ارزیابی ریسک ، داشتن زندگی عاری از خطر آرزو و هدف همه مردم در همه اعصار بوده است زيرا میل به ایمنی و امنیت بخش تفکیکناپذیری از ماهيت همه انسانها هست. از طرفی ديگر بشر همواره در تلاش برای بهبود زندگی و راحتی بيشتر بوده و در اين راه سعی كرده است با ایجاد تغییر در طبیعت، متغيرهای آن را به خدمت خود درآورد كه در اين راه همراه با دستیابی به مواد، تجهیزات، دستگاهها و به عبارتی سادهتر به خدمت گرفتن فنآوری نوين و غيره با خطرات بيشتر و همچنين جديدتري نيز مواجه گرديده است.
ارزیابی ریسک کیفی یک روش منطقی برای تعیین اندازه کمی و کیفی خطرات و بررسی پیامدهای بالقوه ناشی از حوادث احتمالی بر روی افراد، مواد، تجهیزات و محیط است. در حقیقت از این طریق میزان کارآمدی روشهای کنترلی موجود مشخص شده و دادههای باارزشی برای تصمیمگیری در زمینه کاهش ریسک، خطرات، بهسازی سیستمهای کنترلی و برنامهریزی برای واکنش به آنها فراهم میشود.
ارزیابی ریسک کمی نیازمند محاسبه دو مؤلفه ریسک یعنی شدت پیامد رخداد و احتمالِ روی دادن آن رخداد میباشد. برای بدست آوردن وزن احتمال یا وزن شدت پیامد سه نوع راهکار وجود دارد.
روشهای عددی (به انگلیسی: Quantitative) که نتیجه در نهایت به یک عدد منتهی میشود
روشهای کیفی (به انگلیسی: Qualitative) که نتیجه حاکی از کیفیت خاصی در زمینه ریسک خواهد بود.
روشهای نیمهکمی (به انگلیسی: Semi-Quantitative) که در بیشتر این روشها از ماتریس ریسک استفاده میشود.
ارزیابی ریسک، فرایندی است که نیازمند تجربه، تخصص و دقت بالا بوده و میبایست در قالب کارتیمی و با بهرهگیری از توان مسئولین و کارشناسان انجام پذیرد. این فعالیت تیمی نیز زمانی به نتیجه دلخواه دست خواهد یافت که تیم ارزیاب، علاوه بر برخورداری از تجربه و تخصص لازم، از زبان مشترکی نیز در درک مفاهیم و روشهای مورد استفاده برخوردار باشند.
روشی ساده و استنتاجی است که هدف آن شناسایی خطرات و موقعیتها و رخدادهای خطرناکی است که میتوانند به فعالیت، تسهیلات یا سیستمی معین آسیب برسانند. تکنیک ارزیابی ریسک PHP ، معمولاً در ابتدای تکوین پروژه، درزمانی مورداستفاده قرار میگیرد که اطلاعات کمی در مورد جزئیات طراحی یا روشهای اجرایی بهرهبرداری موجود است و اغلب پیشرو مطالعات بیشتر یا ارائه اطلاعات برای مشخص نمودن طراحی سیستم است. همچنین در زمان تحلیل سیستمهای موجود برای تعیین اولویت خطرات و ریسکها برای تحلیل بیشتر یا درجایی که اوضاع و احوال مانع استفاده از فنی گستردهتر میشوند، مفید است. تکنیک ارزیابی ریسک HAZOP فن HAZOP در ابتدا برای تحلیل سیستمهای فرآیند شیمیاییتکوین شد، اما به انواع دیگر از سیستمها و عملیات پیچیده بسط دادهشده است. این موارد عبارتاند از سیستمهای مکانیکی و الکترونیک، روشهای اجرایی و سیستمهای نرمافزار و حتی تغییرات سازمانی و طراحی و بازنگری قرارداد قانونی . فرآیند HAZOP میتواند به تمام اشکال انحراف از مقصود طراحی بنا به نقصهای طراحی، جزء /اجزاء، روشهای اجرایی طراحیشده و اقدامات انسانی، بپردازد. در حال حاضر این تکنیک ارزیابی ریسک بیشتر در فرآیندهای عملیاتی پالایشگاه و پتروشیمیها استفاده میشود.
