آیوتا راهکاری است که با رویکرد گذر از زنجیره‌بلوک ارائه شده و می‌تواند به‌عنوان رمزارزی در دنیای اینترنت اشیا به کار گرفته شود.
وقتی نام اینترنت اشیا به گوش ما می‌خورد دچار یک احساس دوگانه می‌شویم. از طرفی تصور کردن اینکه اشیا اطراف ما بتوانند به اینترنت متصل شوند و با همدیگر ارتباط برقرار کنند برای ما هیجان انگیز است از طرف دیگر سیطره اینترنت حتی در میان جزیی ترین اشیای زندگی شخصی ما و کارهایی که ممکن است کاملاً بدون آگاهی ما اتفاق بیفتند ما را می‌ترساند.
اما بنیانگذاران یک استارتآپ خلاق با غلبه بر این احساسات هیجان و ترس به نیمه پر لیوان نگاه کرده‌اند و تصمیم گرفته‌اند با ترکیب امکانات زنجیره‌بلوک و رمزارز و اینترنت اشیا برای اولین باز فضایی خلق کنند که انتقال دارایی و تراکنش‌های خرد در آن به آسانی انجام می‌گیرد.
ظهور و موفقیت بیت‌کوین در طول ۹ سال گذشته خودش دلیلی بر اثبات ارزشمندی زنجیره‌بلوک است اما این فناوری هم نقاط ضعفی داشته است که از تبدیل شدن آن به تنها و بهترین پلتفرم جهانی برای رمزارزها جلوگیری کرده است. یکی از نقاط ضعف، عدم وجود امکان پرداخت‌های خرد و پرداخت‌های مینیاتوری و اپسیلونی بوده است.
البته خیلی از اعتراضاتی که برای این موضوع وجود دارد را نمی‌توان به آسانی حل کرد. مثلاً کارمزدهایی که به دلیل ایجاد مشوق برای بانک‌ها و مؤسسات مالی وضع‌شده‌اند و باعث می‌شود خیلی از افراد از پرداخت‌های خرد منصرف شوند را نمی‌توان به‌سادگی از چرخه امور بانکی حذف کرد.
فناوری زنجیره‌بلوک هم تاکنون نتوانسته چنین مشکلاتی را به‌تنهایی حل کند بنابراین نیاز به راهکاری است که در عین نوآوری، کارآیی را نیز حفظ کند.
بر اساس مقاله سفیدی که در سایت این شرکت منتشرشده، آیوتا یک دفترکل توزیع‌شده خصوصی و البته منبع باز است و از پروتکل گراف جهت‌دار غیرمدور که اصطلاحاً دگ نامیده می‌شود پیروی می‌کند.
شبکه‌ای که با این پروتکل شکل می‌گیرد را َتنگِل نامیده‌اند و قرار است نقش زنجیره‌بلوکی را بازی کند که درواقع در آن نه خبری از زنجیره و نه بلوک است.
تفاوت اصلی َتنگِل با زنجیره‌بلوک در این است که در آن هر تراکنش به‌جای اتصال به تراکنش قبلی به دو تراکنش تصادفی موجود در شبکه متصل می‌شود تا از این طریق تراکنش‌ها تأیید شوند.
به‌عبارت‌دیگر آیوتا از یک نظام بدون واسطه برخوردار است که در آن تراکنش‌ها مستقیماً بین کاربران اتفاق می‌افتند و البته یکهماهنگ‌کننده نیز در قالب شبکه وجود دارد که وظیفه‌اش جلوگیری از بروز حمله ۳۳ درصدی است.
درنتیجه تأیید شدن نهایی هر تراکنش وابسته به این است که به‌دفعات کافی توسط سایر دستگاه‌های کاربران موجود در شبکه مورد تأیید قرار بگیرد تا هماهنگ‌کننده بتواند بر صحت آن مهر تأیید بزند.
بعدازاینکه تعداد افراد حاضر در شبکه آیوتا به میزان لازم رسید، هماهنگ‌کننده حذف می‌شود.
بنابراین سازندگان آیوتا با طراحی این شبکه مسائلی مثل مقیاس‌پذیری و هزینه‌های تراکنش که در شبکه‌های زنجیره‌بلوکی مطرح هستند را موردتوجه قرار داده و سعی کرده‌اند آنها را حل کنند.
با اینکه آیوتا شبکه خودش را غیرمتمرکز و توزیع‌شده توصیف می‌کند اما مهم‌ترین ویژگی آن این است که آیوتا را نمی‌توان به‌عنوان یک زنجیره‌بلوک قلمداد کرد.
