ورود فناوری‌های هوش مصنوعی و کلان داده ها به حوزۀ اجرای فرایندهای ترخیص گمرکی و اتصال تجاری مناسب میان فعالان پستی و لجستیکی در سراسر جهان، می‌تواند باعث رشد چشم‌گیر کارایی خدمات لجستیکی فرامرزی در هنگام خریدهای الکترونیکی بین‌المللی شود.
عبور مرسولات پستی از گمرک همیشه یکی از چالش‌های پست فرامرزی بوده است. موضوع تکمیل فرم‌ها و تطبیق مقررات، فرایند مفصلی است که به صرف هزینه و زمان درخور توجهی نیاز داشته و دارد؛ و افزون بر ریسک‌های عملیاتی در فرایند پست فرامرزی و بروز تأخیرهای ناشی از آن، می‌تواند شرکت‌های ارسال‌کننده، دریافت‌کننده و حمل‌کنندۀ محموله‌های پست لجستیک فرامرزی را با ریسک‌های حقوقی بسیار پرهزینه‌ای مواجه سازد.
درواقع، موضوع به‌صورت خلاصه این است که هنگام عبور هر محموله از گمرک، لازم است اطلاعات متنوعی دربارۀ محتوای محموله، مبدأ و مقصد آن، تعهدات ارسال‌کننده و دریافت‌کننده و حتی مسیری که محموله برای رسیدن به مقصد نهایی طی کرده و خواهد کرد، میان طیف وسیعی از بازیگران در قالب تنظیم و تأیید اسناد گوناگون مبادله شود.
این بازیگران شامل نهادهای دولتی (در بخش‌های مربوط به نظارت کیفی و مقررات تجاری و بررسی‌های امنیتی) و هم‌چنین آن دسته از بازیگران زنجیرۀ ارزش خدمات لجستیک هستند که در فرایند حمل، انبارداری، بازرسی فنی-تجاری و خدمات مالی انتقال این بار میان مبدأ و مقصد به نحوی از انحا حضور و فعالیت داشته‌اند.
در مورد محموله‌های بزرگ‌مقیاس، از یک‌سو هزینه‌های مربوط به انجام دادن این عملیات در بهای تمام شدۀ کل محموله سرشکن می‌شود و به این ترتیب، سهم هر واحد کالا از این هزینه به سطح قابل قبولی کاهش پیدا می‌کند و از سوی دیگر، زمان‌بندی انتقال، نگهداری، توزیع و تحویل محموله‌های بزرگ به گونه‌ای است که زمان صرف شده برای عملیات گمرکی اختلالی جدی در برنامۀ زمان‌بندی لجستیک فرامرزی مرسوله محسوب نمی‌شود.
اما در مورد مرسوله‌های پست لجستیک، از یک‌سو هزینۀ انجام دادن این عملیات برای هر مرسوله سهم درخور توجهی در ساختار بهای تمام شدۀ عملیات لجستیک فرامرزی خواهد داشت؛ از سوی دیگر، زمان موردنیاز برای انجام دادن این تشریفات می‌تواند تأثیر چشم‌گیری بر دقت برنامۀ زمان‌بندی حمل و تحویل مرسوله‌های پست لجستیک داشته باشد.
افزون بر تمام این موارد، باید در نظر گرفت که هر اندازه از سمت مواد اولیه و کالاهای نیم‌ساخته (که اغلب به عنوان محموله‌های کلان مقیاس حمل می‌شوند) به سمت کالاهای نهایی ساخته شده برای مصرف کننده حرکت می‌کنیم، از یک‌سو تنوع کالاها و ساختار اطلاعات مورد نیاز برای توصیف کامل و دقیق آن پیچیده‌تر می‌شود و از سوی دیگر، مقررات تجاری و استانداردهای فنی مفصل‌تر و پیچیده‌تری در فرایند دریافت و ترخیص مرسوله دخیل می‌شوند. همۀ این‌ها در نهایت، به معنای تبادل اطلاعات مفصل‌تر میان تعداد بیشتری از بازیگران و بنابراین طولانی‌تر، پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر شدن عملیات ترخیص گمرکی است.
اثرات بحران جهانی پاندمی کووید 19 نیز سبب شده است که دولت‌ها از یک‌سو مقررات ایمنی و امنیت سخت‌گیرانه‌تری بر جابه‌جایی مرسوله‌های بین‌المللی اعمال کنند و از سوی دیگر، موانع ساختاری (غیرتعرفه‌ای) تجارت خارجی برای حمایت از تولید کنندگان داخلی را افزایش دهند؛ که این موارد نیز خود را به‌صورت پیچیده‌تر شدن قوانین و مقررات و نیز اطلاعات موردنیاز برای انجام دادن مراحل ترخیص گمرکی نشان می‌دهند.
