صنعت بستهبندی جهانی، طی چند دهۀ گذشته، از رشد چشم‌گیری برخوردار بوده است. به‌راستی، بستهبندی چیست که مردم در خریدهای خود، گاهی حتی آن را در اولویت‌شان قرار می‌دهند.
بستهبندی، صنعتی است که در چند سال اخیر، مورد توجه تولیدکنندگان، فروشندگان و خریداران، و نیز افرادی که در زمینۀ تبلیغات کار می‌کنند، قرار گرفته است. بی‌شک، بسته‌بندیِ یک کالا، نقش مهم و اساسی در استقبال و ترغیب مشتری در خرید آن کالا دارد.
در این مطلب، قرار است دربارۀ این‌که بستهبندی چیست صحبت کنیم و شما را با حوزه بستهبندی، بیش‌تر آشنا کنیم.
بستهبندی به معنای بستهبندی محصولات، به‌منظور ایمن‌ساختن آنها از آسیب، در هنگام حمل‌ونقل و نگه‌داری است. صنعت بستهبندی کمک می‌کند تا محصول، ایمن و قابل‌فروش نگه داشته شود و به شناسایی، توصیف و تبلیغ محصول کمک می‌کند. اگر باز هم می‌پرسید بستهبندی چیست، باید به تعبیری بگوییم، بستهبندی، آماده‌سازی محصول یا کالا برای نگه‌داری و یا حمل‌ونقل مناسب است.
صنعت بستهبندی، در واقع تقریباً در تمام صنایع و مؤسسات تولیدیِ کشور نقش دارد. بستهبندی را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین کارفرمایان دانست که به متخصصان در زمینه‌هایی مانند مهندسی مکانیک و برق، شیمی، فیزیک، فناوری مواد غذایی، فروش، ارتباطات، بازاریابی، تولید، چاپ و طراحی گرافیک نیاز دارد.
از جمله مشاغل موجود در این صنعت، طراحان بستهبندی و طراحان گرافیک هستند که قبل از خرید کارتن، یک بستۀ جذاب از نمونه اولیه ایجاد می‌کنند که به‌عنوان پیوند بازاریابیِ نهایی بین کالای داخل و مصرف‌کنندۀ بالقوه استفاده می‌شود. یعنی مصرف‌کننده، بعد از این‌که محصول را در بستهبندی زیبا و خاصی می‌بیند، نماد و نام برند تولیدکننده را به‌خاطر خواهد سپرد. متداول ترین نوع بستهبندی، بسته‌بندی‌هایی هستند که از کاغذ و مقوا یا پلاستیک سفت و سخت ساخته می‌شوند.
هنگامی که طراحی بستهبندی کامل شد، مهندسانی که در مهندسی صنایع، مکانیک یا برق متخصص هستند، نحوۀ تولید کارآمد و اقتصادی بسته را در مقادیر انبوه تعیین می‌کنند. از آن‌جایی که در Packaging Industry، ماشین‌های بستهبندی خودکارتر و عملیات بستهبندی پیچیده‌تر شده‌اند، استفاده از مهندسان صنایع که به‌طور خاص در عملیات بستهبندی آموزش دیده‌اند، افزایش یافته است. متخصصان کامپیوتر و کارکنان پردازش داده، نقش مهمی را ایفا می‌کنند و رایانه‌ها در حل مشکلات پیچیده در طراحی بستهبندی حیاتی شده‌اند.
سایر کارمندان صنعت بستهبندی، شامل تکنسین‌های ماشین‌آلات بستهبندی هستند که به مهندسان و کارگران تولیدی که ماشین آلات را مونتاژ و بر عمل‌کرد آن نظارت می‌کنند کمک می‌کنند.
فروشندگان، مواد بستهبندی یا ماشین‌آلات بستهبندی را به شرکت‌های تولیدی می‌فروشند. بسیاری از شرکت‌های عرضه‌کننده، متخصصانی را استخدام می‌کنند که می‌توانند به فروشندگان کمک کنند، از جمله متخصصان چاپ، هنرهای گرافیکی و طراحی بستهبندی ساختاری. تولیدکنندگان اصلی مواد خام، مانند رزین‌های پلاستیکی و ورق‌های فلزی و فویل، هم‌چنین از تکنسین‌های بستهبندی برای کمک به مشتریان خود استفاده می‌کنند.
