می‌دهد. (فایل و پوشه مخفی در لینوکس یک نقطه قبل نام خود دارند)

_ ls -ltrhمرتب سازی براساس لیست آخرین تغییر فایل یا تاریخچه دایرکتوری نشان می دهد.

cd dir – تغییر مسیر جاری به شاخه مورد نظر (بجای dir پوشه مورد نظر را وارد کنید)

cd – مسیر جاری را به مسیر اصلی (home) بر می‌گرداند. (مسیر اصلی برای هر کاربر متفاوت است که پوشه‌های شخصی و تنظیمات در آن‌جا قرار می‌گیرند.)

mkdir test – ساخت یک شاخه (به جای test نام پوشه که می‌خواهید بسازید را بنویسید).

rmdir test – حذف یک شاخه (به جای test نام پوشه که می‌خواهید بسازید را بنویسید).

rm – حذف فایل یا پوشه استفاده می‌شود. همچنین اگر بخواهید یک پوشه را به همراه محتویات آن حذف کنید باید از r- استفاده کنیدp

pwd – مسیر جاری را نشان می‌دهد.

rm name – حذف (پاک کردن) فایل یا دایرکتوری مورد نظر (به جای name نام فایل یا پوشه نوشته می‌شود).

rm -r test – حذف یک دایرکتوری با محتویات درون آن (به جای test نام پوشه را بنویسید).

rm -f test – اجبار کردن به حذف یک فایل برای مواقعی که فایل به دلایلی حذف نمی‌شود (نام فایل بجای test نوشته می‌شود).

rm -rf test – اجبار کردن به حذف یک دایرکتوری برای مواقعی که آن به دلایلی حذف نمی‌شود (نام پوشه بجای test نوشته می‌شود).

cp – برای کپی کردن استفاده می شود. (ابتدا فایل مبدأ را مشخص کنید سپس مسیری که می‌خواهید فایل شما در آنجا کپی شود.)

cp file1 file2 – کپی کردن فایل در مسیر دیگر (file1 نام و مسیر فایل مبدا و file2 نام و مسیر فایل مقصد است).

cp -r test1 test2 – کپی کردن پوشه در مسیر دیگر (test1 نام و مسیر پوشه مبدا و test2 نام و مسیر پوشه مقصد است).

cp file test – کپی کردن فایل مورد نظر در مسیر دیگر با همان نام (file نام فایل و test مسیر پوشه مقصد است).

mv – برای برش یا کات کردن استفاده می شود. (همچنین در مواردی می‌توان از این کامند برای تغییر نام نیز استفاده کرد.)

mv file test – جابجایی (مانند cut) کردن فایل مورد نظر در مسیر دیگر با همان نام (file نام فایل و dir مسیر پوشه مقصد است).

mv file1 file2 – جابجایی کردن فایل به مسیر دیگر (file1 نام و مسیر فایل و file2 نام و مسیر فایل در مقصد است).

ln -s file link – ساخت لینک سیمبولیک از فایل در مسیر مورد نظر (file نام و مسیر فایل یا پوشه و link نام و مسیر لینک است).

touch file – ساخت یک فایل.

apt – دستور apt برای نصب، به‌روزرسانی، حذف و به‌طور کلی مدیریت پکیج‌های دبیان روی توزیع‌های مبتنی بر دبیان مانند اوبونتو و کالی لینوکس استفاده می‌شود. این دستور معمولا به صورت ترکیبی با ابزارهای دیگر و به صورت apt-get و apt-cache به کار می‌رود که برای چند گزینه‌ی مختلف، مقادیر پیشفرضی را تنظیم می‌کنند. در اسکریپت‌های شل بهتر است از apt-get و apt-cache استفاده شود چون با نسخه‌های قدیمی و متفاوت سازگاری دارند و گزینه‌ها و امکانات بیشتری هم دارند. اکثر دستورات apt باید در کنار sudo استفاده شوند.

cat > file – نوشتن متن در فایل.

cat file – نمایش محتویات یک فایل یا فراخوانی آن.

more file – نمایش محتویات فایل به صورت کم کم (برای فایل با محتویات زیاد).

command | more – نمایش خروجی دستور به صورت کم کم.

