اسید فرمیک نوعی اسید کربوکسیلیک است. نام سیستماتیک آن متانوئیک اسید است، اما نام تاریخی آن همچنان به طور معمول استفاده می شود. فرمول شیمیایی آن HCOOH یا HCO2H است. در شکل طبیعی خود مایعی بی رنگ با بوی قوی است.
این اسید به طور طبیعی در سم حشرات گزنده به ویژه مورچه ها وجود دارد. برخی از گونه های مورچه ها دارای نیش هایی هستند که سمی دردناک و تحریک کننده را تولید می کنند. برخی دیگر قادرند مایعاتی را از کیسه های سمی که برای تولید اسید فرمیک تکامل یافته اند، به سوی مهاجمان پرتاب کنند.
اسید فرمیک نام خود را از کلمه لاتین formica به معنی مورچه گرفته است. این ترکیب می تواند باعث سوختگی دردناک یا ناتوان کننده در شکارچیان شود و می تواند انسان را با زخم های تحریک کننده مواجه کند. چندین حشره دیگر از جمله گروهی از زنبورهای بدون نیش و نوعی کرم نیز از اسید فرمیک برای دفاع استفاده می کنند.
در زمان اختراع آن، کاربردهای صنعتی محدودی برای اسید فرمیک وجود داشت. از اواسط قرن بیستم کاربردهای بیشتری برای آن آغاز شد و نقش مهمی در کشاورزی و صنعت مدرن، از جمله تولید نساجی و چرم ایفا کرد. در اروپا، کشاورزان برای حفظ ارزش غذایی و از بین بردن برخی از انواع باکتری ها، آن را به خوراک دام استفاده می کنند. برخی از محصولات پاک کننده نیز از اسید فرمیک استفاده می کنند، به ویژه محصولات تمیز کننده ای که روی سطوح سخت، مانند پاک کننده رسوب آهک و پاک کننده کاسه توالت استفاده می شود.
یکی از جذاب ترین کاربردهای اسید فرمیک در طبیعت، زمانی اتفاق می افتد که پرندگان عمداً واکنش دفاعی مورچه ها را تحریک می کنند. دانشمندان فکر می کنند اسید فرمیک آزاد شده توسط مورچه ها به پرندگان کمک می کند تا از شر انگل ها از جمله کنه ها خلاص شوند. پس جای تعجب نیست که خواص شیمیایی منحصر به فرد اسید فرمیک برای بسیاری از موجودات زنده، از جمله انسان نیز مفید باشد. بنابراین، زنبورداران از محصولات حاوی این ترکیب برای از بین بردن کنه های تخریب کننده واروآ (Varroa) که می توانند کندوها را آلوده کنند، استفاده می کنند.
مانند افراد مختلف، هر گونه دارای ساختار ژنتیکی منحصر به فردی است که آن را کم و بیش به موادی مانند غذا و داروها حساس می کند. توانایی یک دوز خاص از یک ترکیب برای کشتن گونه خاصی از ارگانیسم در حالی که گونه دیگری را سالم می گذارد، مثل نحوه عملکرد داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک است که میکروارگانیسم های درون بدن ما را هدف قرار می دهد ولی به سلول ها آسیبی نمی رسانند. با این حال، دوز آنتی بیوتیک بالاتر از "نقطه مطلوب" می تواند به همان اندازه که برای میکروب های بیماری زا سمی است برای ما نیز سمی باشد.
اسید فرمیک برای کنه های واروآ سمی تر از زنبورهای عسل است. اسید فرمیک مایع توسط زنبورداران از دهه 1970 برای کنترل کنه های واروآ استفاده می‌شود و زنبورداران و دانشمندان به دقت "نقطه مطلوب" را تعیین کرده اند که در آن سطح اسید فرمیک کنه های واروآ را می کشد در حالی که کمترین آسیب را به زنبورها وارد می کند.
اسید فرمیک دارای چندین ویژگی منحصر به فرد است که آن را به یک میکروب کش عالی تبدیل می کند. یکی از ویژگی هایی که آن را از سایر کنه کش ها جدا می کند، توانایی آن برای انتشار در سلول های مولد سرپوشیده برای رسیدن به کنه های واروآ است که اکثر عمر خود را در آنجا سپری می کنند. اسید فرمیک همچنین در موم تجمع نمی یابد و خطر ابتلا به واروآ را به دلیل قرار گرفتن در معرض طولانی مدت کاهش می دهد. علیرغم سابقه چندین دهه استفاده از آن، هیچ مقاومتی در برابر اسید فرمیک در واروآ ظاهر نشده است، احتمالاً به این دلیل که روی چندین هدف در کنه واروآ عمل می کند.
اسید فرمیک مایع باید تبخیر شود تا موثر باشد. سرعت تبخیر هر مایعی همیشه به دما بستگی دارد. استفاده از اسید فرمیک مایع به این معنی است که، به ویژه هنگامی که دما در نوسان است، کنترل سرعت تبخیر برای دستیابی به دوز مطلوب همیشه آسان نیست. مثلا اگر خیلی کم باشد کنه ها زنده می مانند و اگر خیلی بالا باشد سلامت کلنی به خطر می افتد. اما مشکلات ناشی از استفاده از اسید فرمیک مایع محدود به اثرات روی زنبورها نیست. استفاده نادرست از آن می تواند باعث سوختگی شیمیایی جدی شود. استنشاق تصادفی بخارات اسید فرمیک نیز می تواند کشنده باشد.
