فیلم‌ها و سریال‌ها همیشه منابعی ارزشمندی برای یادگیری ابعاد مختلف زندگی ما هستند، یکی از آنها بعد کسب‌وکاری است. به عنوان کسی که طرفدار جدی فیلم و سریال هستند، یکی از فیلم‌های مهم در زمینه کسبوکار و فناوری اطلاعات که چند ماه پیش آنرا دیدم و حتی در قالب یک رشته توییت در توییترم با عنوان #فیلم_تراپی به آن پرداختم، فیلم بلک بری محصول سال ۲۰۲۳ به کارگردانی مت جانسون است. این فیلم به ما نکات مهمی را در مورد کسبوکار، رقابت، اخلاقیات و مسائل دیگر آموزش می‌دهد و حتی دیدن آنرا به خیلی از جوانان که علاقمند به راه‌اندازی کسبوکار شخصی و استارتاپ هستند آنرا توصیه میکنم.
درباره فیلم:
این فیلم داستان ظهور و سقوط شرکتی که زمانی ارزشمندترین شرکت کانادا بود، یعنی داستان شرکت RIM که زمانی در شهر واترلو، ایالت انتاریو کانادا تاسیس شده (و در سال ۲۰۱۳ به بلک‌بری تغییر نام یافت) و زمانی سازنده محبوب‌ترین تلفن‌های هوشمند دنیا بود را روایت کند.
ساخت فیلم در ژانر روایی از تولد، ساختار سازی و پرورش شرکت‌های بزرگ همواره جزء سخت‌ترین و در عین حال جذاب‌ترین دسته‌بندی‌ها در دنیای سینما بوده که میتواند مخاطبان زیادی را به سمت خود جذب کند.
داستان کمپانی بلک بری را روایت کند که روزگاری هر کاربری آرزو داشت یک مدل از گوشیهای این شرکت را در دست داشته باشد.
اما در ادامه به بررسی چند نکته کلیدی کسب‌وکاری که از فیلم بلک بری می‌توانیم یاد بگیریم می‌پردازم چون بنظرم تجربه بلک‌بری در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی که هنوز انقدر دنیا نسبت به استارتاپ و اهمیت ساخت محصول به درک امروز نرسیده بود، این فیلم مجددا برای ما در عصر حاضر هم نکات خوبی را مجددا یادآور می‌شود.
۱.اهمیت ارایه و معرفی کسبوکار و محصول توسط تیم
پرزنت کردن (Presentation) یا همان ارائه دادن کسبوکار یکی از مهارت‌های مهمی است که هر کس باید در دنیای کسبوکار بخوبی آنرا بلد باشد، حال فکر کنید که مهارت در ارایه یک محصول یا ایده راه‌اندازی یک کسبوکار برای نخستین بار برای جذب سرمایه چقدر میتواند فرصت‌های جدیدی رو پیش روی صاحبان آن باز کند.
۲.اهمیت داستان سرایی در معرفی ایده و کسبوکار
اهمیت داستان سرایی برای معرفی ایده کسبوکار امر میتواند در ایجاد تمایز با سایر رقیبان و مهم‌تر از همه نقش مهمی در تعیین نظر نهایی سرمایه گذاران دارد.
۳.عدم استفاده از تفکر طراحی در پروسه طراحی محصول و کسبوکار
تفکر طراحی رویکردی نظام‌مند برای حل مسئله است. هدف از به کارگیری تفکر طراحی این است که بتوان با درک عمیق نیازهای واقعی مشتریان و شرایط کسبوکار، به راه‌حل‌هایی رسید که شانس موفقیت بیشتری دارند. در واقع می‌توان گفت تفکرطراحی کمک می‌کند نوآوری‌های موفق‌تر و سودآورتری داشته باشیم. مدیرانی که مانند طراحان فکر می‌کنند، خودشان را جای مشتریان قرار می‌دهند و سعی می‌کنند به جای تمرکز بر فروش، نیازها و احساسات آنها را بهتر درک کنند و در نتیجه برای رفع نیاز مشتریان محصولات و خدمات بهتر و کاربردی ارائه کنند، که در فیلم به خوبی به عدم توجه (یا توجه کمتر) به این موضوع و نتیجه‌ای که در کسبوکار حاصل شد به خوبی پرداخته شده است.
