در زندگی امروز ما جایی نیست که سر و کله رسانه‌ها پیدا نشده باشد. تقریبا تمام ابعاد زندگی ما به رسانه گره خورده؛ از برقراری ارتباط و اطلاع‌رسانی تا آموزش و فرهنگ‌سازی؛ اما شاید باور این موضوع حتی برای خودمان مشکل باشد که رسانه‌ها تا چه حد می‌توانند بر تربیت و آموزش ما اثرگذار باشند.
بدون شک رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در تربیت کودکان و همچنین بزرگسالان ایفا می‌کنند، چرا که بخش زیادی از زندگی افراد جامعه، در کنار این وسایل سرشار از اطلاعات و داده‌ها سپری می‌شود.
ابن روزها کمتر کودکی است که از همان سال‌های ابتدایی تولد با برنامه‌های تلویزیون یا گوشی‌های موبایل و بازی‌ها و آهنگ‌های کودکانه داخل آن مانوس نشده باشد و هر چه هم که کودک بزرگ‌تر می‌شود ساعت و گستره استفاده‌اش از رسانه‌ها وسیع‌تر می‌گردد؛ اما نکته‌ای که شاید بیشتر والدین از آن غافل باشند تاثیر ناخودآگاه و عمیقی است که این رسانه‌ها بر اخلاق و عادات و افکار کودکانشان می‌گذارند.
برای مثال تبلیغات تلویزیونی از همان ابتدا با نشان دادن محصولات گوناگون و رنگارنگ کودکان را در رقابت تنگاتنگی برای بدست آوردن هر چه بیشتر همه‌چیز وارد می‌کنند، به گونه‌ای که کودک از نداشتن هر چیز کوچکی احساس خلا و عدم رضایت و خوشبختی می‌کند و در روحیه او شوق به مصرف‌گرایی تقویت می‌شود.
نکته مورد توجه بعدی این است که گاها برخی از والدین صرفا برای سرگرم کردن چند ساعته کودک خود او را پای فیلم یا بازی می‌نشانند که خود از محتوا یا درجه‌بندی سنی آن آگاه نیستند و در عین حال به این موضوع بی‌توجه‌اند که اکثر این محتواها متناسب با فرهنگ و اعتقادات ما ساخته نشده و سبک زندگی غربی را به کودکان القا می‌کنند.
رسانه‌ها علاوه بر اینکه بسیاری از وقت کودکان و نوجوانان به خود اختصاص می‌دهند بر باورها و اعتقادات آن‌ها نیز مؤثرند. کودکان و نوجوانان از طریق مشاهده و تقلید آنچه مشاهده می‌کنند فرامی‌گیرند. برای مثال در برخی از رسانه‌ها برنامه‌های پرخشونت طوری تبلیغ می‌شود که انگار یک چیز طبیعی است و نوجوانان پس از مدتی چنین رفتارهایی را به نمایش می‌گذارند و حساسیتشان نسبت به این رفتارهای اجتماعی از بین می‌رود. از دیگر مشکلات رسانه‌ها، به‌خصوص تلویزیون، همزادپنداری جوانان و نوجوانان است. به این معنی که آن‌ها خودشان را با شخصیت‌های سریال‌ها و فیلم‌ها مقایسه می‌کنند و دوست دارند مثل آن‌ها شوند. چه‌بسا این امر می‌تواند باعث نوعی احساس خود کم بینی در نوجوانان شود.
مرجع همیشه در دسترس رسانه در روابط خانواده نیز تغییراتی به وجود آورده به‌گونه‌ای که نوجوانان برای یافتن پاسخ کمتر سوالی به والدین خود مراجعه می‌کنند و پاسخ بیشتر پرسش‌هایشان را در اینترنت و فضای مجازی می‌جویند. درگیر شدن بیش از حد با فضای مجازی نوجوانان را از هویت واقعی خود دور می‌کند و به‌نوعی چند شخصیتی دچار می‌کند که دیگر تفکیک درستی از جهان واقعی و مجازی در ذهن او شکل نمی‌گیرد و ممکن است منجر به اعتیاد یا وابستگی بیش از حد او به جهانی شود که در رسانه برای خودش برپا کرده است.
✍️عماد مختاری / مدال آور المپیاد سواد رسانه ای