هدف از بستهبندی چیست؟ تصور کنید به‌عنوان فروشندۀ کالایی، اگر بتوانید محصولات خود را مستقیماً به مشتریان تحویل دهید، واقعاً راحت خواهد بود، اما این امکان‌پذیر نیست! صنعت بستهبندی به دلایل مختلفی به کمک شما می‌آید و بته‌ندی باید انجام شود. در این‌جا برخی از برجسته‌ترین اهداف بستهبندی آورده شده است:
1. ایمنی: بستهبندی، برای ایمن نگه‌داشتن محصول شما از عوامل خارجی استفاده می‌شود. مثلاً با بستهبندی از طریق جعبه دایکات، از دست‌کاری انسان به کالای شما جلوگیری می‌شود. اگر می‌خواهید آب‌میوه بفروشید، نمی‌توانید آن را همین‌طوری به مشتریان خود تحویل دهید. باید در چیزی بستهبندی شود، مانند یک کیسه که به‌صورت عمودی و ایستاده باشد، تا بتواند آب‌میوه را در خود نگه‌دارد.
2. دیده‌شدن نام تجاری: شمایی که تولیدکننده هستید، بهترین محصول را در دسته‌بندی خود ارائه می‌دهید و می‌خواهید مشتریان شما آن را به‌خاطر بسپارند. برای محصولاتی مانند مواد غذایی و خوراکی، ضروری است که بستهبندی، خلاقانه و جالب‌توجه باشد. چراکه نام تجاری شرکت شما، با بستهبندی خاص محصول‌تان، در ذهن مشتری حک می‌شود. مثلاً وقتی از یک فست‌فودی در یک خیابان، سفارشی می‌دهید، اگر آن را در یک سینی کارتنی قرار دهد، تا شما به محل کار خود ببرید، طرح خاص و لوگوی روی سینی یا جعبه، کمک شایانی به بازاریابی آن فست‌فود می‌کند.
3. بستهبندی آن با هم: اگر می‌خواهید حتی 50 گرم از چیزی را بفروشید، باید بسته‌ای ایجاد کنید تا مقدار مناسب با هم جمع شود و به‌صورتی زیبا و خاص، تحویل مشتری شود.
4. پیشگیری از سرقت: اگر محصول خود را آزاد بفروشید، این احتمال وجود دارد که خرده‌فروش، مقدار مناسبی را به مشتری ندهد و بخشی را برای خود ذخیره کند. موارد دیگری هم وجود دارد که در صورت نبود بستهبندی می‌توان سرقت کرد.
به‌طور کلی، هدف نهایی packaging، محافظت و مراقبت از کالا برای نگه‌داری، انبار و توزیع و در آخر، فروش آن است.
صنعت بستهبندی در ایران، با این‌که سال‌هاست جایگاه و اهمیت خود را پیدا کرده و گسترده شده، هیچ بخش و ادارۀ خاصی در دولت ندارد. انگار که مسئولان نمی‌دانند اصلاً حوزۀ بستهبندی چیست! برای همین است که به حقوق این صنعت رسیدگی نمی‌شود. این صنعت، در کشور ما پراکنده است و در بودجۀ دولت، هیچ سهمی برای آن در نظر گرفته نمی‌شود. در این میان، نبود انجمن صنفی بستهبندی هم، مانع دیگری برای پی‌گیری و حل خواسته‌های فعالان این صنعت شده است.
کارخانه‌ها و تولیدکنندگان زیادی در کشور وجود دارند که به‌طور پراکنده، مشغول‌به کار درPackaging Industryهستند. اگر دولت با صنعتگران این عرصه، همکاری کند، صنعت بستهبندی می‌تواند بسیار اشتغال‌زا و درآمدزا باشد. البته با این‌که شاید بسیاری ندانند که حوزۀ کاری بستهبندی چیست، اما این صنعت، روبه‌رشد است و به‌مرور، با گسترش فناوری و هم‌چنین فرهنگ زندگی شهری، و مصرف‌گرایی مردم، بستهبندی و صنعت آن، هم، در سبد هزینه‌های خانوار سهم خواهد داشت.
نتیجه
مشتری سفارش می‌دهد و شما باید کالای خریداری‌شدۀ او را ارسال کنید. آیا آن را در یک نایلون یا کیسۀ معمولی می‌پیچید و تحویلش می‌دهید؟ واضح است که چنین نیست. چون شما به‌عنوان فروشنده، قطعاً می‌دانید که در بازار، چیزی به اسم بستهبندی چیست، و چه کمکی به برندینگ شما می‌کند. صنعت بستهبندی به فروشندگان خرد و کلا، به تولیدکنندگان و سازندگان هر محصولی، این قول را می‌دهد که اگر به‌دنبال جایگاهی ویژه در بازار خود هستند، روی خلاقیت خود و طراحان و مهندسان این صنعت حساب کنند.