۴.اهمیت پروتوتایپ
به طور کلی، ایجاد پروتوتایپ به سادگی ایجاد یک نسخه کاربردی از محصول ما است که میتواند در سناریوهای دنیای واقعی مورد استفاده قرار بگیرد و قبل از معرفی رسمی محصول‌مان به بازار بررسی و آزمایش شود و میتواند بازخوردهای احتمالی را به ما نشان دهد.
در ابتدای فیلم بلک‌بری به اهمیت این موضوع و ضررهای مالی که با تولید انبوه محصول اولیه تیم بدون مطلع بودن از نتیجه آن در فروش را به خوبی به ما یادآوری می‌کند.
خوب است بدانیم که پروتوتایپ‌ها به نفع صاحبان کسب‌وکارهای کوچکی هستند که می‌دانند محصول آنها خوب و بدون ایراد می‌باشد، اما مطمئن نیستند که زبان بازاریابی و اشتیاق کارآفرینی به تنهایی برای به دست آوردن مشتریان آنها کافی است یا خیر. با ایجاد یک مدل از محصول خود، صاحبان کسب‌وکارهای نوآورانه می‌توانند یک گام به موفقیت نزدیک‌تر شوند.
۵.نقش مهم دانش مدیریت در کنار دانش فنی
در فیلم در چند نوبت اهمیت نقش دانش مدیریت در کنار دانش فنی در یک کسبوکار را به روی چشم مخاطب می‌آورد یک بار زمانی که تیم کوچک و کاملا فنی است و دوم زمانی که تیم ترکیبی از تیم فنی و مدیریتی می‌شود و به مخاطب یادآورد می‌شود که در موفقیت یک کسبوکار دانش مدیریت و فنی به یک اندازه مهم و تاثیر گذار خواهد بود و به تنهایی کاری از پیش برده نمی‌شود.
۶.شناخت هم‌بنیان‌گذار
همه ما میدانیم که هم‌بنیان‌گذار کمک می‌کند که یک ایده به مرحله اجرایی برسد و یا با حضورش به رشد و توسعه استارتاپ سرعت بیشتری می‌بخشد. گاهی مدتی از شروع فعالیت استارت آپ گذشته است و حضور یک هم‌بنیان‌گذار با سطح توانمندی بالا میتواند باعث پختگی بیشتر و کاهش ریسک شود. یک هم‌بنیان‌گذار کسی است که سهم برابری در بازی کسب و کار دارد. یک هم‌بنیان‌گذار مسئولیت فکری و عاطفی تبدیل ایده به یک کسبوکار را میپذیرد و متعهد می‌شود تا با چالشهایی که هر کارآفرینی در ماجراجویی‌های کاری خود با آنها روبه‌رو می‌شود، برخورد کند، پس اگر کسب‌وکاری چند هم‌بنیان‌گذار دارد بدلیل تمامی این نکات که روی سرنوشت کسبوکار میتواند تاثیرگذار باشد انتخاب درست آن و شناخت فرد از پیش میتواند به مسیر کم چالش‌تر و مطمین تر کمک کند که در فیلم بخوبی به این موضوع و نتیجه آن می‌پردازد.
۷.صداقت هم‌بنیان‌گذاران و مدیران ارشد کسبوکار
صداقت یکی از مهمترین (و تاکید چندباره میکنم) ارکان مدیریت و پیشیرد یک کسبوکار است، حال چه از منظر صداقت کسبوکار با مشتریان خود و چه صداقت هم‌بنیان‌گذاران و مدیران ارشد کسبوکار و مشورت و به یک اتحاد نظر رسیدن و بقولی زیرآبی نرفتن! در فیلم بلک‌بری خیلی خوب گرگ در لباس هم‌بنیان‌گذار را به نمایش می‌گذارد.
۸. نکته یادگیری از خطاها:
یکی از مهمترین موضوعاتی که از فیلم بلک بری می‌توانیم یاد بگیریم، یادگیری از خطاها و اشتباهات است. داستان این فیلم نشان می‌دهد که حتی شرکت‌های بزرگ هم ممکن است با مشکلات و اشتباهاتی روبرو شوند. اما مهم این است که چگونه از این تجارب یاد می‌گیرند و اصلاحات لازم را اعمال می‌کنند. در کسبوکار، همیشه باید آماده برای مقابله با مواقع دشوار و یادگیری از خطاها باشیم.