درواقع آیوتا همان فرزند جدایی‌طلب خانواده است که همیشه دلش می‌خواسته متفاوت از پدر و مادرش زندگی کند. بااینکه تمام ویژگی‌های خوب زنجیره‌بلوک را به ارث برده اما نواقص زنجیره‌بلوک را در خودش جمع نکرده و ترجیح داده با ساختار متمایز دگ فعالیت کند.
همان‌طور که قبلاً گفتیم دَگ مورداستفاده در آیوتا، َتنگِل نامیده می‌شود و به اعضای شبکه آیوتا امکان می‌دهد تا دارایی‌هایشان را بدون هرگونه کارمزد به همدیگر انتقال دهند.
به‌علاوه رویکرد سه عضوی (سه‌گانه) و راهکار سخت‌افزاری سه عضوی َتنگِل باعث شده تا آیوتا بتواند بزرگ‌ترین مشکلات حوزه اینترنت اشیا را حل کند.
همه رمزارزها، پروتکل‌ها و شبکه‌هایی که ادعای زنجیره‌بلوک بودن دارند باید شامل ویژگی‌های آن مخصوصاً پراکندگی (توزیع‌شدگی) باشند اما آیوتا که گفتیم فرزند جدایی‌طلب و سرکش این خانواده است از زنجیره‌بلوک متفاوتی استفاده کرده که باعث شده بحث‌های زیادی درباره پراکندگی آن دربگیرد.
همان‌طور که قبلاً گفتیم در ساختار َتنگِل آیوتا ماهیتی به نام هماهنگ‌کننده وجود دارد که وظیفه‌اش مقابله با حمله ۳۳ درصدی است در َتنگِل است.
طراحان و توسعه‌دهندگان گره هماهنگ‌کننده آن را این‌طور معرفی می‌کنند:
گره‌های هماهنگ‌کننده در حقیقت مثل چرخ‌هایی هستند که با داشتن قابلیت یادگیری شبکه را تا زمانی که لازم باشد به راه راست هدایت می‌کنند!. این زمان معمولاً وقتی است که میزان فعالیت اعضای َتنگِل آیوتا به حدی برسد که خودش قابل تکامل باشد. در آن هنگام گره هماهنگ‌کننده برای همیشه غیرفعال خواهد شد.
اما خیلی از کارشناسان و متخصصان حوزه رمزارزها و فناوری زنجیره‌بلوک و همچنین دانشمندان اینترنت اشیا از همین نکته استفاده کرده و شبکه آیوتا را صد در صد غیرمتمرکز نمی‌دانند.
آنها بر این باورند که حذف گره هماهنگ‌کننده از َتنگِل آیوتا ممکن است باعث نقص در عملکرد آیوتا شود. این در حالی است که توسعه‌دهندگان این سیستم به‌هیچ‌عنوان چنین ادعاهایی را نمی‌پذیرند.
آنها در اثبات گفته خود به برنامه نویسان خبره پیشنهاد می‌دهند که منطق گره هماهنگ‌کننده را با منطق مونت کارلو جابه‌جا کنند و بعد خواهند دید که شبکه َتنگِل آیوتا بدون مشکل به کار خود ادامه خواهد داد.
به‌هرحال هنوز نمی‌توان میزان توزیع‌شدگی آیوتا را به‌دقت مشخص کرد و ازآنجایی‌که سازندگان و منتقدان هر دو می‌دانند، آیوتا همچنان در مرحله آزمایشی و در دست توسعه است، بنابراین باید زمانی که تکمیل شد و از حالت آزمایشی درآمد پاسخ به این ابهام‌ها را پیدا کرد.
یکی دیگر از مسائل عمده حوزه رمزارزها مقیاس‌پذیری است. بیشتر رمزارزها بر اساس کد پایه بیت‌کوین شکل‌گرفته‌اند و به همین دلیل دارای یک محدودیت حجم بلوک هستند و این محدودیت خودش باعث بروز انتقادات بسیاری در جوامع زنجیره‌بلوکی شده است.
اما سازندگان آیوتا مدعی هستند که َتنگِل مشکل مقیاس‌پذیری را با یک قاعده انسان دوستانه حل کرده است.
“بیشتر از چیزی که می‌برید، بدهید” اصلی است که باعث افزایش بی‌نهایت مقیاس‌پذیری در آیوتا می‌شود.
به‌عبارت‌دیگر دستگاه هر کاربر برای ایجاد یک تراکنش باید دو تراکنش تأیید نشده را به‌صورت تصادفی تأیید کند. بنابراین برای رسیدن به یک پاداش باید دو کار انجام دهد.