تکنیک BIA، تحلیل پیامد بر کسبوکار که ارزیابی پیامد بر کسبوکار نیز نامیده میشود، تحلیل میکند که چگونه ریسکهای مخل و مخرب کلیدی میتوانند بر بهرهبرداریهای سازمان اثر بگذارند و توانمندیهایی را شناسایی و کمی سازی میکند که برای مدیریت ریسک موردنیاز هستند. تکنیک ارزیابی ریسک تحلیل علت ریشهای (RCA) Root cause analysis تحلیل ضرر و زیانی بزرگ برای ممانعت از وقوع مجدد آن معمولاً تحلیل علت ریشهای (RCA)، تحلیل وقوع یا تحلیل زیان نام میگیرد. RCA روی از دست دادن داراییها به علت انواع 2 خرابی علت ریشهای (RCFA) مختلف وقوع خرابی متمرکز است، درحالیکه تحلیل زیان بیشتر مربوط به زیانهای مالی یا اقتصادی به علت عوامل خارجی یا فجایع است. این تحلیل تلاش میکند، بهجای اینکه تنها به نشانههای واضح فوری بپردازد، علل ریشهای یا اصلی را شناسایی کند.
تحلیل حالتهای وقوع خرابی و تأثیرات (FMEA)، تکنیکی است برای شناسایی نحوه عدم موفقیت اجزاء، سیستمها یا فرآیندها در انجام مقصود موردنظر است. این تکنیک باِ صورت کمی با بررسی وقوع ، شدت و کنترل موضوعات را بررسی می نماید. تکنیک ارزیابی ریسک تحلیل درخت خرابی FTA A فنی است برای شناسایی و تحلیل عواملی که میتوانند به رخداد نامطلوب مشخصی (به نام رخداد بالا) کمک کنند. عوامل علی بهصورت استقرایی شناسایی میشوند، به صورتی منطقی سازماندهی میشوند و بهطور تصویری در نموداری درختی نمایش داده میشوند که عوامل علمی و رابطه منطقی آنها را با رخداد بالا ترسیم میکند تکنیک ارزیابی ریسک ، تحلیل علت و معلولی تحلیل علت و معلولی روشی ساختاریافته برای شناسایی علل احتمالی رخدادی نامطلوب یا یک مشکل است. این تحلیل عوامل کمککننده احتمالی را در دستههای گسترده سازماندهی میکند تا تمام فرضهای ممکن بتوانند بررسی شوند. بااینحال بهخودیخود علل حقیقی را نشان نمیدهد، چراکه این علل را تنها میتوان با شواهد حقیقی و آزمون تجربی فرضها تعیین نمود.
Layers of protection analysis LOPA روشی نیمه کمی برای برآورد ریسکهای مربوط به رخداد یا سناریویی نامطلوب است. این روش تحلیل میکند که آیا اقدامات کافی برای کنترل یا تخفیف ریسک موجود هستند.
ارزیابی قابلیت اطمینان انسانی (HRA) به پیامد انسانها بر عملکرد سیستم میپردازد و میتوان آن را برای سنجش تأثیرات خطای انسانی بر سیستم به کاربرد. بسیاری از فرآیندها دارای قابلیت خطای انسانی هستند، بهویژه هنگامیکه زمان موجود برای تصمیمگیری اپراتور، کوتاه است. احتمال اینکه مشکلات بهقدر کافی گسترشیافته و جدی شوند، میتواند پایین باشد. بااینحال گاهی اقدام انسانی تنها دفاع برای ممانعت از پیشروی وقوع خرابی اولیه در جهت سانحه است.
روشی است برای شناسایی خطمشیهایی که بایستی برای نگهداری مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) مدیریت وقوع خرابیها پیادهسازی شوند تا بهطور کارآمد و اثربخش به ایمنی، آمادگی و اقتصاد موردنیاز بهرهبرداری برای تمام انواع تجهیزات دست یابند. RCM در حال حاضر یک متدولوژی به اثبات رسیده و پذیرفتهشده است که در گستره وسیعی از صنایع به کار میرود.