۹. توجه به اخلاقیات کسبوکار:
فیلم به صورت خیلی جدی به مسائل اخلاقی کسبوکار در می‌پردازد. از کسب‌وکارها انتظار می‌رود که مسئولیت‌های اجتماعی و اخلاقی خود را به خوبی بپذیرند و از تصمیماتی که ممکن است به آسیب به جامعه و مشتریان منجر شوند، پرهیز کنند. این نکته به ما آموزش می‌دهد که باید در کسب‌وکارمان از اصول اخلاقی پایبندی کنیم و به جامعه مشارکت فعال داشته باشیم.
۱۰.ارتباطات شفاف:
در فیلم، ارتباطات شفاف و صادقانه برای حل مشکلات و اطلاع‌رسانی به مشتریان بسیار مهم است. شرکت بلک بری در فیلم از پوشش مسائل و تلاش برای پنهان کردن حقیقت پرهیز می‌کند که این موضوع موجب مشکلات جدی می‌شود. از این نکته می‌توانید یاد بگیریم که در کسب‌وکارمان همواره از ارتباطات شفاف استفاده کنیم تا اعتماد مشتریان را جلب و روابط بلندمدت را بسازیم.
۱۱. اهمیت تحقیق و توسعه:
شرکت‌های موفق همواره به تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهند.در این فیلم در بازه‌های زمانی مختلف بارها به اهمیت و نقش تحقیق و توسعه در ایجاد نوآوری و تعالی کسبوکار پرداخت. ما خیلی خوب میدانیم که برای رقابت در دنیای امروز، شرکت‌ها باید به دنبال بهبود مداوم محصولات و خدمات خود باشند و این نیاز به تحقیق و توسعه دارد.
۱۲. نوآوری و تطابق با تکنولوژی:
فیلم بلک بری به نمایش می‌گذارد که چگونه شرکت‌ها باید با تغییرات تکنولوژیک سریع تطابق پیدا کنند و نوآوری در محصولات و خدمات خود را ادامه دهند. این نکته به ما یادآوری می‌کند که باید همیشه به روز باشیم و به بهبود مستمر محصولات و خدمات خود بپردازیم تا با رقبا رقابت کنیم و با یک اشتباه استراتژیکی از بازار به ناگهان حذف نشویم.
۱۳.تجربه مشتریان:
تجربه مشتریان یکی از عوامل مهم موفقیت کسبوکار است. در فیلم بلک بری، نقش تجربه مشتریان مورد تاکید قرار می‌گیرد. از این نکته می‌توانید یاد بگیریم که باید به تجربه مشتریان خود اهمیت دهیم و تلاش کنین تا آن را بهبود ببخشیم تا مشتریان شما را وفادار نگه داریم.
۱۴. توجه به امنیت داده:
فیلم بلک بری سال 2023 به تأکید بر امنیت داده و حفاظت از اطلاعات مشتریان می‌پردازد. این نکته برای همه کسب‌وکارها بسیار مهم است. حفاظت از داده‌های مشتریان نه تنها از نظر اخلاقی بلکه از نظر قانونی نیز بسیار حیاتی است. کسب‌وکارها باید از تدابیر امنیتی مناسب برای حفاظت از اطلاعات حساس مشتریان خود استفاده کنند.
۱۵. تغییر فرهنگ‌کار پس از توسعه و مدیریت نیروی‌انسانی
استارتاپ‌ها کسب‌وکارهایی نوپا و عموما کم‌جمعیت هستند که سرمایه محدودی دارند. شاید خیلی از افراد فکر کنند وجود فرهنگ سازمانی در یک سازمان نوپا و کوچک اختیاری و کم‌اهمیت است و بهتر است تمرکز خود را روی بخش‌های مهم‌تر از جمله تولید، بازاریابی و ارتباط با مشتریان بگذارند. اما فرهنگ سازمانی تداخلی با کار روی این ابعاد ندارد. در واقع فرهنگ سازمانی روح پشت تمام فعالیت‌های سازمان و سبک خاص سازمان در انجام آن‌هاست. فرهنگ سازمانی دیده یا خوانده نمی‌شود بلکه ایجاد می‌شود. فرهنگ در واقع یک قرارداد رفتاری است که افراد یک جامعه با یکدیگر دارند و طبق آن کار می‌کنند.