شاید یکی دیگر از ویژگی‌های آیوتا که باعث شده در جدول بازار رمزارزها در بین ۱۰ رتبه اول قرار بگیرد ساختار و معماری پودمانی آن باشد.
در شبکه آیوتا برخلاف شبکه‌های زنجیره‌بلوکی که همه ویژگی‌ها برای داشتن بیشترین کارآیی باید به همدیگر متصل باشند، هر محصول یا ویژگی فارغ از دیگران است و برای خودش استقلال دارد.
در سایت آیوتا با تشبیه این قضیه به چاقوهای معروف ارتش سویس سعی شده توضیح بهتری ارائه شود. درواقع همان‌طور که این چاقوها با ابعاد یکسان نمی‌توانند برای همه مناسب باشند، خدمات آیوتا هم اگر مثل همدیگر و وابسته به همدیگر بودند قابلیت استفاده کاربردی را نداشتند.
ویژگی پودمانی بودن به آیوتا این امکان را داده که مطابق با میل کاربرانش به ارائه خدمات بپردازد. به معنی اینکه اگر کاربری بخواهد فقط از یک ویژگی خاص آیوتا استفاده کند مجبور نمی‌شود تا سایر ویژگی‌ها را هم در اختیار بگیرد.
به‌عبارت‌دیگر ویژگی پودمانی حسی از سفارشی سازی و شخصی‌سازی را برای کاربران آیوتا به ارمغان آورده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آیوتا در قیاس با اتریوم و بیت‌کوین و … انجام تراکنش‌ها بدون دریافت هزینه است.
همین موضوع باعث شده تا خیلی از متخصصان حوزه رمزارزها این پرسش را مطرح کنند که چگونه شبکه‌ای که از قبل کاملاً استخراج‌شده و برای ایجاد تراکنش‌ها پاداشی به استخراج‌کنندگان تعلق نخواهد گرفت باید به محبوبیت برسد.
پاسخ به این سؤال را باید در همان ساختار مخصوص َتنگِل جستجو کرد. َتنگِل که درواقع به‌نوعی جایگزین فناوری زنجیره‌بلوک در آیوتا است از یک سیستم سه‌تایی پشتیبانی می‌کند و این برعکس سیستم دوتایی شبکه‌های زنجیره‌بلوکی است.
به‌عبارت‌دیگر شما برای انجام هر تراکنش جدید نیازمند تأیید دو تراکنش تصادفی با الگوریتم اثبات کار خیلی ساده هستید و چون انجام این کار سرعت و کارایی َتنگِل را افزایش می‌دهد، آیوتا هزینه‌ای برای تراکنش‌ها از شما دریافت نمی‌کند.
به‌هرحال تراکنش‌های بدون هزینه یا تقریباً نزدیک به صفر باعث شده تا خیلی از افراد آیوتا را پلتفرم خوبی برای انجام پرداخت‌های خرد و کوچک بدانند.
آیوتا دارای یک سایت جذاب با طراحی فوق‌العاده است. اگر به آدرس این سایت مراجعه کنیم متوجه می‌شویم که علاوه بر کاربرد پرداخت‌های خرد و نانو که در طول این مقاله بیشتر به آن تأکید شد، کاربردهای دیگری هم برای آیوتا وجود دارد.
مثلاً انتقال داده یکی از امکانات آیوتا است که به دستگاه‌های مجهز به اینترنت اشیا اجازه می دهد تا داده‌ها را به‌صورت امن و غیرقابل نفوذ بین همدیگر به اشتراک بگذارند.
رأی‌گیری الکترونیکی نیز بی‌تأثیر از حضور َتنگِل آیوتا نیست. این حوزه که از چندی پیش با عنوان حاکمیت یا دولت الکترونیک علاقه‌مندان زیادی را به خودش جذب کرده به بهبود فرایند رأی‌گیری کمک می‌کند.
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم پودمانی بودن یکی از ویژگی‌های آیوتا است و پودمان انتشار و مبادله داده‌ها بین دستگاه‌ها یکی از پودمان‌های آیوتا است.
عملکرد اصلی این پودمان فراهم آوری امکان انتشار داده‌ها توسط یک دستگاه و امکان دریافت آن توسط سایر دستگاه‌ها است. این انتقال با امنیت کوانتومی انجام می‌شود و بعداً قابلیت انجام اعمالی مثل تحلیل داده‌ها و داده‌کاوی نیز بر روی آنها وجود خواهد داشت.
