تولوئن که متیل بنزن یا فنیل متان نیز نامیده می شود، یک هیدروکربن معطر است. نام تولوئن از نام قدیمی تولوئل گرفته شده است که به عصاره تولو اشاره دارد، عصاره معطری که از یک درخت گرمسیری به نام بلسان پرو به دست می آید. این نام توسط شیمیدان سوئدی یونس یاکوب برزلیوس ابداع شد و سنتز آن توسط رودلف فیتیگ کشف شد.
تولوئن یک ترکیب شیمیایی آلی است. به دلیل وجود اتم های کربن (C) در فرمول شیمیایی آن به عنوان ماده آلی طبقه بندی می شود. همانطور که می دانید در فرمول شیمیایی تولوئن (C7H8)، هفت اتم کربن (C) و هشت اتم هیدروژن (H) وجود دارد. این مهم است زیرا به این معنی است که به عنوان یک هیدروکربن طبقه بندی می شود. ترکیبی که فقط حاوی اتم های کربن (C) و هیدروژن (H) است.
علاوه بر این، تولوئن یک ترکیب معطر در نظر گرفته می شود زیرا یک حلقه بنزن در ساختار شیمیایی آن وجود دارد و این حلقه زمانی وجود دارد که شش اتم کربن (C) وجود داشته باشد که با پیوندهای دوگانه متناوب به یکدیگر متصل می شوند و یک حلقه شش ضلعی ایجاد می کنند. در مورد تولوئن، اتم های کربن در هر لبه شش ضلعی قرار دارند.
از آنجایی که تولوئن هم یک ترکیب معطر و هم یک هیدروکربن است، این نام‌ها ممکن است با هم ترکیب شوند و ترکیب را به یک هیدروکربن معطر تبدیل کنند. این ساختار شیمیایی همچنین نشان می دهد که یک گروه متیل وجود دارد که -CH3 به حلقه بنزن متصل است، به همین دلیل به آن متیل بنزن نیز می گویند.
تولوئن به عنوان یک معرف یا حلال در محیط های صنعتی استفاده می شود که می تواند تعداد زیادی روغن، چربی یا رزین (طبیعی یا مصنوعی) را حل کند. در شرایط عادی، این مایع شفاف بوی مشخصی دارد که شبیه بوی رقیق کننده رنگ یا بنزن دارد. تولوئن همچنین هنگام تولید بنزین و سایر سوخت ها از نفت خام و در ساخت کک، نوعی سوخت مشتق شده از زغال سنگ که برای ساخت فولاد استفاده می شود، نیز تولید می شود.
تولوئن در تولید رنگ‌ها، لاستیک‌ها، لاک‌ها، چسب‌ها استفاده می‌شود زیرا می‌تواند به خشک کردن، حل شدن و رقیق شدن سایر مواد کمک کند. در فرآیند تولید برای ساخت مواد شیمیایی دیگر از جمله بنزن ، نایلون، پلاستیک و پلی اورتان و در سنتز تری نیتروتولوئن (TNT)، بنزوئیک اسید، بنزوئیل کلرید و تولوئن دی ایزوسیانات استفاده می شود.
تولوئن به دلیل توانایی آن در حل کردن سایر مواد مانند رزین ها و نرم کننده ها به عنوان یک ماده در پاک کننده های لاک ناخن استفاده می شود. همچنین در فرمولاسیون محصولات ناخن استفاده می شود تا لاک‌ها، سخت‌کننده‌ها و پولیش ها به صورت یک ماده نرم استفاده شوند.
تولوئن در هنگام ساخت بنزین تولید می‌شود و همچنین یک افزودنی بنزین است که می‌تواند برای بهبود عدد اکتان سوخت مورد استفاده در اتومبیل‌های مسابقه ای و سایر خودروها استفاده شود. هرچه عدد یا رتبه اکتان بیشتر باشد، مقاومت سوخت در برابر ضربه در هنگام احتراق بیشتر است. تولوئن در این کاربردها استفاده می شود زیرا متراکم است و حاوی انرژی قابل توجهی در واحد حجم است که باعث افزایش تولید نیرو برای وسایل نقلیه می شود.
تولوئن می‌تواند از محصولات معمولی خانگی مانند چسب‌ها، رنگ‌ها و رقیق کننده‌های رنگ، چسب‌ها، عطرهای مصنوعی و لاک ناخن وارد هوای استنشاقی شود بنابراین قرار گرفتن در معرض تولوئن از طریق این محصولات را می توان با تهویه مناسب و رعایت دقیق تمام هشدارها و دستورالعمل های درج شده بر روی برچسب کاهش داد.
تولوئن یک مایع بسیار قابل اشتعال است و می تواند آسیب خفیفی به پوست و چشم وارد کند. با این حال، شایع ترین خطر مرتبط با این ماده شیمیایی استنشاق است. محصولات حاوی تولوئن می توانند بخارهای خطرناکی تولید کنند که در صورت استنشاق می تواند باعث تهوع، سردرد، بیهوشی و حتی مرگ شود. قرار گرفتن طولانی مدت یا مکرر آن می تواند باعث آسیب به سیستم عصبی مرکزی شود.