به‌طور مشخص از ماه مارس سال 2021 اتحادیۀ اروپا با ICS2 و از ژانویه 2021 ایالات‌متحده آمریکا با قانون US STOP، مقررات تازه و پیچیده‌تری را به روند ترخیص گمرکی و لجستیک مرسوله‌های فرامرزی تحمیل خواهند کرد.
یک راه برای عبور از این مانع، انتقال محصولات به صورت بار فله به داخل کشور مقصد و انجام دادن انبارداری، سفارش‌گردانی و خدمات گام آخر تحویل به صورت درون کشوری است. اما این روش دو ایراد بسیار عمده دارد:
اول اینکه، این روش فقط برای بازارهای بزرگ مقیاس ارزشمند و مقرون به صرفه خواهد بود؛ آن هم به این شرط که کالای تحویلی، بنا به ماهیت، نیازمند حمل سریع و در شرایط ویژه نباشد؛ برای مثال، کالای خوراکی فاسد شدنی در دمای محیط و در زمان کوتاه نباشد.
دوم اینکه، حتی با داشتن یک حجم بازار درخور توجه، فعالان خرده‌فروشیِ تجارت الکترونیکی را به شدت به فرایند سفارش‌گردانی شخص ثالث وابسته نگاه می‌دارد.
در مقابل ، رویکرد دیگری وجود دارد که در آن با حفظ استقلال فروشگاه‌های تجارت الکترونیکی بین‌المللی، از طریق سپردن فرایند ترخیص گمرکی به سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، این فرایندها با سرعت و سهولت بسیار بیشتر و هزینۀ بسیار کمتر انجام می‌شود.
یکی از مهم‌ترین پیشتازان این راه حل جدید شرکت هاریکین کامرس(Hurricane Commerce) است که با معرفی سرویس و اپلیکیشن زیفر (Zyfer) قادر است در تعامل میان گمرکات کشورهای مختلف با شرکت‌های ارائه دهندۀ خدمات لجستیک و فعالان تجارت الکترونیکی بین‌المللی، روند ترخیص گمرکی 700 میلیون خرده مرسوله در روز را با استفاده از هوش مصنوعی و به‌صورت خودکار پردازش کند.
با گسترش استفاده از پلتفرم‌های مبتنی بر فناوری زنجیرۀ بلوکی در ثبت و ضبط اطلاعات لجستیک و تجاری مرسوله‌ها، راه‌حل‌هایی مانند زیفر فضا و فرصت بیشتری برای فعالیت در فرایند ترخیص گمرکی پیدا خواهند کرد؛ زیرا با استفاده از ثبت اطلاعات لجستیکی و تجاری مرسوله توسط پلتفرم‌های مبتنی بر فناوری زنجیرۀ بلوکی، تأیید اصالت اسناد الکترونیکی و اعتبار اطلاعات مندرج در آن‌ها برای نهادهای حاکمیتی مسئول مقررات‌گذاری اقتصادی- سیاسی و تجارت بین‌الملل ساده‌تر خواهد شد.
پیش از این، استفاده از شبکۀ اپراتورهای منتخب(Designated Operator) عضو اتحادیۀ جهانی پست برای انتقال فرامرزی بستۀ پست لجستیکی، با وجود همۀ محدودیت‌هایی که در خدمات این اپراتورها ممکن است وجود داشته باشد، به معنای دسترسی به یک شبکۀ ساده اما پایدار بود که الگوی تعامل آن با گمرکات نیز به شکل مناسبی از قبل پیش‌بینی و طراحی شده بود.
تحولاتی که به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا رشد چشم‌گیر کارایی خدمات لجستیکی را در هنگام خریدهای الکترونیکی بین المللی مشاهده کنند، عبارتند از:
- ورود فناوری‌های هوش مصنوعی به حوزۀ اجرای فرایندهای ترخیص گمرکی و استفاده از سامانه‌های هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها برای برقراری اتصال تجاری مناسب میان طیف وسیعی از فعالان پستی و لجستیکی در سراسر جهان
- استفاده از فناوری زنجیرۀ بلوکی برای تبادل معتبر و آسان اسناد الکترونیکی حمل مرسوله
- قراردادهای هوشمند برای مبادلات مالی میان تعداد زیادی از فعالان لجستیکی در یک شبکۀ جهانی بزرگ و پیچیده
اما واقعیت این است که اپراتورهای منتخب در این بخش سودآور و ارزشمندِ بازار خدمات پستی رقیبانی تازه‌نفس را خواهند دید که به‌سادگی از میدان به در نمی‌روند.