آیوتا در تثبیت مفهوم اقتصاد اشتراکی نیز فعال است و سعی کرده آن را به یکی از مأموریت‌های خودش تبدیل کند. اقتصاد اشتراکی که با نوآوری‌هایی مثل هم‌پیمایی (ride-sharing) و خلاقیت استارتآپ‌هایی همچون ایربی‌ان‌بی آغازشده اکنون می‌تواند از طریق آیوتا و اینترنت اشیا به یک سطح پیشرفته‌تر برسد.
آیوتا با شعار هر شی‌ء به‌عنوان یک خدمتگزار بستری فراهم می‌کند که در آن دستگاه‌ها و وسایل مختلف در صورت عدم استفاده می‌توانند به دیگران اجاره داده شوند یا حداقل از بخشی از ظرفیت آنها استفاده شود.
درنهایت مدل جدید دفترکل توزیع‌شده َتنگِل می‌تواند بسیاری کاربردهای دیگر نیز داشته باشد که البته این موضوع به نوآوری و خلاقیت و پشتکار توسعه‌دهندگان بستگی دارد.
در حال حاضر بهترین راه استفاده از آیوتا از طریق نسخه کارخواه (کلاینت) رابط کاربری گرافیکی آن است. این نسخه به‌آسانی بر روی تمام سیستم‌عامل‌های شناخته‌شده نصب می‌شود. بعد از انتخاب فایل اجرایی مرتبط از این آدرس گیت هاب می‌توانید فرایند نصب را آغاز کنید.
ایجاد حساب جدید در آیوتا به‌سادگی ایجاد یک سید است. بعدازاینکه سید خودتان را اجرا کردید می‌توانید دریافت و پرداخت تراکنش‌ها را انجام دهید.
منظور از سید کلید محرمانه حساب شما است که امکان دسترسی به‌حساب و البته ژتون‌های آیوتا شمارا فراهم می‌کند. شما نباید این کلید را با کسی به اشتراک بگذارید.
برای خرید هر میوتا که معادل یک میلیون آیوتا است می‌توانید به صرافی آنلاین بیت‌فینکس مراجعه کنید.
بعد از افتتاح حساب در این صرافی و طی مراحل ثبت‌نام، با استفاده از سپرده بیت‌کوین خودتان می‌توانید آیوتا بخرید و بعد به مبادله آن با سایر رمزارزها بپردازید.
احتمالاً زمانی که ناکاموتو مشغول توسعه بیت‌کوین بود چندان به این فکر نمی‌کرد که بعد از او صدها رمزارز دیگر در اختیار مردم قرار بگیرد. این باور عمومی درباره فناوری زنجیره‌بلوک هم وجود دارد.
بااینکه زنجیره‌بلوک خودش همچنان یک فناوری نوظهور محسوب می‌شود و حتی خیلی از مردم حتی اسم آن را هم نشنیده‌اند گروهی از افراد خوش‌فکر پیدا شدند که با شناخت کامل از زنجیره‌بلوک و دنیای رمزارزها طعم جدیدی به دست‌پخت ناکاموتو اضافه کردند.
این محصول جدید که خودش از دل زنجیره‌بلوک و رمزارز به وجود آمده صرفاً ویژگی‌های خوب آنها را حفظ کرده اما نقاط ضعفشان را به ارث نبرده است. این محصول جدید آیوتا نام دارد.
آیوتا با َتنگِل برای اولین بار امکان تراکنش‌های بدون هزینه را فراهم کرده که این خودش باعث سهولت پرداخت‌های خرد می‌شود. سایر ویژگی‌های آن عبارت‌اند از پودمانی بودن، توزیع‌شدگی و مقیاس‌پذیری.
در چشم‌انداز این شرکت می‌توان مشاهده کرد که قرار نیست خدمات آنها به اینترنت اشیا محدود بماند بلکه قصد ورود به حوزه‌هایی مثل انتقال داده‌ها، رأی‌گیری الکترونیکی، انتشار داده‌ها، اقتصاد اشتراکی و … را هم دارند.
علی‌رغم اینکه انتقاداتی به عملکرد آیوتا مخصوصاً در بخش توزیع‌شدگی وجود دارد تا جایی که بعضی از منتقدین آن را ناموفق ارزیابی می‌کنند اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که مجموعه راهکارهای شگفت‌انگیز آیوتا فعلاً در مرحله آزمایشی هستند و نمی‌توان قضاوت درستی درباره آنها داشت.
پس بهتر است به انتظار بنشینیم و همزمان با توسعه روزافزون اینترنت اشیا، عملکرد آیوتا را زیر ذره‌بین قرار دهیم.
