ساخارین چیست و چه کاربردهایی دارد؟
ساخارین یک پودر کریستالی سفید است که تقریباً 300 برابر شیرین تر از ساکارز یا شکر است. این شیرین کننده معمولاً به شکل اسیدی (ساخارین) یا به صورت نمک (سدیم ساخارین یا کلسیم ساخارین) در دسترس است. هر سه شکل این ماده شیمیایی معمولاً ساخارین نامیده می شوند.
ساخارین برای بسیاری از ما به عنوان شیرین کننده ای که چاق کننده نیست و به جای شکر (یا دقیق تر، ساکارز) در بسیاری از محصولات استفاده می شود، آشناست. ساخارین به طور تصادفی در سال 1879 توسط ایرا رمسن و کنستانتین فالبرگ، محققین دانشگاه جان هاپکینز کشف شد و در سال 1900 به تولید تجاری رسید. اگرچه این قند مصنوعی تقریباً 300-450 برابر شیرین تر از شکر است. اما برخی از مردم از طعم تلخ و فلزی آن شکایت دارند. ساخارین خیلی در آب محلول نیست و به همین دلیل بیشتر به شکل نمک سدیم یا کلسیم آن استفاده می شود.
ساخارین در درجه اول به عنوان شیرین کننده های غیرمغذی استفاده می شود. رایج ترین موارد استفاده آن در نوشابه های رژیمی، به عنوان شیرین کننده روی میزی و در محصولاتی مانند آبمیوه، شیرینی، آدامس، کنسرو میوه‌ها، ژلاتین طعم دار، رویه‌های دسر، محصولات پخته شده، مربا، آب نبات و سس‌های سالاد است. ساخارین تحت حرارت پایدار است بنابراین می توان از آن در پخت و پز بدون از دست دادن شیرینی استفاده کرد.
ساخارین همچنین در محصولات آرایشی – بهداشتی (مانند خمیر دندان، دهانشویه و رژ لب)، داروها (به عنوان مثال برای پوشش روی قرص ها) و آبکاری الکتریکی (مثلاً به عنوان روشن کننده در حمام های آبکاری نیکل) استفاده می شود.
در مورد بی خطر بودن ساخارین بحث هایی وجود دارد زیرا در برخی آزمایشات موش ها با تغذیه مقادیر زیادی از این ترکیب دچار سرطان مثانه شده اند. با این حال، آزمایش های دیگر نتوانست این یافته را تأیید کند. علاوه بر این، ساخارین برخلاف سایر مواد سرطان زا توسط موش ها یا انسان ها متابولیزه نمی شود و معمولاً بدون تغییر مستقیماً از بدن دفع می شود. با این حال، موش‌ها ادرار خود را خیلی بیشتر از انسان ها تغلیظ می‌کنند و مواد زائد (از جمله ساخارین دفع شده) برای مدت طولانی در مثانه شان باقی می ماند.
با اینحال ساخارین هنوز به طور گسترده ای اغلب همراه با شیرین کننده های مصنوعی دیگر استفاده می شود. از آنجایی که مطالعات سرطان زایی ساخارین را تایید نکرده اند، برچسب‌های هشدار آن نیز از روی محصولات حذف شده است. ساخارین هنوز هم برای کمک به دیابتی ها برای داشتن یک رژیم غذایی خوش طعم تر، بدون آسیب رساندن به سلامت آنها ارزشمند است.
از جمله مزایای روانی در دسترس بودن ساخارین برای عموم مردم و افراد دیابتی و سایر گروه هایی است که مشکلات پزشکی خاص دارند.
مصرف ساخارین می تواند از بروز چاقی یا از شیوع و شدت چاقی جلوگیری کند. با این حال عوارض افزایش وزن ممکن است بیشتر از پیامدهای زیبایی شناختی آن باشد زیرا منجر به افزایش خطرات فشار خون بالا، دیابت، هیپرلیپیدمی و بیماری های قلبی- عروقی می شود.
از آنجایی که این شیرین کننده مصنوعی فاقد کالری و غیرقابل تخمیر است، مشکلات سلامتی مرتبط با مصرف بیش از حد را افزایش نمی دهد.
اما مزایای استفاده از شیرین کننده های غیر مغذی در درجه اول با پرهیز از شکر و نه استفاده از خود شیرین کننده است. زیرا تمایل به خوردن مواد شیرین یک ویژگی بیولوژیکی ذاتی است.
مزایای بالقوه ناشی از استفاده ساخارین در رژیم های غذایی طراحی شده برای جلوگیری از عوارض قند و لذت بردن از طعم شیرین بیشتر برای گروه های زیر است:
1- دیابتی ها؛ همچنین بدون اینکه تأثیری بر سطح قند خون داشته باشد از بدن عبور می کند و برای بیماران دیابتی ایده آل است.
2. کسانی که به رژیم غذایی طولانی مدت و کم کالری نیاز دارند.
3. افراد چاق و کسانی که نگران اضافه وزن هستند.
4. کسانی که به ویژه در معرض پوسیدگی دندان هستند زیرا بروز پوسیدگی را به حداقل می رساند. ساکاریدهای ساده، به ویژه ساکارز، زمانی که به عنوان یک شیرین کننده در میان وعده ها و نوشیدنی ها اضافه می شوند، پوسیدگی زا هستنددرصورتی که شیرین کننده های غیر مغذی نمی توانند توسط فلور دهان تخمیر شوند، لذا پوسیدگی زا نیستند.
5. کسانی که باید داروهای خاصی مصرف کنند؛ ساخارین به دلیل شیرینی، عدم حجیم بودن و بی اثر بودن شیمیایی در برخی داروها گنجانده شده است تا طعم ناخوشایند آنها را پنهان کند.
