هیدروسولفیت سدیم یک شکل تجاری رایج از سولفید سدیم است که با نام های دی تیونیت سدیم، سولفوکسیلات سدیم، سولفوکسیلات و بلنکیت نیز شناخته می شود. این ترکیب شیمیایی به دلیل قدرت احیا کنندگی بالا در صنایع مختلفی مانند کاغذسازی، رنگرزی، آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد. کشور چین یکی از معتبرترین تامین کنندگان این ماده شیمیایی در جهان است.
این ترکیب شیمیایی یک پودر کریستالی به رنگ زرد مایل به سفید است که بویی شبیه دی اکسید گوگرد دارد. هیدورسولفیت سدیم اگر چه در غیاب هوا پایدار است، اما در آب داغ و محلول های اسیدی به راحتی تجزیه می شود. هنگامی که در معرض هوا و رطوبت قرار می گیرد، می تواند خود به خود مشتعل شود و مواد اطراف را نیز مشتعل کند. در صورت قرار گرفتن طولانی مدت در معرض حرارت یا آتش، احتمال انفجار شدید ظرف نیز وجود دارد. برخی از خواص شیمیایی و فیزیکی این ترکیب شیمیایی عبارتند از:
این ترکیب از طریق سه فرآیند فرمات، فرآیند آمالگام و ضایعات گرد و غبار روی تولید می شود. بیشترین مصرف صنایع مختلف از هیدروسولفیت سدیم حاصل شده از فرآیندهای گرد و غبار روی و ضایعات آمالگام است.
در فرآیند اول، بی سولفیت سدیم توسط گرد و غبار روی در دمای متوسط اتاق برای تولید ZnSO3، Na2S2O4و آب کاهش می یابد و با کمک شیر آهک، اسیدهای آزاد تولید شده برای کاهش حلالیت ZnSO3 خنثی می شوند. با کمک کاغذ صافی، Na2S2O4و آب نیز با کلرید سدیم جدا شده و سپس هیدروسولفیت سدیم توسط الکل آبگیری می شود. محصول خشک شده کریستالی بوده و در حالت خشک پایدار است.
2NaHSO 3 + H2SO 3 + Zn → ZnSO 3+ Na2S2O 4 + 2H2O
در روش بعدی؛ برای تولید هیدروسولفیت سدیم از واکنش دی اکسید گوگرد با محلول فرمالدئید استفاده می کنند که در آن پودر روی معلق است. فرمات سدیم نیز محصول جانبی این واکنش است.
مهمترین صنایعی که از این ترکیب شیمیایی استفاده می کنند، شامل صنعت کاغذ، رنگرزی، آرایشی و بهداشتی، صنعت نساجی، صنعت چرم، صنعت پلیمر، عکاسی و صنایع غذایی است. البته استفاده از هیدروسولفیت سدیم به دلیل سمیت کم در صنایع مختلف بسیار گسترش یافته است.
یکی از مهمترین کاربردهای هیدروسولفیت سدیم کاهش محلول های آبی است. این ماده برای فرآیندهای رنگرزی صنعتی بسیار مفید است، به ویژه زمانی که از رنگ های گوگردی استفاده می شود. خواص کاهنده این ترکیب شیمیایی، رنگ اضافی را از اکسیدهای باقیمانده حذف می کند، از رنگ های ناخواسته جلوگیری می کند و در نهایت کیفیت رنگ را افزایش می دهد.
استنشاق این ترکیب شیمیایی به دلیل سمی بودن، خطرناک است و باعث تحریک شدید دستگاه تنفسی و علائمی مانند سرفه، تنگی نفس و درد قفسه سینه می شود. البته تاثیر این ماده بر سلامتی بدن به میزان غلظت و مدت زمان قرار گرفتن در معرض این ماده بستگی دارد. اگر مدت قرار گرفتن در معرض آن بسیار طولانی باشد، احتمال بروز مشکلاتی همچون اختلالات گردش خون، کاهش تحریک پذیری CNS، تنگی نفس، تشنج، سیانوز و حتی مرگ وجود دارد.
همچنین توجه داشته باشید که این ماده در صورت تماس با پوست علائمی مانند سوزش، قرمزی و درد و در صورت تماس با چشم باعث قرمزی، اشک و درد چشم نیز می شود.
این ترکیب شیمیایی را باید در ظروف محکم بسته در مکانی خنک و دارای تهویه مناسب و دور از گرما، رطوبت و مواد واکنش پذیر نگهداری کنید.