در فیلم بلک بری بارها این موضوع را به روی چشم تماشاچیان می‌آورد که عدم پختگی و جدیت در رفتار اعضای تیم قدیمی بعد از توسعه کسبوکار چطور میتواند شرکت و محصول را از اهداف اصلی خوب منحرف کند.
۱۶. اهمیت شناخت و رصد رقبا و مخاطب‌شناسی
برای اینکه همیشه یک قدم از رقیبان خود جلو بزنیم، نیاز به رصد، تحلیل و آنالیز مستمر رقبا داریم. موضوعی که شاید کسب‌وکارهای نوپا و نوآور کمتر به آن توجه می‌کنند و غرق ساخت محصول خوب می‌شوند و رصد بازار را نادیده می‌گیرند. این یکی از مهمترین و کلیدی ترین دلایل شکست بلک‌بری در مقابل اپل بود.
۱۷. نقش تیم تضمین کیفیت برای کاهش اشتباهات آتی
تضمین کیفیت به یک کسبوکار کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کند که محصولاتش با استانداردهای کیفیت تعیین شده توسط شرکت یا صنعت آن مطابقت دارند. راه دیگر برای درک تضمین کیفیت (QA) فرآیندی است که یک شرکت برای بهبود کیفیت محصولات خود انجام می‌دهد، اما در اواسط فیلم بخوبی عدم توجه به این موضوع را در بلک بری نشان می‌دهد.
۱۸. همسو نشدن با بازار و عدم تعصب
اصرار بر وجود صفحه کلید و عدم گذر به گوشی تمام صفحه در نتیجه از دست دادن فرصت‌ها از دلایل مهمی بود که در فیلم به آن اشاره شده است.
۱۹. برون‌سپاری نکردن برخی از کارهای مهم شرکت
استارتاپ‌ها معمولا در ابتدای مسیر خود سعی می‌کنند برای مدیریت هزینه‌ها و زمان بخشی از کارهای خود را برون‌سپاری کنند اما آیا هر نوعی از کار را می‌توان برون‌سپاری کرد؟ آیا مدیریت هزینه‌ها باید بر مشکلات و تهدیداتی که بر سر راه تعهدات شرکت هست میتواند انتخاب مناسب و قابل توجیهی باشد؟ در فیلم بلک بری به خوبی به این سوال پاسخ می‌دهد.
۲۰ .نقش وکیل و یا مشاورحقوقی و آشنایی مدیران ارشد کسبوکار با مسائل حقوقی
مسائل حقوقی استارتاپ‌ها از جمله مباحث مهمی است که به واسطه بوجود آمدن کسب‌وکارهای دیجیتال ایجاد شده است. مشکلات رایج حقوقی استارتاپ‌ها در تمامی مراحل از جمله راه‌اندازی استارتاپ‌ها، پیشبرد و توسعه آنها و به‌خصوص در مرحله سرمایه‌گذاری، وجود دارد و هر کدام از این استارتاپ‌ها، به دنبال دستیابی به اهداف مشخص و متفاوتی هستند. مسائلی مثل ثبت شرکت، ثبت اختراع برای یک محصول جدید، تنظیم قرارداد بین مؤسسان استارتاپ، صدور سهام و … از جمله مسائل حقوقی‌ای هستند که میتواند برای صاحبان این استارتاپ‌ها مشکل آفرین باشد. به همین خاطر آگاهی از حقوق استارتاپ‌ها میتواند مشکلات حقوقی را، برای این افراد کاهش داده و مسیر هدف آنها را هموارتر کند. اما در فیلم بلک‌بری میبینم که عدم آگاهی موسسان اصلی شرکت از مسائل حقوقی چه بر سر آنها آورد.
در انتها مجددا یادآور می‌شوم که، فیلم بلک بری با تمرکز بر روی موضوعاتی مهم مانند ارتباطات، تکنولوژی، امنیت داده‌ها، اخلاقیات کسبوکار، و تجربه مشتریان، به ما ایده‌های مفیدی برای مدیریت کسب‌وکارمان ارائه می‌دهد. مطمینا اگر این نکات را در نظر بگیریم می‌توانیم از مشکلات آتی که میتواند گریبان کسبوکار یا استارتاپ‌مان را بگیرد جلوگیری کنیم.