less file – نمایش محتویات فایل به صورت صفحه به صفحه (برای فایل با محتویات زیاد).

command | less – نمایش خروجی دستور به صورت صفحه به صفحه.

head file – نمایش ۱۰ خط اول محتویات یک فایل

head -20 file – نمایش ۲۰ خط اول محتویات یک فایل

tail – این کامند از جمله کامند های لینوکس است که چند خط پایینی فایل را نمایش می دهد. همچنین می توانید با استفاده از n- مشخص کنید که چند خط به شما نمایش داده شود.

tail file – نمایش ۱۰ خط آخر محتویات یک فایل

tail -20 file – نمایش ۲۰ خط آخر محتویات یک فایل

gzip – دستور gzip فایل‌ها را فشرده می‌کند. این دستور در حالت پیش‌فرض فایل اصلی را پاک می‌کند و فقط نسخه فشرده‌شده را باقی می‌گذارد. برای این که فایل اصلی بعد از فشرده‌سازی حذف نشود، از گزینه –k (keep) استفاده کنید.

less – با دستور less می‌توانید فایل‌ها را بدون بازکردن آن‌ها در یک ویرایشگر متن ببینید. استفاده از این دستور راحت‌تر است، و احتمال تغییر اتفاقی و ناخواسته‌ی فایل هم هنگام استفاده از آن وجود ندارد. با دستور less می‌توانید به راحتی با کلیدهای نشانه‌‎ی بالا و پایین، PgUp و PgDn و Home و End فایل را اسکرول کنید. برای خروج از دستور less، کلید q را فشار دهید.

پروانه فایل

chmod – پرمیشن‌های خواندنی – نوشتنی و اجرایی یک فایلها و دایرکتوری‌ها را تغییر می‌دهد. این دست از کامند های لینوکس تقریبا سطح بالا بوده و آپشن های مختلفی دارد که به یکی از آنها اشاره می‌کنیم که باعث می‌شود فایل شما بتواند اجرا شود.

chmod octal file – تغییر مجوز یک فایل با استفاده از کد دسترسی

مجوز یک فایل سطح دسترسی یک فایل را مشخص می‌کند. سطح دسترسی می‌تواند خواندنی (عدد ۴)، نوشتنی (عدد ۲) و اجرا (عدد ۱) باشد که سطح دسترسی یک فایل با جمع کردن این اعداد بدست می‌آید. یعنی سطح دسترسی ۷ تمامی مواد را شامل می‌شود.

هر فایل دسترسی آن برای سه دسته کاربری روت، گروه و عمومی تعریف می‌شود که از روش عددی بالا استفاده می‌کند و این سه عدد کنار هم سطح دسترسی یک فایل را مشخص می‌کنند. مثال‌های زیر را مشاهده کنید.

chmod 777 file – مجوز خواندن، نوشتن و اجرا فایل را به سه دسته روت، گروه و عمومی می‌دهد.

chmod 755 file – مجوز خواندن، نوشتن و اجرا برای کاربری روت و مجوزهای خواندن و اجرا برای کاربران گروه و عمومی.

chown – در لینوکس یک یوزر مشخص مالکیت همه‌ی فایلها و دایرکتوری‌ها را دارد. دستور chown از سری دستورات مهم لینوکس به شما اجازه ‌می‌دهد که مالکیت فایل یا دایرکتوری را تغییر دهید.

curl – دستور curl ابزاری برای دریافت اطلاعات و فایل از آدرس‌های URL یا همان لینک‌های مختلف است.

فشرده سازی

به صورت پیش‌فرض لینوکس از فشرده‌سازی با فرمت tar استفاده می‌کند که دستورات کار با آن را نیز پشتیبانی می‌کند. لینوکس از فشرده‌ساز Gzip برای کار با فایل‌های فشرده با فرمت tar.gz و gz فشرده‌ساز Bzip2 برای کار با فایل‌های فشرده با فرمت tar.bz2 استفاده می‌کند.

tar cf file.tar files – Create a tar named file.tar containing files

tar xf file.tar – استخراج محتویات فایل فشرده.

tar czf file.tar.gz files – ساخت فایل فشرده با فرمت ‌tar.gz از فایل‌ها توسط فشرده‌ساز Gzip.

tar xzf file.tar.gz – استخراج محتویات فایل فشرده با فرمت tar.gz توسط فشرده‌ساز Gzip.

tar czf file.gz files – ساخت فایل فشرده با فرمت ‌gz از فایل‌ها توسط فشرده‌ساز Gzip.

tar xzf file.gz – استخراج محتویات فایل فشرده با فرمت gz توسط فشرده‌ساز Gzip.

tar cjf file.tar.bz2 – ساخت فایل فشرده با فرمت ‌tar.bz2 از فایل‌ها توسط فشرده‌ساز.

tar xjf file.tar.bz2 – استخراج محتویات فایل فشرده با فرمت tar.bz2 توسط فشرده‌ساز Bzip2.

جستجو و Sort

grep – کلمه‌ی انتخابی شما را در محتوای یک فایل متنی جستجو می‌کند. همچنین می‌تواند تمام فایل های متنی را برای کلمه‌ای که شما می‌خواهید جستجو کند.

grep pattern files – جستجوی عبارت در فایل مورد نظر.

grep pattern dir – جستجوی عبارت در فایل‌های موجود در شاخه مورد نظر.

grep -r pattern dir – جستجوی عبارت در فایل‌های موجود در شاخه مورد نظر به صورت بازگشتی.

command | grep pattern – جستجوی عبارت در خروجی دستور.

locate file – یافتن فایل مورد نظر ما در مسیر جاری.

find – با استفاده از دستور find می‌توانید فایل‌های مورد نظر خود را در یک دایرکتوری و ساب‌‌دایرکتوری‌های آن جستجو کنید.

find ‌dir -name filename – یافتن فایل مورد نظر ما در شاخه مورد نظر.

find ”*filename*” – جستجوی تمامی فایل‌هایی که نام آن‌ها شامل نام فایل مورد نظر ما است (در مسیر جاری).

updatedb – ساختن یا به‌روز رسانی دیتابیس فایل‌های سیستمی شاخه روت لینوکس.

locate filename – جستجوی فایل با ‌‌locate. فرض شده است که قبلا از دستور updatedb استفاده کرده‌اید.

which filename – نمایش شاخه بالایی فایل مورد نظر (پوشه‌ای که فایل ما در آن قرار دارد).

diff – می‌تواند دو فایل را باهم مقایسه کرده و تفاوت آنها را نمایش دهد.

شبکه

ifconfig – نمایش لیست آی پی تمامی دستگاه‌های متصل (وایرلس، کارت شبکه، شبکه‌های وی‌پی‌ان و …).

ping – این کامند برای چک کردن اتصال شما به یک سرور استفاده می‌شود.

ping host – گرفتن پینگ از هاست مورد نظر.

whois domain – گرفتن اطلاعات دامنه (مالک دامنه، آی‌پی، دی‌ان‌اس سرور و …).

dig domain – دریافت اطلاعات DNS دامنه.

dig -x host – مشاهده میزبان به صورت معکوس.

wget – این کامند که استفاده‌ی بسیار زیادی دارد، برای دانلود فایل ها استفاده می‌شود. برای استفاده از این کامند های لینوکس کافیست که لینک دانلود خود را بعد از این کامند قرار دهید.

wget file – دانلود یک فایل از اینترنت.

wget -c file – ادامه دانلود کردن یک دانلود متوقف شده.

SSH

پروتکل SSH برای ارتباط و کنترل با سیستم از راه دور استفاده می‌شود که پیش‌فرض از پورت SSH با شماره 21 استفاده می‌کند. بیشتر برای کنترل سرور توسط کاربری از راه دور استفاده می‌شود.

ssh user@host – اتصال به میزبان مورد نظر با نام کاربری مورد نظر (بعد از آن پسورد آن نام کاربری از شما پرسیده می‌شود).

ssh -p port user@host – اتصال به میزبان با نام کاربری توسط شماره پورت مشخص

ssh-copy-id user@host – اضافه کردن کلید برای اتصال کاربر از این سیستم راه دور. (برای مواقعی که نمی‌خواهیم پسورد را در هر اتصال وارد کنیم. ارسال پسورد اصلی امنیت میزبان را به خطر می‌اندازد اما کلید ساخته شده فقط برای سیستم جاری و نام کاربری مورد نظر اعتبار دارد).

مدیریت کاربران

adduser accountname – ساخت یک کاربر جدید در سیستم لینوکس خود.

passwd – دستور passwd به شما اجازه می‌دهد رمز عبور یک کاربر را تغییر دهید. کافی‌است دستور passwd را در ترمینال تایپ کنید تا بتوانید رمز خود را تغییر دهید.

passwd accountname – تغییر گذرواژه (password) کاربر مورد نظر.

sudo – این کامند که مخفف کلمه‌ي superuser do مي‌باشد به شما اجازه می‌دهد که دسترسی administrator را به دست آورید و بتوانید کارهایی که دسترسی لازم برای آن‌ها را ندارید ، انجام دهید.

su – ورود به خط فرمان با کاربری روت (کاربر روت مجوز دسترسی به تمامی فایل‌ها و تنظیمات سیستم را دارد).

exit – خروج از خط فرمان با کاربر جاری.

شروع و پایان

shutdown – با دستور shutdown می‌توانید لینوکس را خاموش یا ری‌استارت کنید. اگر shutdown را بدون هیچ پارامتری استفاده کنید، کامپیوتر شما بعد از یک دقیقه خاموش می‌شود.

shutdown -h now – خاموش کردن سیستم.

halt – توقف تمام پردازش‌ها (مانند خاموش کردن سیستم است).

shutdown -r 5 – راه‌اندازی مجدد (ریست کردن) سیستم در مدت ۵ دقیقه بعد.

shutdown -r now – ریست کردن سیستم لینوکس.

reboot – راه‌اندازی مجدد سیستم لینوکس

نصب برنامه ها

به صورت عادی اگر سورس برنامه در اختیار ما باشد به شاخه سورس رفته و دستورات زیر را برای نصب اعمال می‌کنیم.

./configure

make

make install

اگر از توزیع‌های خاص لینوکس استفاده می‌کنید از دستورات زیر (یا دستورات خاص آن توزیع) برای نصب بسته نرم‌افزاری تهیه شده برای آن توزیع استفاده کنید.

dpkg -i pkg.deb – نصب بسته نرم افزاری دبیان – برای توزیع‌های دبیان، ابونتو، مینت و … .

rpm -Uvh pkg.rpm – نصب بسته نرم افزاری RPM – برای توزیع‌های ردهت، فدورا و … .

مدیریت پردازش ها

ps – نمایش پردازش های فعال جاری.

top – نمایش تمام پردازش های در حال اجرا.

kill – اگر برنامه‌ای کرش کرد و یا پاسخگو (responsive) نبود شما می‌توانید با این کامند به آن برنامه خاتمه دهید. این کامند های لینوکس سیگنالی به برنامه‌ی مورد نظر می‌فرستد که به آن فرمان می‌دهد که به کار خود خاتمه دهد و متوقف شود.

kill pid – از بین بردن پردازش مورد نظر با شناسه pid.

killall proc – از بین بردن تمام پردازش هایی با نام ‌proc. در اجرای آن احتیاط کنید.

bg – نمایش پردازش های متوقف شده (stop) یا مکث کرده (pause) در بخش کارهای پس‌زمینه و ادامه اجرا پردازش های مکث کرده است.

fg – آوردن کارهای به تازگی انجام شده در بخش کارهای پیش‌زمینه.

آموزش نحوه عملکرد دستورات

apropos subject – لیست صفحات کتابچه راهنما برای موضوع مورد نظر.

man -k keyword – نمایش صفحات شامل کلمه کلیدی مورد نظر.

man command – نمایش کتابچه راهنما برای دستور مورد نظر.

man -t man | ps2pdf – > man.pdf – ساخت فایل pdf از صفحه کتابچه راهنما.

which command – نمایش مسیر کامل دستور مورد نظر.

time command – نمایش زمان طول کشیدن دستور مورد نظر.

whereis app – نمایش مسیر بالقوه برنامه مورد نظر.